Tabs: Blog | About Me |

Σάββατο, Δεκεμβρίου 2

Οι αυταπάτες της ιστορίας



- Υπάρχει τέλειο έγκλημα?
- Φυσικά υπάρχει.
- Πες μου ένα.
- Το συχνότερο είναι να σου "σκοτώνουν" την νοημοσύνη χωρίς να αφήνουν ίχνη.


Αυθεντικός διάλογος σε καναπέ με χαλαρά ριχτάρια και μαξιλαράκια και θέα μία
hi teck ΤV, που καταγράφει το δράμα των 5 οικογενειών στο Αγρίνιο πριν συλληφθούν
οι δράστες. Ο ρεπόρτερ ομιλεί με στόμφο -αλά Ηρακλή Πουαρώ- για τα περάσματα των
εμπόρων ναρκωτικών, οι οποίοι κατά την κρίση του μπήκαν στον κόπο να χρησιμοποιήσουν κυνηγετικά όπλα για τις εκτελέσεις τους.

Πλάνο δεύτερο: η σύζυγος του θύματος με ύφος σαστισμένο ακόμη από την αναπάντεχη συμφορά. Έτερος ρεπόρτερ την ρωτά το ... δια πάσα νόσον και μαλακίαν
"πώς νοιώθετε". Εκείνη δακρύζει (κάμερα κάνει ζουμ) ενώ τα μηχανάκια της AGB θα πάθαιναν αμόκ αν σηκωνόταν να χορέψει "είμαι στα χάι μου".

Πλάνο τρίτο: πατέρας 17χρονου θύματος διατυπώνει προσεκτικά έναν συλλογισμό.
"Θέλω να μάθω ποιός το έκανε.Θα με λυπούσε ιδιαίτερα το γεγονός να επρόκειτο
για κάποιον από τα μέρη μας που τον ενόχλησαν (ας πούμε) οι τουφεκιές". Ο φωστήρ
ρεπόρτερ αντιπαρέρχεται τα λεχθέντα και εμμένει στους εμπόρους ναρκωτικών που
δίνουν και αίγλη από μυθιστόρημα Γκρίσαμ στην υπόθεση.

Πλάνο ... αεροπλάνο: 7 ψυχολόγοι αναλύουν το κίνητρο του δράστη. Ο γιός θέλει να δείξει στον πατέρα ότι έγινε άντρας και είναι ικανός να τον προασπίσει, λέει ο ένας. Ο γιός κάνει την όψιμη επανάστασή του απέναντι σε έναν αυταρχικό πατέρα, λέει ο άλλος. Ο γιός είναι σχιζοφρενής, λέει ο τρίτος. Οι υπόλοιποι 4 ψιλοκόβουν την .. γαρνιτούρα.
Οι τηλεστάρ της παρουσίασης κοσμούν το θέμα με τα must του ρεπορτάζ: "σοκαρισμένη η κοινή γνώμη", "έπεσαν από τα σύννεφα συγγενείς και φίλοι", "έκλαψαν και οι πέτρες", "πρωτοφανές στα εγκληματικά χρονικά το γεγονός" και πάει λέγοντας.
Στην πραγματικότητα ωστόσο το θέμα κάνει τον κύκλο του. Δίνει ό,τι είχε να δώσει. Όπως το πρόσφατο ζήτημα στην Αμάρυνθο ή ο κύπριος φοιτητής που τουλούμιασαν κάποιοι αστυνομικοί στο ξύλο. Και εν συνεχεία περνάμε σε διαφημίσεις και ταινία με απαραίτητη την γονική συναίνεση ...


