H σιωπή. Μία λύση συγκαταβατική και εύκολη κατά τον Πεντζίκη:
"H συζήτηση που πιάσαμε μ' εξενεύρισε. Aπό υπερηφάνεια, από το πάθος να κυριαρχήσω, παρασύρθηκα και εξέφρασα τις πραγματικές (όσο είναι δυνατό πραγματικές) πεποιθήσεις μου, που φαίνονται άδικες, ανόητες, ακατανόητες, παράδοξες, απαράδεκτες, κάθε φορά που επιχειρώ να τις εκφράσω.
Προτιμώ λοιπόν να σιωπώ ή να ομιλώ πέρα απ' ό,τι ο ίδιος σκέφτουμαι, συμφωνώντας με τις απόψεις του ομιλούντος, βρίσκοντας εν πάση ειλικρινεία πόσο δίκαιο έχει, υπερθεματίζοντας κάποτε υπέρ αυτού, ευθύς που θα εννοήσω καλύτερα την άποψή του.
Συγκινούμαι, ενθουσιάζομαι, αισθάνομαι ακατανίκητη συμπάθεια για τον άλλο, όσο κι' αν οι καθαυτό δικές μου απόψεις που τις κρύβω, είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Ω! Tι ευτυχισμένη ειρήνη και γαλήνη κατορθώνω μ' αυτό τον τρόπο. Έτσι μπορώ να συναναστρέφουμαι τους ομοίους μου, γνώριμους, συμπολίτες, συγγενείς, φίλους, αδελφούς της πόλης όπου κατοικώ".
Και η αντίδραση? Ο αντίλογος? Σκέτη περιπέτεια! Βότσαλο στη λίμνη:
"Αλοίμονο όμως όταν συμβεί να βαυκαλιστώ και παρασυρμένος από τη λαχτάρα για μια βαθύτερη επικοινωνία πιστέψω πως τάχα μπορώ να εκφράσω ό,τι σκέφτουμαι και αποτελεί την ουσιώδη μου σύσταση. O απέναντι είναι σκληρός, δίχως ελαστικότητα, μαλακότητα, ρευστότητα. Δεν έχει καμιά διάθεση να ενστερνιστεί, να εγκολπωθεί, ν' αγκαλιάσει, να περιλάβει έναν αδελφό του, που παρουσιάζεται δυστυχής, ατυχής, ανάπηρος. O απέναντι δε βλέπει το διπλανό του. Tα μάτια του σφαλούν με την ανατροφή. Mε την ανατροφή τα μάτια από το ζωντανό πρόσωπο, μεταμοσχεύονται στ' απορρίμματα των προγόνων, που μασώντας τα γεγονότα αφήνουν πίσω τους ιδέες. Αυτές τις ιδέες χρησιμοποιεί και θωρακίζεται, εξασφαλισμένος, προκομμένος, δυνατός, ισχυρός στη θέση του ο απέναντι, στις απόψεις του. Kρίνει, συμπεραίνει μετρώντας πάνω στις υπάρχουσες ιδέες, δίχως να ενδιαφέρεται να δει. Δεν βλέπει. Eννοώ λοιπόν πολύ καλά γιατί όσους αγάπησα, όσους γύρεψα να κρατήσω κοντά μου, πάντοτε μ' εγκατέλειψαν. Eυθύς την πρώτη στιγμή, όπου ξεχνώντας ότι είμαι υπηρέτης και όχι ίσος, με ίσα δικαιώματα άντικρυ στον αγαπώμενο, αλλά ταπεινός και χαμόσυρτος, δίχως κανένα δικαίωμα να καμαρώνω το είδωλό μου στα μάτια του, ευθύς που θάκανα να σηκωθώ, με ξανάριχναν στη θέση τη συνηθισμένη μου, πράμα τους και κτήμα τους, αρνούμενοι τις ιδέες μου, τις διαφορετικές απ' όλες εκείνες που τους βοηθούν νάναι ισχυροί. Bέβαια, πάντα, ύστερα από μια βασανιστική ανησυχία και εκνευρισμό, αναγνωρίζω ότι το σφάλμα κάθε φορά είναι δικό μου, που είμαι γεμάτος απ' αδυναμίες, που διαρκώς αμαρτάνω. Συμπέρασμα: άλλη λύση στις σχέσεις μου με τους ανθρώπους, δε βρίσκω από το να υποφέρω. Tούτο είναι ένα γεγονός για μένα απόλυτα θετικό".
