To ραδιόφωνο είναι ίσως το μόνο από τα ΜΜΕ που συμπαθώ ακόμη. Ζεστό, ανθρώπινο, άμεσο. Δεν σε αφήνει να κρύψεις, να ρετουσάρεις, να προετοιμαστείς. Αντίθετα έχει ένα σαγηνευτικό τρόπο να σου αποκαλύπτει αυτούς που βρίσκονται πίσω από το μικρόφωνο. Μαθαίνεις πως αντιδρούν στα απρόβλεπτα, πως ακούγονται όταν θυμώνουν, πως ηχεί το γέλιο τους και πως πνίγεται η φωνή όταν συγκινούνται. Αλλά δεν ήταν πάντα έτσι. Θυμάμαι το ραδιόφωνο τις εποχές που είχε καταπιεί ένα μπαστούνι καθωσπρεπισμού και ακαμψίας. Τις εποχές των εκφωνητών και του ασφυκτικού κρατικού ελέγχου. Τότε λίγα πράγματα ξεχώριζες ως αυθεντικά και διαφορετικά. Ανάμεσά τους σίγουρα ήταν η εκπομπή της Μαριάννας Κορομηλά στην ΕΡΑ. Ένας ιεραπόστολος που ερευνούσε την ελληνική ιστορία η ίδια, με μια φωνή που θαρρείς και σε 'παιρνε από το χέρι να σου δείξει κόσμους μακρινούς και να σου γνωρίσει συνέλληνες που κουβαλούσαν σε κάθε γωνιά του πλανήτη πιο πολύ πατρίδα από όση χώρεσε ποτέ ο νους σου. Από μία γενιά της ελίτ του Αθηναϊκού πνεύματος η ίδια, με προπάππο τον πρώτο εκδότη Αθηναϊκής εφημερίδας, σπούδασε Ιστορία στο Παρίσι και άρχισε να κάνει την ξεναγό, προκειμένου να ταξιδέψει σε όσες χαμένες Ελλάδες ήθελε να γνωρίσει. Και μετά την κέρδισε το ραδιόφωνο. 1975. Η πρώτη της εκπομπή στην ΕΙΡΤ. Ήταν να απορείς συχνά πως ένας άνθρωπος με άποψη για τις στερήσεις των σχολικών βιβλίων κατόρθωνε να διατηρεί εκπομπή στο κρατικό ραδιόφωνο, σε τόσο χαλεπούς καιρούς. Και απορούσες βέβαια αν ήξερες πως δούλευε το σύστημα από μέσα. Θυμάμαι κάποτε ότι απέλυσαν γνωστό μου που είχε αναλάβει ένα πολιτιστικό πεντάλεπτο γιατί είχε το "θράσος" να αναφέρει το φεστιβάλ της ΚΝΕ ανάμεσα στις προγραμματισμένες εκδηλώσεις. Ο διευθυντής τον κάλεσε συνοφρυωμένος και του είπε: Δεν σε πληρώνει το κράτος για να κάνεις διαφήμιση στους κομμουνιστές. Απολύεσαι.

Τα πρωινά του Σαββάτου την άκουγα να μιλά με πάθος για τις περιηγήσεις της. Τους ανθρώπους, τους τόπους, τις ιστορίες, τις ρίζες που συναντιόντουσαν σε κάτι ιστορικά βάθη άλλοτε κοντινά και άλλοτε δυσθεώρητα.
Σήμερα, πραγματικά μελαγχόλησα διαβάζοντας στο μπλόκ του Χοιροβοσκού http://xoirovoskos.blogspot.com/2006/07/blog-post_26.html ότι αυτή η ξεχωριστή εκπομπή τελείωσε άδοξα μετά από 31 συναπτά έτη. Και μελαγχόλησα ακόμη περισσότερο με την "αποχαιρετιστήρια" επιστολή της κ. Κορομηλά που στάζει πίκρα και παράπονο. Την δημοσιεύω ολόκληρη.

