Ο 21ος αιώνας κατά τα φαινόμενα θα έχει τουλάχιστον ένα Παγκόσμιο ... Πόλεμο. Τα θύματά του θα έχουν ήδη προηγηθεί ή θα έπονται των μαχών και κανένα από τα γνωστά και επικίνδυνα όπλα της διεθνούς Βιομηχανίας δεν θα στραφεί εναντίον τους. Θα μοιάζουν περισσότερο με αυτόχειρες, παρά με θύματα μίας διεθνούς συνωμοσίας για την εξόντωσή τους. Και η αιτία θανάτου θα είναι η αυτοκαταστροφική συνήθεια του καπνίσματος.
Ήδη σε αρκετά σημεία του πλανήτη η αντεπίθεση σε βάρος των καπνοβιομηχανιών είναι στο ξεκίνημά της. Οι μάχες άλλοτε κερδίζονται κι άλλοτε όχι. Ενίοτε μετατρέπονται και σε νοοτροπίες ... απομόνωσης του "μολυσματικού ιού" και των φορέων του. Κάπως έτσι οι καπνιστές έφτασαν να υφίστανται διώξεις στα πλαίσια μίας υποκριτικής τακτικής που τους αντιμετωπίζει ως αιτία του κακού και όχι ως θύματά του.
Πρόσφατα στην Κρήτη μας δόθηκε η ευκαιρία να ακούσουμε την άλλη άποψη. Μία πιο ψύχραιμη αλλά και ουσιαστική προσέγγιση των όσων κρύβονται πίσω από την υπόθεση "τσιγάρο". Στα πλαίσια του πρόσφατου Παγκρητίου Συνεδρίου Ιατρικής ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Χ.Ρούσσος επιχείρησε μία τελείως διαφορετική προσέγγιση της ... σύγχρονη νόσου του καπνίσματος. Η ομιλία του δεν υπέκρυψε καμία προσπάθεια ωραιοποίησης της κατάστασης και ο καταλογισμός ευθυνών δεν άφησε στο απυρόβλητο ούτε τους ίδιους τους συναδέλφους του.
Ο γνωστός καθηγητής χαρακτήρισε κατ’ αρχήν το κάπνισμα όχι απλή νόσο αλλά επιδημία, που τρέφεται από την υποκρισία, τους μύθους και τα λάθη πολιτικής στην αντιμετώπισή της. Ο κ. Ρούσσος μιλώντας με την σκληρή αλλά αδιάψευστη γλώσσα των αριθμών είπε ότι το κάπνισμα ευθύνεται για τον θάνατο περισσοτέρων ανθρώπων από ό,τι τα τροχαία ατυχήματα, το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, οι αυτοκτονίες και οι ανθρωποκτονίες μαζί. Αποτελεί δε, το πιο επικίνδυνο από τα καταναλωτικά προϊόντα και το μόνο που εν τέλη σκοτώνει. Το 1995 οι βλαβερές συνέπειές του οδήγησαν στον θάνατο 150.000 Βρετανούς, 500.000 Αμερικανούς και 2.000.000 ακόμη οπαδούς του σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Στην χώρα μας τα δεδομένα για την εξάπλωση της επιδημίας του καπνίσματος είναι εξαιρετικά ανησυχητικά. Το 1991 σύμφωνα με έρευνα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας η Ελλάδα βρέθηκε στην πρώτη θέση της ημερήσιας κατανάλωσης τσιγάρων ανά κάτοικο. Κατοπινές έρευνες έδωσαν ελαφρώς μειωμένες τιμές σε νεαρές ηλικίες αλλά τα νούμερα παραμένουν ανησυχητικά υψηλά.
"Η εκτίμηση μου για την κατάσταση που επικρατεί διεθνώς -είπε ο κ. Ρούσσος- είναι ότι πρόκειται για το φυσικό επακόλουθο της υποκρισίας που κυριαρχεί όχι μόνο στις Βιομηχανίες καπνού αλλά και στις κυβερνήσεις και τους πολιτικούς. Η υποκρισία αυτή εξαπλώνεται στον Τύπο, την Ιατρική και εν γένη την επιστημονική κοινότητα, τους πολίτες, τους γονείς και τους δασκάλους.
