Το σκεφτόμουν χθες. Τι πιο ερωτικό διάβασα στη ζωή μου? Ανέτρεξα σε βιβλία, στιχουργήματα, μουσικές, μυθιστορήματα, μνήμες. Στην αρχή (και ομολογώ ξαφνιάστηκα) αυθόρμητα ανασκάλευα τα πολυδιαφημισμένα ερωτικά μπεστ σέλλερ. Αλλά μάλλον σκεφτόμουν θα υπάρχει κάτι καλύτερο. Ούτε Κοέλο, ούτε Μαρκέζ, ούτε Μπωβουάρ. Κάτι πιο αληθινό έψαχνα. Πιο γνήσιο.

Άρχισα να ανατρέχω στην ποίηση: ο πιο γυμνός εαυτός μας, σκέφτηκα.
Καβάφης όχι, Ελύτης πάλι όχι, Δημουλά ... μμμ ίσως. Αλλά πάλι ήθελα κάτι καλύτερο. "Μέγας Ανατολικός" από Εμπειρίκο ... όχι ούτε κι αυτό. Έφτιαχνα μία υποκειμενική ερωτική κλίμακα και έψαχνα τι θα τοποθετήσω στην κορυφή της.
Σέξπηρ, Ερωτόκριτο, Χατζηδάκη, όλα τα ανακάτεψα νοερά και τίποτα δεν μου 'φτανε. Ώσπου το μάτι μου ξανάπεσε σε ένα παλιό βιβλίο. Κιτρινισμένη έκδοση, λιτή και απέρριτη. Το περιεχόμενο της ό,τι πιο βιωματικό, γνήσιο και ερωτικό διάβασα. Τουλάχιστον εκεί κατέληξα χθες. Με την παρόρμηση και τον υποκειμενισμό της στιγμής ίσως.
Άγγελος Σικελιανός και "Γράμματα στην Άννα". Το πήρα κάποτε παρακινημένη από τον τίτλο και μόνο και μετά την πρώτη ανάγνωση το φύλαξα ευλαβικά (παρ' ότι πάντα λέω ότι τα βιβλία δεν είναι για να κοσμούν ράφια αλλά για να περιφέρονται από χερι σε χέρι και να διαβάζονται). Αυτό όμως το κράτησα.