------------------------------------------------------------------------------------

Στο βιβλίο του «Le crime parfait» (Galilee, 1995), ο Ζαν Μποντριγιάρ είχε μιλήσει για το τέλειο έγκλημα που έχει θύμα του την ίδια την πραγματικότητα. Σύμφωνα με το γάλλο στοχαστή, η πραγματικότητα έχει δολοφονηθεί από μιαν υπερ-πραγματικότητα. Συνένοχο σε αυτό το έγκλημα είναι το σύμπαν των μέσων μαζικής επικοινωνίας, που κατασκευάζει την εικόνα ενός κόσμου, ο οποίος είναι μια προσομοίωση του ανθρώπινου και κοινωνικού κόσμου. Κατά τον Μποντριγιάρ, μαζί με την πραγματικότητα χάθηκε το φαντασιακό, η ουτοπία, η αυταπάτη. Δεν υπάρχει πλέον διαλεκτική, επειδή η εικόνα παρουσιάζεται σαν ένα αυτόνομο σύμπαν χωρίς αρνητικότητα. Η εικόνα είναι ικανή να αναπαράγει εικόνες και δεν είναι πλέον αναπαράσταση, αφού δεν έχει ανάγκη ένα πραγματικό γεγονός για να γεννηθεί και να αναπαραχθεί. Το παράδοξο είναι ότι για τον Μποντριγιάρ η πραγματικότητα δολοφονήθηκε από μια μορφή υπερτροφοδοσίας. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας αναπαρήγαγαν μιαν υπερβολική δόση πραγματικού και αυτή η υπεραφθονία πληροφόρησης και εικόνων προκάλεσε μιαν απώλεια νοήματος και μας βύθισε στο σημερινό κενό.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα διάλεξης που έδωσε ο Ζαν Μποντριγιάρ στο πανεπιστήμιο της Σιένα το 2000.

Δεν υπάρχει ένας ορισμός που να μας λέει τι είναι η ιστορία -ίσως εξαιτίας του γεγονότος ότι η ιστορία δεν είναι και τόσο παλιά, ώστε να μπορούμε να διαθέτουμε έναν ορισμό της- και χρειάζεται να αντιληφθούμε ότι οι θεωρητικές της βάσεις μετρούν μόνον λίγους αιώνες ζωής. Ίσως αυτά τα αξιώματα, όσο πρόσφατα και αν είναι, έχουν πάψει να υπάρχουν και από τώρα και στο εξής συντελείται κάτι άλλο, δηλαδή μια απώλεια πολικότητας του χρόνου, μια μορφή επιτάχυνσης.

Υπάρχουν πάρα πολλά γεγονότα, αλλά η ιστορία δεν ορίζεται από τα γεγονότα και τώρα, με την επικοινωνία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, το ίδιο το γεγονός πολλαπλασιάζεται ακόμη περισσότερο, γίνεται φυγόκεντρο και προβάλλεται σε παγκόσμια διάδοση, επαναλαμβάνεται και εξαφανίζεται αμέσως. Το γεγονός χάνει έτσι το ιδιαίτερο νόημά του διαμέσου της ίδιας του της διάδοσης. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της αναπαραγωγής του από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας: ένα αποτέλεσμα απώλειας.

Η είδηση, αντίθετα προς αυτό που πιστεύεται γενικά, είναι ένα είδος μαύρης τρύπας, μια μορφή απορρόφησης του γεγονότος, διάδοσης και μεταβίβασης. Η είδηση είναι το γεγονός σε υψηλό βαθμό διάλυσης, το γεγονός που χάνει τη συγκέντρωσή του και επομένως χάνει και το ίδιο του το νόημα. Όλοι είμαστε πράγματι πληροφορημένοι για τα γεγονότα που συμβαίνουν, είμαστε μάλιστα υπερπληροφορημένοι, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουμε γνωρίσει ούτε και γνωρίζουμε αντικειμενικά τίποτα, επειδή η αληθινή εμπειρία ενός γεγονότος ή το αληθινό νόημα που μπορούμε να αντλήσουμε από αυτό διαφεύγει ουσιαστικά από όλους μας, γιατί διαλύεται σε ένα είδος γενικευμένης ειδησεογραφίας.