Η καπνοβιομηχανία έχει αναδείξει τον εαυτό της σε προστάτη των ελευθεριών του ατόμου και της εργασίας όλων αυτών που σχετίζονται με το κύκλωμα παραγωγής και εμπορίας του καπνού. Υποστηρίζει, δηλαδή, πως είναι αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός να καπνίζει και να διαθέτει γενικά το σώμα του όπως αυτός θέλει. Υποστηρίζει ακόμη ότι είναι κατακτημένο δικαίωμα των φιλελεύθερων κοινωνιών να διακινούν και να διαφημίζουν τα προϊόντα τους. Επιπλέον υποστηρίζει -συνεπικουρούμενη από τους πολιτικούς της προστάτες- πως η θεώρηση του καπνού ως ενός προϊόντος υπό διωγμό θα είχε τεράστιο οικονομικό κόστος και θα σήμαινε δραματική απώλεια θέσεων εργασίας".
Τα επιχειρήματα αυτά έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα στην χώρα μας, κατά τον κ. Ρούσσο, μία καπνοπαραγωγό χώρα που αγοράζει μάλιστα αεροπλάνα για την εθνική άμυνα, πληρώνοντας ένα σημαντικό μέρος τους με καπνά.
Ο καθηγητής Ιατρικής του πανεπιστημίου Αθηνών αντικρούοντας τα επιχειρήματα αυτά είπε ότι η ελεύθερη άσκηση ενός δικαιώματος όπως το κάπνισμα, εμπεριέχει πάντα και την ευθύνη και το αναφαίρετο δικαίωμα του ενήλικα να γνωρίζει με απόλυτη σαφήνεια τις συνέπειες της συνήθειας που επιλέγει. "Η συγκατάθεση όλων μας για τον κίνδυνο, είπε ο κ. Ρούσσος, είναι αμφίβολη και οπωσδήποτε νομικά αβάσιμη όταν πρόκειται για ανήλικους, στους οποίους στοχεύουν συχνά οι διαφημιστικές καμπάνιες των καπνοβιομηχανιών".
Σε ό,τι αφορά τα οικονομικά μεγέθη οι καπνοβιομηχανίες ισχυρίζονται (με πόση κυνικότητα αλήθεια;) ότι το όποιο επιπλέον αμφίβολο κόστος υπάρχει για τους καπνιστές από την αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα, υπερκαλύπτεται από το φόρο που οι ίδιοι έχουν καταβάλλει στο κράτος μέσα από την αγορά τσιγάρων. Υπάρχει και το ακόμη πιο κυνικό επιχείρημα ότι όσοι πεθάνουν δεν θα επιβαρύνουν πλέον το κράτος με παροχές υγείας και συντάξεις, καθώς ο θάνατος επέρχεται συνήθως στα μη παραγωγικά χρόνια τους (μετά το 65ο έτος της ηλικίας).
Σε ό,τι αφορά τις θέσεις εργασίας -επιχείρημα εξαιρετικά ηχηρό στην Ελλάδα όπου 200.000 οικογένειες ζουν από την καλλιέργεια, την εμπορία, την επεξεργασία και την διαφήμιση καπνού πρόσφατη μελέτη του πανεπιστημίου του York απέδειξε ότι επεμβατικές πολιτικές που στοχεύουν στην μείωση του καπνίσματος είναι πιθανότερο να αυξήσουν παρά να μειώσουν την απασχόληση. Ο λόγος είναι ότι όταν οι άνθρωποι σταματούν να καπνίζουν, τα χρήματα που θα κατανάλωναν δεν χάνονται από την οικονομία αλλά ξοδεύονται σε άλλα αγαθά ή υπηρεσίες, για τα οποία χρειάζεται πλέον περισσότερο εργατικό δυναμικό και έτσι δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας. Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί στην χώρα μας η περιοχή της Κατερίνης που αντικατέστησε την καλλιέργεια καπνού με ακτινίδιο με πολύ θετικά αποτελέσματα.