Πολλοί αγνοούν την ιστορία του Άγγελου και της Άννας.
Εκείνη γόνος μικροαστικής οικογενείας μεγαλώνει στο αυστηρό περιβάλλον που είαν οι Ουρσουλίνες στην Τήνο. Και σε ηλικία 16 ετών κάνει την πρώτη της επανάσταση.
Έχει μόλις επιστρέψει στο σπίτι της από το Μοναστήρι κι όπως η ίδια περιγράφει:
"Γύρισα σπίτι και άρχισαν να έρχονται καθημερινά ορθόδοξοι παπάδες να μου κάνουν κήρυγμα, μήπως και μείνω καθολική... Ήταν ανυπόφορο. Τότε πρωτοσκέφθηκα ότι κάθε άνθρωπος έχει έναν Θεό κι όλα τ' άλλα... Αποφάσισα, λοιπόν, να κάνω την επανάστασή μου, να φύγω από το σπίτι. Και μην ξεχνάτε ότι βρισκόμαστε στο 1920... Πού να πάω όμως; Το συζήτησα, για καλή μου τύχη, μ' έναν φίλο ανώτερο τραπεζικό, του είπα την απόφασή μου, του είπα ότι έπρεπε να βρω και μια δουλειά για να ζω. Εκείνος σκέφθηκε τον φίλο του γιατρό Γεώργιο Καραμάνη, που είχε ιδρύσει το περίφημο σανατόριο στα Χάνια του Πηλίου. Αποφάσισα να πάω εκεί, χωρίς να το πω σε κανέναν. Με έχασαν για τρεις μήνες, δεν ήξεραν τίποτα. Θυμάμαι πως έκλαιγα καθώς έφευγα, πήγαινα στο άγνωστο δεκαέξι χρόνων κορίτσι. Αλλά έφυγα..."
Αυτή είναι η Άννα! Στα 18 της παντρεύεται τον γιατρό. Εκείνος ήδη στα 45 του.
"Η ζωή μας κυλούσε ήρεμα. Περνούσαν τα χρόνια, δεν κάναμε παιδιά, αλλά ιδρύσαμε ένα πρεβαντόριο και περιθάλψαμε πολλά σαν δικά μας. Διάβαζα συνεχώς εκεί πάνω στο βουνό. Και πρέπει να πω ότι ένιωθα και μεγάλη πλήξη. Έμαθα πολλά, σκέφτηκα πολλά αυτή την περίοδο της πλήξης, θα έλεγα ωρίμασα στ' αλήθεια αυτά τα 15 χρόνια πάνω στο βουνό. Είχαμε δημιουργήσει κι ένα φιλολογικό σαλόνι, ας πούμε... Έρχονταν εκεί ο Δελμούζος, ο Τριανταφυλλίδης, πολύ συχνά ο Σεφέρης κι άλλοι".
Το 1938 γνωρίζεται μέσω μίας κοινής φίλης με τον Άγγελο Σικελιανό. Εκείνος μόλις έχει χωρίσει από την Εύα. Εκείνη είναι ακόμη παντρεμένη με τον γιατρό. Κι ο έρωτας φτιάχνει σχέδια και ανατροπές. Για δύο χρόνια η Άννα μένει εγκλωβισμένη στον γάμο της και την ευγνωμοσύνη που νοιώθει για τον γιατρό. Και ταυτόχρονα στροβιλίζεται με έναν απόλυτα απελπισμένο τρόπο στο ερωτικό πάθος που της εμπνέει ο Άγγελος. Τα "Γράμματα στην Άννα" είναι το προσάναμμα αυτής της φλόγας. Ο Άγγελος γράφει και εκείνη αποκρίνεται. Βέβαια στο μεσοδιάστημα συμβαίνουν πολλά αλλά η Άννα είναι ήδη αποφα΄σισμένη για την δεύτερη επανάσταση της.
"Ο έρωτάς μου για τον Άγγελο ξεπερνούσε όλες μου τις δυνάμεις. Την πρώτη μέρα που θα έφευγα από το σπίτι, όπου μέναμε με τον Καραμάνη, ήμουν αλλόφρων. Γονάτισα μπροστά του και του ζητούσα συγχώρεση. Του φώναζα, τον ικέτευα: πες μου τι να κάνω; Τι να κάνω; Είχα πέσει μπροστά στην πόρτα του σπιτιού, έκλαιγα και χτυπούσα το κεφάλι μου... Ο Καραμάνης προσπαθούσε να με συνεφέρει: "Έλα, γαλήνεψε" μου έλεγε "έλα, γαλήνεψε, Άννα...". Γαλήνεψα στ' αλήθεια, όταν έφυγα και πήγα στον Άγγελο. Σε λίγο καιρό κατέβηκε στην Αθήνα ο Καραμάνης και τον έπιασε μια νευρική κρίση, έξω από το σπίτι μου. Ο γιατρός που τον συνόδευε άρχισε να φωνάζει "δεν είναι καθόλου καλά". Ξαναγύρισα στο Πήλιο για να γλυκάνω τον πόνο του, μόνο γι' αυτό. Έμεινα πέντε μήνες. Κι ύστερα έφυγα. Για πάντα...".