Μία άκομψη απόλυση μετά από τριακόσιους εβδομήντα μήνες (ή τριάντα χρόνια και δέκα μήνες: Σεπτέμβριος 1975-Ιούνιος 2006).
Η συνεργασία μου με την Ελληνική Ραδιοφωνία (τότε ΕΙΡΤ) άρχισε το καλοκαίρι του 1975, όταν ο Μάνος Χατζιδάκις ετοίμαζε το νέο Τρίτο Πρόγραμμα.
Μαριάννα ΚορομηλάΤελικά, βγήκαμε στον αέρα την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου. Από τότε, η σχέση μου με το κρατικό Ίδρυμα είναι αδιάλειπτη.
Με συμβάσεις ("προσχώρησης", όπως χαρακτηρίζονται, όταν οι όροι που θέτει η εργοδοτική πλευρά είναι δεδομένοι και αδιαπραγμάτευτοι) αρχικά ανά εκπομπή, αργότερα με σύμβαση έργου (άλλοτε μηνιαίας διάρκειας κι άλλοτε τρίμηνης ή εξάμηνης) δούλεψα ως εξωτερικός συνεργάτης-παραγωγός "επί μονίμου βάσεως" επί 370 μήνες. Σχεδόν τριάντα ένα χρόνια, χωρίς δέκατους τρίτους-δέκατους τέταρτους μισθούς και με πενιχρές αμοιβές (με τις οποίες έπρεπε να καλυφθούν και τα έξοδα για έρευνα εκτός Αθηνών και συχνά εκτός Ελλάδας, η συγγραφή πρωτότυπου έργου, η μουσική επιμέλεια-επένδυση της εκπομπής και η ραδιοφωνική παρουσίαση). Στην αμοιβή περιλαμβάνεται και η παραχώρηση των πνευματικών δικαιωμάτων του τελικού έργου(...).
Για αυξήσεις ούτε λόγος, διότι η ΕΡΑ επί δεκαετίες επιδίδεται σε "οικονομική εξυγίανση", σύμφωνα με τα λεγόμενα και των αρμόδιων υπουργών (π.χ. Ε. Βενιζέλος, ο οποίος μείωσε τις αμοιβές μας κατά 15% "για να συμμαζευτούν τα έξοδα", αλλά αυτό μόνο για ένα χρόνο). Περασμένα ξεχασμένα, λοιπόν.
Πάντως, ρίχνοντας μια ματιά σε παλαιότερα δελτία παροχής υπηρεσιών, διαπίστωσα ότι μέσα σε δεκατέσσερα χρόνια (1992-2006) η αμοιβή μου έχει αυξηθεί κατά 13% (ενώ, στο ίδιο διάστημα, το ταξί με το οποίο πηγαίνω στην Αγία Παρασκευή αύξησε το κόμιστρο κατά 450%, καθώς τότε κόστιζε 300-320 δραχμούλες, κάτι λιγότερο από ένα ευρώ, και τώρα 4-4,50 ευρώ).
'Οταν το 2006 έμαθα ότι το 2005 είχαν μονιμοποιηθεί 1.490 συμβασιούχοι (κι ανάμεσα τους αρκετοί με συμβάσεις έργου) ήμουν πλέον εκπρόθεσμη. Ανακάλυψα ότι και οι κυβερνητικοί αρμόδιοι ενημερώθηκαν εκ των υστέρων και δήλωναν έκπληκτοι, ιδίως γιατί είχε προηγηθεί μία εθελούσια έξοδος (που στέρησε το Ίδρυμα από μερικές εκατοντάδες έμπειρους εργαζόμενους, όπως συμβαίνει συνήθως))...).
Κοντολογίς, η ώρα της αιφνιδιαστικής απόλυσης μου διά εξευτελισμού είχε φτάσει. Στις 27 Ιουνίου μου τηλεφώνησε μία υπάλληλος από το γραφείο της κ. Μαργαρίτας Μυτιληναίου για να μου πει ότι η σύμβαση μου έληγε σε τρεις ημέρες και ότι δεν μπορούν να την ανανεώσουν.
Ανάμεσα στα άλλα που ψέλλιζε το ταλαίπωρο κορίτσι, είπε και το αμίμητο "να της τηλεφωνήσω γύρω στις 20 Σεπτεμβρίου, για να δουν αν μπορούν να μου κάνουν σύμβαση για τον Οκτώβριο" (αυτό θα πει έγκαιρος προγραμματισμός). Με απέλυσαν, λοιπόν, τέσσερις ημέρες μετά τη μετάδοση της τελευταίας μου εκπομπής - τελευταίας σύμφωνα με μία σύμβαση έργου που δεν είχα δει ποτέ και ούτε καν φέρει την υπογραφή μου, γιατί επί χρόνια ανανεωνόταν "αυτομάτως" κι έτσι δεν έμπαιναν καν στον κόπο να μου ζητούν να την υπογράψω.
Το μόνο που ζήτησα ήταν να μεταδοθεί η εκπομπή της 1ης Ιουλίου, την οποία είχα ήδη ηχογραφήσει, διαβεβαιώνοντας ότι δεν χρειαζόταν να πληρωθώ (δεν μου περισσεύουν, αλλά είχα μία συνέντευξη σημαίνοντος προσώπου και ντρεπόμουν να του πω ότι είχε άδικα ανέβει στην Αγία Παρασκευή).
Έτσι όπως μεθόδευσαν την απόλυση, δεν μου έδωσαν καν την ευκαιρία να αποχαιρετήσω τους φίλους ακροατές (με ορισμένους έχουμε διανύσει τριάντα τόσα χρόνια ραδιοφωνικής πορείας, που μεταφράζεται σε περισσότερες από 2.000 εκπομπές). Αυτό με στενοχωρεί βαθύτατα.
Δεν αντέχω στην ιδέα ότι μπορεί να σκέφτονται πως τους εγκατέλειψα απροειδοποίητα για να πάω διακοπές ή για να βρω καλύτερα πληρωμένη δουλειά, χωρίς να τους χαιρετήσω και να τους ευχαριστήσω για όλα αυτά τα χρόνια που μοιράστηκα μαζί τους. Τα υπόλοιπα θα τα κάνουν οι δικηγόροι. Αλλά το αποχαιρετιστήριο, που μόνον εγώ μπορούσα να κάνω, δυστυχώς μου το στέρησαν.
Έμαθα ότι κάπως έτσι απομακρύνθηκαν κι άλλοι 300 συμβασιούχοι. Να είμαστε άραγε τα 300 θύματα του κ. Παναγόπουλου ή των νέων αντιλήψεων περί διαχείρισης του κράτους, αντιμετώπισης των πολιτιστικών πραγμάτων και εξευτελισμού των εργαζομένων; Πάντως, δίχως να υποβαθμίζω καμία άλλη περίπτωση απολυμένου, νομίζω ότι κανείς άλλος δεν έχει στο ενεργητικό του τριάντα ένα χρόνια απανωτών συμβάσεων με το ευαγές κρατικό Ίδρυμα. Ο επαγγελματικός εξευτελισμός μου στον κύβο».