Η μόνη υπεύθυνη στάση απέναντι στην εξάπλωση της επιδημίας του καπνίσματος κατά τον κ. Ρούσσο, είναι η ενεργή συμμετοχή των πολιτών σε μία αντικαπνιστική πολιτική σύγχρονη, ευφάνταστη, επιθετική και φιλόδοξη. Στόχος της θα πρέπει να είναι η αλλαγή συμπεριφοράς κοινωνικών ομάδων, η αντιμετώπιση του προβλήματος ως πολιτικό και όχι απλώς ιατρικό και η διαρκής και τεκμηριωμένη καταγγελία των εγκληματικών και αστικών ευθυνών που έχουν οι καπνοβιομηχανίες. Στην κατεύθυνση αυτή απαραίτητο εφόδιο είναι μία ολοκληρωμένη και σκληρή νομοθεσία και μία εκστρατεία εκπαίδευσης και ενημέρωσης των πολιτών για τις βλαβερές συνέπειες του τσιγάρου. Το νομοθετικό πλαίσιο θα πρέπει να μειώσει την πρόσβαση στα προϊόντα καπνού, να ζητά την συγκατάθεση του καπνιστή μετά από ενδελεχή ενημέρωση, να προστατεύει τους μη καπνιστές από τους κινδύνους του παθητικού καπνίσματος, να επιβάλει τροποποίηση των προϊόντων καπνού για να γίνουν λιγότερο επικίνδυνα και να εξασφαλίσει υποστήριξη στους χρήστες τους, ώστε να ξεφύγουν από την εξάρτηση. Ήδη στον Καναδά η αντικαπνιστική νομοθεσία προβλέπει απαγόρευση κάθε μορφής διαφήμισης του τσιγάρου, απαγόρευση χορηγιών σε σπορ και τέχνες από τις καπνοβιομηχανίες, στερώντας τους κάθε δυνατότητα να εμφανίσουν ένα φιλάνθρωπο προφίλ.

Το κάπνισμα στην σύγχρονη ελληνική ιστορία

"Αν δεν υπήρχε ο καπνός, δεν θα ήτο δυνατόν να αντιμετωπισθεί το δημογραφικό πρόβλημα, το οποίον προέκυψε μετά την Μικρασιατική Συμφοράν. Ο εποικισμός της Μακεδονίας και της Θράκης κατά το 1922 εστηρίχθη μόνον εις τον καπνόν". Η φράση βρίσκεται στα Πρακτικά της Βουλής -της συνεδρίασης της 18ης Απριλίου 1946- και αμέσως γίνεται αντιληπτό το ειδικό βάρος του "κυκλώματος" του καπνού (παραγωγή - εμπορία - επεξεργασία - μεταποίηση) για την ελληνική οικονομία και για την περιφερειακή ανάπτυξη. Στις μέρες μας ένα μεγάλο ποσοστό των συνολικών εξαγωγών της χώρας προέρχεται από τον καπνό.
Όμως, το πρόβλημα δεν έχει μόνο οικονομική διάσταση. Η νομοθεσία -αλλά και η κοινωνική συμπεριφορά- τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και στις ΗΠΑ γίνεται σταδιακά όλο και πιο αυστηρή (π.χ. ολικός αποκλεισμός των καπνιστών από τους δημόσιους χώρους ή
εξοβελισμός τους από ιδιωτικές εταιρίες), στο πλαίσιο της ογκούμενης αντικαπνιστικής εκστρατείας και της επικράτησης νέων αντιλήψεων για την Υγεία. Το θέμα πλέον αφορά άμεσα τις διαφημιστικές εταιρίες και τα μέσα ενημέρωσης, αφού η ολική ή μερική απαγόρευση των διαφημίσεων τσιγάρων και λοιπών προϊόντων καπνού περιορίζει δραματικά τα έσοδα και των μεν και των δε. Το κράτος από την πλευρά του διασφαλίζει τα προσήκοντα από την φορολογία του καπνού, που σημειωτέον στην Ελλάδα -που επιβλήθηκε για πρώτη φορά το 1883- είναι αναλογικά χαμηλότερη από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και εγγίζει το ελάχιστο όριο που επιβάλλουν οι Κοινοτικές Οδηγίες.