Αυτή είναι μια από τις χαοτικές μορφές του σύμπαντός μας: υπάρχει ένας ορισμένος τύπος επιτάχυνσης και η ιστορία πεθαίνει εξαιτίας αυτής της ίδιας επιτάχυνσης, εξαιτίας του ότι τα γεγονότα γίνονται κεντρόφυγα. Η ιστορία πεθαίνει και από επιβράδυνση, αλλά σε αυτήν την περίπτωση είναι πιο περίπλοκο, επειδή, ανάλογα με το πότε και με το πώς αυτή η είδηση πέφτει στη μάζα των ειδήσεων, γίνεται και αυτή μάζα.

Όλα τα μηνύματα που δεχόμαστε αποτελούν μάζα, με την έννοια ότι γίνονται ένα είδος αδρανών απορριμμάτων, που δεν κατορθώνουμε πλέον να χειριστούμε ή να ανακυκλώσουμε. Εχουμε δηλαδή την εντύπωση ότι η είδηση ρέει, ότι περνάει στο δίκτυο, ότι κυκλοφορεί, αλλά στην πραγματικότητα η είδηση καταρρέει και εκεί όπου αυτή πέφτει εκεί μένει, επειδή δεν μεταμορφώνεται πλέον και δεν μεταβολίζεται. Γίνεται πάντα λόγος για βιομηχανικά ή υλικά απορρίμματα, αλλά υπάρχει και ένα πελώριο πληροφορικό και επικοινωνιακό απόρριμμα, που συγκροτεί μιαν αδρανή μάζα, μια δύναμη αδράνειας που βαραίνει πάνω στο ίδιο το γεγονός.

Είτε εξαιτίας της επιτάχυνσης είτε εξαιτίας της αδράνειας επομένως η ιστορία καταβάλλει μεγάλο κόπο για να φτάσει το νόημα της ύπαρξής της. Η ιστορία μπορεί να υπάρχει μόνον αν υπάρχουν στο μεταξύ μια ιστορική ενέργεια και μια ιστορική βούληση, μια δυνατότητα αναπαράστασης της ιστορίας και αυτά είναι που μας λείπουν σήμερα.

Τα στοιχεία που διαμορφώνουν την ιστορία -συμπεριλαμβανομένης και της αφήγησης που μπορούμε να κάνουμε για την ιστορία, επειδή δεν υπάρχει ιστορία χωρίς αφήγηση, χωρίς τη δυνατότητα να την εξιστορήσουμε- μας διαφεύγουν επειδή η είδηση κατακυριεύει υπερβολικά γρήγορα αυτό που συμβαίνει και περνάει όλο και περισσότερο διαμέσου της εικόνας και όχι πλέον διαμέσου των κειμένων ή των γραπτών αναμνήσεων.

Η είδηση είναι υπερβολικά φευγαλέα, υπερβολικά εξαϋλωμένη, και αυτό τη διαλύει σε ένα χώρο που δεν είναι πλέον ο δικός μας χώρος.
Υπάρχουν σίγουρα όλο και περισσότερα γεγονότα σήμερα, αλλά δεν αρκούν τα γεγονότα για να κάνουν την ιστορία. Υπάρχει όλο και περισσότερη βία, αλλά δεν είναι πλέον η ιστορική βία που ανέλυε ο Μαρξ. Από δω πηγάζει η συλλογική ώθηση να στραφούμε προς τα πίσω για να ξαναβρούμε τη στιγμή της αληθινής και ανιχνεύσιμης ιστορίας, τη στιγμή στην οποία υπήρχαν αληθινά γεγονότα, επαναστάσεις, αντιθέσεις, υπήρχαν δηλαδή πράγματα που αποτελούσαν μια πραγματική διακύβευση, ενώ τώρα συμβαίνουν τόσο πολλά πράγματα, αλλά η διακύβευση έχει χαθεί από τον ορίζοντα της ιστορίας...