Τα επόμενα χρόνια ο Άγγελος την έχει στο πλευρό του και μεγαλουργεί. Φτάνει στο κατώφλι του Νόμπελ που τελικά κάποιοι του στερούν άδικα. Η Σουηδική Ακαδημία είναι σχεδόν αποφασισμένη αλλά οι αντιδράσεις έρχονται από την Ελλάδα. Ό Άγγελος -ηπίων τόνων- δεν διαμαρτύρεται σχεδόν ποτέ. Ούτε όταν χάνει το Νόμπελ. Μόνο μία στιγμή ίσως κι αυτή πάλι με τον δικό του τρόπο. Βρίσκεται στο τραμ. Μόνος. Άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Και ξεχυλίζει. Ξαφνικά, με το χέρι κρεμασμένο στο χερούλι, όρθιος, αρχίζει με φωνή τρεμάμενη, που σιγά σιγά δυναμώνει να απαγγέλει τους στίχους του. Ο κόσμος σαστίζει αλλά και καθηλώνεται. Η απαγγελία τελειώνει και ο Άγγελος βουρκωμένος πια φωνάζει: "Είμαι ποιητής και δεν θα μου πάρει κανείς το δίκιο μου...".
Όποιος διάβασε τα "γράμματα στην Άννα" ξέρει πόσο βαθειά ριζωμένη είχε ο Σικελιανός την έννοια του δίκιου. Και ξέρει και πόσο ανθρώπινες στιγμές υπάρχουν εκεί μέσα. Από τις παράλογες απελπισίες του έρωτα μέχρι τις παράλογες ευτυχίες του. Όλα ... δια ασήμαντον αφορμή.
Δείγμα γραφής το εξής: Τον Μάρτιο του 1945, παντρεμένοι ήδη πέντε χρόνια οι δυό τους και η Άννα αναχωρεί για λίγο από το Παλαιό Φάληρο, αλλά τη στιγμή της αναχώρησης διακρίνει κάτι στη ματιά του συζύγου της, που για κάποιο λόγο την αναστατώνει. Του γράφει με ταραχή εξηγώντας τα συναισθήματά της:

15-ΙΙΙ-1945
«Άγγελε, από χθες έχω μπροστά μου και βαθειά μου τη ματιά που μου 'ριξες την ώρα της αναχώρησης. Κύλισε μέσα μου σαν το νερό και σαν τη φωτιά! Γλυκειά ύπαρξη πόσο μ' αγαπάς πόσο μ' αγαπάς μα μην αφήσεις αυτή τη φωτιά να με κάψει ως τα κατάβαθα. Ακούμπησε τα μεγάλα λευκά φτερά της ψυχής σου απάνω μου χωρίς αγώνα, ήρεμα όπως γνωριστήκαμε.
Εγώ από Σένα και μαζί Σου έφτασα στα σύνορα της Αιωνιότητας και σ' αυτές τις περιοχές με συνήθισες ν' απαντιόμαστε και τώρα αυτή η μελαγχολία σου με κάνει να στρέψω το κεφάλι και να ιδώ εκεί που ξεκινούν οι άνθρωποι και να σκορπίσω τη ψυχή μου στα ψίχουλα αυτής της αιωνιότητας που πραγματοποίησα από σένα βέβαια, μα που είναι δικό μου πια απόκτημα σήμερα.
Άγγελε μη χάνουμε το Μέτρο το δικό μας, η ψυχή μου είναι γονατισμένη στο μεγαλείο της δικής Σου και Συ επίστεψες στο απάντημά μας για την πραγματοποίηση του μυστικού Σου έργου που το σηκώνω από τότε στα κατάβαθα του είναι μου. Τίποτ' άλλο δεν υπάρχει για μένα. Τίποτ' άλλο Σου λέω. Πίστευε και αγάπα με».
η Γυναίκα Σου

Η απάντηση του Σικελιανού έρχεται αυθημερόν:

"Η πίστη κι η λατρεία μου για Σε ακουμπάν στον ύστατο βυθό της ύπαρξής μου, εκεί που αρχίζει μέσα μου απύθμενα ο Θεός. Γι' αυτό η ματιά μου απάνω Σου είναι κάποτε τόσο βαθιά, γιατί έρχεται όχι από τα σύνορα της αιωνιότητας μα από την ίδια την Ουσία της, που 'ναι η ανυπολόγιστη, η δίχως μέτρο Αγάπη.
Ας ήτανε το δάκρυ αυτό που κύλησε απ' το βλέφαρό μου χτες ως Σ' έβλεπα να στρίβεις τη γωνιά του δρόμου και το δάκρυ αυτό το θείο που μου 'φεραν τα σημερινά Σου λόγια να Σου πούνε όλη αυτή την άναρχή μου Πίστη, όλη αυτή την άμετρή μου Αγάπη.
Γονατίζω εμπρός Σου αυτή την ώρα. Ευλόγησέ με! "
Ο Άγγελός Σου.

Permalink για το "Ο ... του έρωτος αφόρητος υποκειμενισμός μου"