Παρόλα αυτά η φορολογία στην Ελλάδα αποτελεί κατά μέσο όρο το 70% περίπου της λιανικής τιμής πώλησης των πακέτων τσιγάρων.
Η αξία της ετήσιας συνολικής μικτής παραγωγής των 74.000 Ελλήνων καπνοπαραγωγών (9,5% του ενεργού αγροτικού πληθυσμού) αντιστοιχεί στο 1% του ΑΕΠ της χώρας και απ` αυτήν την παραγωγή το 85-90% εξάγεται (το υπόλοιπο 10-15% απορροφούν οι εγχώριες
βιομηχανίες τσιγάρων). Η Ελλάδα είναι, σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς, η 8η μεγαλύτερη καπνοπαραγωγός χώρα στον κόσμο (παράγει το 2% της παγκόσμιας παραγωγής) και η 5η μεγαλύτερος εξαγωγέας (με 7% των παγκόσμιων εξαγωγών). Ο καπνός αντιστοιχεί στο 16,5% των συνολικών εσόδων από εξαγωγές αγροτικών προϊόντων, καθώς και στο 3% των συνολικών εξαγωγών της χώρας. Η αξία των εξαγωγών καπνού είναι
πολύ μεγαλύτερη από την αξία εξαγωγών των νωπών φρούτων και του
ελαιολάδου.
Οι έξι αμιγείς εγχώριες καπνοβιομηχανίες επένδυσαν τα τελευταία χρόνια -σύμφωνα με στοιχεία του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων- 35 δισ.(σε δραχμές το νόμισμα) για να μπορέσουν να εκσυγχρονισθούν. Ο αγώνας δρόμου των εγχώριων βιομηχανιών συνίσταται στην προσπάθεια τους να αντιστρέψουν τη τάση μείωσης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας τους (στην Ευρώπη κυρίως), επιχειρούν πλέον να διεθνοποιήσουν αποφασιστικά την παρουσία τους, κάτι που ήδη το έχουν πετύχει σε μεγάλο βαθμό, στις αγορές της Ανατολικής Ευρώπης, των Βαλκανίων και της Ρωσίας (όμως και εκεί σύντομα θα έχουν να κάνουν με τους πολυεθνικούς "γίγαντες" και προβλέπεται νέα σκληρή μάχη επιβίωσης, Κάποιες επιπτώσεις της διαφαίνονται ήδη. Βλέπε απολύσεις Καρέλια κ.λ.π.). Το 40% περίπου των παραγομένων τσιγάρων στην Ελλάδα εξάγεται στο εξωτερικό. Η ελληνική αγορά τσιγάρων (ξένων και εγχώριων) κινείται κατά προσέγγιση στο επίπεδο των 30 δισ, τεμαχίων ετησίως. Τα ελληνικά τσιγάρα με ελληνικά σήματα καλύπτουν περίπου το 43% της εγχώριας κατανάλωσης, τα παραγόμενα στην Ελλάδα τσιγάρα με ξένα σήματα το 26% και τα εισαγόμενα τσιγάρα το 31% περίπου (συνεπώς συνολικά τα ξένα σήματα κινούνται στο 57% με διαρκώς ανοδική τάση).

Έλληνας: ο ... θεριακλής της Ενωμένης Ευρώπης

Οι αρνητικές πρωτιές της Ελλάδας σε κοινοτικό επίπεδο έχουν προ πολλού πάψει να μας ξαφνιάζουν. Κάπως έτσι ο Έλληνας είναι σταθερά τα τελευταία χρόνια πάντα -και με διαφορά...- ο μεγαλύτερος καπνιστής στην Ευρώπη (με 2.900 τσιγάρα ετησίως, έναντι μόλις 1.759 του μέσου όρου στην Κοινότητα).
Όμως η αντικαπνιστική εκστρατεία σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες τα τελευταία χρόνια δείχνει να κερδίζει έδαφος.