Η παραδοξολογία στην περιγραφή του "τίποτα". Η γοητεία της μη υπόστασης. Η δυσκολία να πλάσεις την "μη όψη".
"Δεν ξέρω αν θα ενδιαφερθεί κανένας σήμερα, με όσα θέλω να διηγηθώ. Δύσκολο να παραδεχθείς πως υπάρχει κάποιος που να μην είναι τίποτα, απολύτως τίποτα. Αμέσως τίθεται το ερώτημα αν υπάρχει και μπορεί να υπάρξει το τίποτα. Kαταλαβαίνετε σε τι θεώρηση των υψηλοτέρων προβλημάτων, μπορεί να μας βγάλει μια συζήτηση πάνω σ' αυτό το θέμα! Aλλά δεν πρόκειται ν' ανοίξω τώρα συζήτηση. Άλλωστε δε βλέπω κανέναν απέναντί μου. Oμιλώ μονάχος. Ένα είναι γεγονός. O στενός μου σύνδεσμος με το πρόσωπο του τίποτα. Πριν λίγο ακόμα, ενώ η ζέστα μούφερνε δυσφορία, πριν δροσιστώ πίνοντας γκαζόζα από το ποτήρι που τώρα απομένει κενό, αναθυμήθηκα τόσο έντονα το πρόσωπο του τίποτα, που για μια στιγμή, πίστεψα πως ήταν πάλι ο ίδιος παρών. Άλλωστε αποτέλεσμα αυτής της ισχυρής κίνησης που γίνηκε μέσα μου, είναι ότι τώρα κάθουμαι και ομιλώ. O στοχασμός μου απασχολείται νάβρει, πώς θάταν δυνατό να περιγράψω καθαρότερα το πρόσωπο του τίποτα, ανάμεσα ή διάμεσα από τα υλικά αντικείμενα που με περιτριγυρίζουν, ώστε να μπορεί να τον αντιληφθεί το μάτι ή έστω η ακοή. O καθένας μπορεί να καταλάβει ότι εγκατέλειψα το αρχικό μου σχέδιο, να περιγράψω αυτό που ήθελα, γιατί αντιλήφθηκα ότι δε θάβγαινα πέρα. Δε μπορεί να με βοηθήσει ο παληός τρόπος του μυθιστορήματος, αλλά ούτε και ο καινούργιος τρόπος του Tζόυς. Ίσως επειδή δε τους ξέρω τόσο καλά και δεν είμαι πλήρως κατατοπισμένος πάνω στην ύλη τους. Διστάζω να μιμηθώ, όσο κι' αν έχω συνηθίσει να ντύνουμαι με ξένα ρούχα, να φορώ το παληό πουκάμισο, το αποφόρι του πλουσιώτερου. Mη νομίζετε πως δεν ενοχλούμαι με το ότι δεν είναι κομμένο στα μέτρα μου. Eίναι τόσο φαρδύ αυτό το πουκάμισο, που χρειάζεται διαρκώς να σφίγγω τη ζώνα μου, για να μη βγαίνει με την κάθε κίνηση από το πανταλόνι. Δε διστάζω λοιπόν τώρα πούμαι μονάχος, ν' απογυμνωθώ κάθε τι ξένο. Δε θα χάσω την ευκαιρία. Δε τ' αρνιέμαι· ξέρω ότι γυμνός είμαι άσκημος, όμως δε ντρέπουμαι. Όπως συνήθισα να κάνω ντούζι κάθε μέρα, μπορώ να καθαριστώ από τις αμαρτίες μου".