Σημείωση: Προ ετών στην ταινία Wag the dog (ο πρόεδρος, ένα ροζ σκάνδαλο κι ένας πόλεμος ... κατά την ελληνική μετάφραση του τίτλου) ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο είχε μία εξαιρετική ατάκα: "Αφού το είπε η τηλεόραση στις ειδήσεις, είναι ήδη γεγονός". Αναφέρεται δε, σε έναν πόλεμο που ο ίδιος σκηνοθέτησε και διοχέτευσε στα ΜΜΕ για να ανεβάσει την δημοτικότητα του Αμερικανού προέδρου.

Ετικέτες

buzz it!


Permalink για το "Οι αυταπάτες της ιστορίας"

10 Comments:

Blogger Rodia said...

Εξαιρετικό άρθρο:-)
..αν και δεν αναφέρθηκε η παράμετρος της δαιμονοποίησης του συγκεκριμένου χωραφιού από δελτίο ειδήσεων..
(αναφέρθηκε ως "το χωράφι του διαβόλου")

4:05 μ.μ.  
Blogger oistros said...

Ροδιά ...
παράλειψη!!! Έχεις δίκιο. Μετά χαλάρωσα επί του .. καναπέως και ξέχασα να κάνω ζάπινγκ :))

4:15 μ.μ.  
Blogger akindynos said...

Κάθε φορά που ανθίζει το κλισέ του τέλειου εγκλήματος, κάποια ομιλούσα κεφαλή θα αποφανθεί καταδικαστικά: «Δεν υπάρχει τέλειο έγκλημα». Θα μου το πει κατάμουτρα με το υφος του ανθρώπου που συσσωρεύει εγκληματολογική πείρα έχοντας ακούσει με τα ίδια τα αυτιά τη φράση «Κάιν, που είναι ο αδελφός σου;».

Εγώ τότε φράζω το στόμα μου και με τα δύο χέρια, δήθεν από δέος μπροστά στη σοφία, και από μέσα μου λέω: «Καημένε, δεν υπάρχει τέλεια εξιχνίαση».

4:27 μ.μ.  
Blogger Μαύρος Γάτος said...

Παλιά τα σύννεφα έριχναν στάλες βροχής, χιονονιφάδες και κεραυνούς...

και όχι υποκριτές με IQ ραδικιού...

4:59 μ.μ.  
Blogger phivos said...

Μια ματιά στο ρολόι. Ελεγε παρά πέντε. Ισως να ήταν πέντε παρά πέντε, ίσως και δεκαεφτά παρά πέντε.

Συλλογίστηκε την αυλαία στους τίτλους. Τα γράμματα να τρέχουν, μια ζωή σαν κλείσιμο ταινίας ν'ανακεφαλαιώνουν.

- Δεν είναι δυνατόν να πέρασα όλη τη ζωή μου, με τέτοιες ανοησίες, σκέφτηκε. Δεν γίνεται. Σίγουρα έχω καλύτερα πράγματα να κάνω.

Σηκώθηκε, έφτιαξε στα γρήγορα μια βαλίτσα, τηλεφώνησε στο αεροδρόμιο να μάθει την επόμενη πτήση και έκλεισε την πόρτα πίσω του.

Σε λίγο έπαιρνε το αεροπλάνο για τη Ζωή.

7:49 μ.μ.  
Blogger oistros said...