Στην Αμερική πολλοί Ευρωπαίοι τρομάζουν πια με την απομόνωση των
καπνιστών, μία νοοτροπία που, τελευταία, εισβάλλει όλο και περισσότερο και στην
Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί άνθρωποι, ακόμα και μη καπνιστές,
εκφράζουν έντονες επιφυλάξεις για τις συνέπειες του καπνού στην υγεία τους και ζητούν επιτακτικά προστασία από την νομοθεσία. Από την άλλη η υστερία που επέδειξαν αρκετές κυβερνήσεις τείνει να χωρίσει τους πολίτες σε στρατόπεδα καπνιστών και μη. Οι καπνιστές τελούν υπό συνεχή διωγμό και επιμένουν ότι κάποιος θα πρέπει να διασφαλίσει και την δική τους ελευθερία να επιλέγουν και να απολαμβάνουν το κάπνισμα. Εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη ανησυχούν για την ποσότητα και την πολυπλοκότητα της νομοθεσίας για το κάπνισμα. Μία ανησυχία που αγγίζει σχεδόν τα 100 εκατομμύρια ενήλικες στην "Γηραιά Ήπειρο", οι οποίοι έχουν επιλέξει να καπνίζουν, άνθρωποι που υποστηρίζουν μία
λογική νομοθεσία που να σταθμίζει σωστά τα συμφέροντα των καπνιστών
και των μη καπνιστών.
Το κάπνισμα και ιδιαίτερα οι χώροι όπου αυτό επιτρέπεται, έχουν ήδη διευθετηθεί σ' όλη την Ευρώπη. Η Γενική Συμφωνία της Μαδρίτης, που συνυπέγραψαν το Μάιο του 1995 η Περιφερειακή Επιτροπή για την Υγεία και ο Σύλλογος Εστιατορίων και Καφενείων, διασφαλίζει το συμβιβασμό των διαφορών που υφίστανται, μεταξύ καπνιστών και μη καπνιστών. "Ενθαρρύνει την ανεκτικότητα και την ευγένεια, ανάμεσα στις δύο πλευρές, με βάση τον αλληλοσεβασμό" και ορίζει ρητά ότι "τα τμήματα όπου απαγορεύεται το
κάπνισμα, θα πρέπει να δημιουργούνται με τη μικρότερη δυνατή ζημιά
των νόμιμων οικονομικών και εμπορικών συμφερόντων της
επιχειρηματικής δραστηριότητας".
Η Διεθνής Ένωση Ξενοδόχων ανέπτυξε ένα πρόγραμμα σε τέσσερις φάσεις, για τους ιδιοκτήτες ξενοδοχείων και εστιατορίων, για το πως κάνουν αποδεκτές τις προτιμήσεις όλων των φιλοξενουμένων. Το πρόγραμμα ονομάστηκε "Ευγενική Αντιμετώπιση της Επιλογής" και υλοποιείται σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας και του Βελγίου.
Πάντως, επιλέγοντας ρόλο «συνηγόρου του διαβόλου» θα παραθέσω και τα στοιχεία μελέτης που ανέλυσε την μόλυνση της ατμόσφαιρας σε κλειστούς χώρους. Έτσι θα μειώσουμε κατάτι την ... πληθώρα των επιχειρημάτων που διαθέτουν οι μη καπνιστές. Η μελέτη, η οποία μέτρησε με ακρίβεια τους παράγοντες που συμβάλουν στην κακή ποιότητα του αέρα σε κτίρια, απέδειξε ότι υπάρχουν: Αλλεργιογόνοι Μύκητες σε ποσοστό 28%, Σκόνη στον αέρα 27%, Χαμηλή Σχετική Υγρασία 25%, Αλλεργικά ή Παθογόνα Βακτηρίδια 10%,
Φορμαλδεϋδή 7%, Καυσαέρια Οχημάτων 6% και Καπνός Τσιγάρου 5%.

Permalink για το "Μία (τεκμηριωμένα) διαφορετική προσέγγιση στην υπόθεση του τσιγάρου"