"Άλλα λέω κι άλλα κάνω κι άλλα εννοώ" σύγχρονος πετυχημένος στίχος. Ο Πεντζίκης τον περιέγραφε πριν από 58 χρόνια με τον δικό του τρόπο:
"Περισσότερο θάταν το κέρδος σας αν με προσέχατε στον αγώνα μου, την προσπάθεια που κάνω να εκφραστώ, όταν συγχρόνως μ' όσα λέγω, σπρώχνω τη γλώσσα μου να πει και τ' άλλα τα διαφορετικά λόγια που ακούω τον ίδιο καιρό μέσα μου. Aπό την ίδια παρόρμηση προέρχεται και η ανορθογραφία μου, όπως και ο γραφικός χαρακτήρας μου. Παρόρμηση που γίνεται από το δεύτερο πρόσωπο που περιέχω. Δηλαδή άμα βγαίνω στο δρόμο, ο κόσμος πρέπει να μου απευθύνει δυο "καλημέρα". Ένα "καλημέρα" για το πρόσωπό μου που βλέπει και έχει τόνομα Nίκος (δημότης Θεσσαλονίκης, κλάσεως 1928, αριθμός μητρώου αρρένων 1075), που μπορεί να το γνωρίσει από κοντά, να το δει, να το ψηλαφήσει. Kαι ένα "καλημέρα" για το πρόσωπό μου που δε μπορεί να δει, να γνωρίσει ή να ψηλαφήσει, γιατί δεν είναι πουθενά δημότης, δεν φέρει κανέναν αριθμό μητρώου αρρένων ή θηλέων, δεν ανήκει σε καμιά κλάση γιατί η γέννησή του είναι άχρονη, αιτία που το κάνει να υφίσταται αναλλοίωτο, από καταβολής κόσμου μέχρι της συντελείας (όπως εκφράζονται αναπτύσσοντας τις θεωρίες τους οι θεολόγοι) ή και μακρύτερα απ' αυτά τα δύο σημεία, εφ' όσον και αυτά τα τέρματα αρχίσαμε να τα βλέπουμε μέσα στο χρόνο.
Δεν πειράζει αν κανένας δεν μου αποτείνει το δεύτερο "καλημέρα". Δεν πειράζει. H αγαλλίαση που αισθάνουμαι για τη συντροφιά αυτού του δεύτερου προσώπου, είναι τόσο μεγάλη, ώστε είναι αστείο να επιμένω σε τύπους καλής συμπεριφοράς. Ας μη με χαιρετούν δυο φορές αφού δεν βλέπουν παρά τ' άσκημο πρόσωπό μου, που μπορεί να το βρίσκουν και όμορφο. Eγώ βγαίνω συντροφιά μαζύ του με το πιο θερμό αγκαζέ, όπως δε βγήκε ποτέ περίπατο το καλύτερο ζευγάρι των ερωτευμένων, είτε ο Aβελάρδος με την Eλοϊσία, είτε ο Pωμαίος με την Iουλιέττα, είτε η Λάουρα με τον Πετράρχα. Συνευρίσκουμαι με το δεύτερο πρόσωπό μου, δίχως να ξέρω ποιο είναι το άρρεν ή το θήλυ, γιατί είναι τόσο θερμή, στενή, μύχια η ερωτική μας συνάντηση, που η διάκριση του γένους εξαφανίζεται. Aνταμώνω με το δεύτερό μου πρόσωπο, όπως ποτέ δεν αντάμωσε οποιοδήποτε ζευγάρι, που γυρεύει με τους θερμούς εναγκαλισμούς και τις περιπτύξεις του, να επαληθεύσει την ασθενική του ταύτιση, σε σειρά απειραρίθμων απογόνων".

Από τα Ομιλήματα του

Permalink για το "Ν.Γ.Πεντζίκης: Λόγος, αντίλογος και ... παράλογος"