Α-κίνδυνε
οι ομιλούσες κεφαλές αγνοούν πόσοι αθώοι σαπίζουν στα κάτεργα και αρνούνται να αναγνωρίσουν τους ... ενόχους που χαίρουν άκρας εκτιμήσεως ολούθε.
Όσο για την κίνηση "φραγής" του στόματος με τα δύο χέρια ... ψυχολόγοι και ψυχοβγάλτες την ερμηνεύουν χαριτωμένα ως "ύστατη προσπάθεια αυτοφίμωσης". Όταν το πρωτοάκουσα σκέφτηκα πόσο συχνά ακούω κουβέντες θέτοντας ασυναίσθητα το χέρι στο στόμα :)

Γατούλη
μιά βροχή θα μας σώσει που λέει κι ο αοιδός :)

Αχ βρε θείε
όλα στο "παρά πέντε". Χάθηκε ο κόσμος δηλαδή, να πάρει το αεροπλάνο και τέταρτο, και μισή ή έστω παρά είκοσι?
Πάλι στίχο μου θύμισες. Άντε μην το γράφω τώρα. Άκου το

8:59 μ.μ.  
Blogger phivos said...

Σ'ευχαριστώ για το τραγουδάκι. Αλλά δεν είναι παράπονο αυτό που σού λέω. Παραδέχομαι ότι, όντας αλληγορικάκιας και συμβολικάκιας σε ανεπίτρεπτο βαθμό, συχνά δεν γίνομαι κατανοητός (βλέπε π.χ. το φάιβ-όου).

Θέλω απλά να σού πω, όταν κάποτε θα κάτσεις να κάνεις τη σούμα, μην πάει και πεις, "καλά, πέρασα μια ζωή ν'ασχολιέμαι με τέτοιες ανοησίες;"

8:55 π.μ.  
Blogger oistros said...

Ανκλι
στο τρελλόσογό μας -όπως ήδη ξέρεις- άλλα λέμε κι άλλα εννοούμε. Ενίοτε κι άλλα μας λένε και με άλλα κάνουμε συνειρμούς. Παραδόξως μία χαρά σε εννόησα. Αλλά άντε να τιθασεύσεις εσύ τους στίχους που μου ρχονται στο μυαλό. :)
Όσο για την σούμα ... εδώ στου δρόμου τα μισά έφτασε η ώρα να το πω, στην επόμενη ζωή μου θα γίνω ... κορδελιάστρα. :))

10:55 π.μ.  
Blogger phivos said...

Tώρα που το ξανασκέφτομαι, βλέπω οτι έφτασα στα όρια της απρέπειας. Και σού ζητώ συγγνώμη.

Αλλά είναι που με πληγώνει να σάς βλέπω τόσα άριστα παιδιά να ασχολείστε με τα χάλια της τηλεόρασης. Και να ζείτε μέσα απ'αυτήν.

Θέλω να σάς φωνάξω, κλείστε το αυτό το ρημάδι. Γυρίστε του την πλάτη. Οταν η κοινωνική ζωή είναι τόσο άδεια και τόσο μπαγιάτικη, τι κάθεστε και τους λιβανίζετε όλους αυτούς τους αχρείους. Πάτημα τους δίνετε και εμπόρευμα. Κλείστε το το ρημάδι και κοιτάχτε να φτιάξετε εσείς οι ίδιοι τη ζωή που λείπει! Να γίνετε οι πρωταγωνιστές.

Και μην μού πεις ότι το σύστημα το αλλάζεις από μέσα! Τίποτε δε φτιάχνεις με σάπια υλικά. Καινούργιο χρειάζεται. Και το έχετε όλοι στα χέρια σας!

2:26 μ.μ.  
Blogger homelessMontresor said...

Έχω αναρωτηθεί πολλές φορές τι θα λέει κάποτε η ιστορία για τη δική μας εποχή. Νομίζω οτι αυτό που κάνει τόσο δύσκολα τα πράγματα είναι οτι η κοινωνία μας έχει μια έντονη τάση να ζει στο παρόν. Προσπερνά το παρελθόν γρήγορα και δεν προλαβαίνει να καταλάβει το μέλλον. Μέχρι να το αντιληφτεί, αυτό έχει γίνει παρόν.

9:55 μ.μ.  

Δημοσίευση σχολίου

<< Home