Μαριάννα Κορομηλά, ιστορικός

Πρόσφατα η ίδια ανέπτυξε μία πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία με θέμα την διδασκαλία της ελληνικής ιστορίας στα σχολεία και τα αβτίσοιχα βιβλία. Δυσκολεύομαι να μην κάνω συνειρμούς για το ποιούς ενόχλησαν τα λεγόμενά της. Aπόσπασμα:

"Δεν θα αναλύσω την αισθητική και την ιδεολογία τους(των μαθητικών βιβλίων ιστορίας), τη μορφή και το περιεχόμενό τους, τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν το γνωστικό αντικείμενο και το δεκτικό υποκείμενο (διδάσκοντες και διδασκόμενους). Από τα μαθητικά μου χρόνια πίστευα ότι πρέπει να καταργηθούν. Και ύστερα από συστηματική μελέτη πιστεύω ότι δεν θα πρέπει ποτέ να χρησιμοποιηθούν ως υλικό για νέα βιβλία γιατί αποπνέουν μια εντελώς αντιεκπαιδευτική αντίληψη και προκαλούν πολλαπλές βλάβες στους πολίτες αυτής της χώρας. Η αισθητική των βιβλίων είναι αποτρόπαιη.
.... Το ευχάριστο με το υλικό της ελληνικής ιστορίας που διαθέτουμε είναι ότι υπάρχουν δύο κυρίαρχα στοιχεία τα οποία μπορούν να αποτελέσουν τον βασικό καμβά του σχολικού προγράμματος για την ιστορία. Το πρώτο είναι ο οικουμενισμός, δηλαδή το πνεύμα της οικουμενικότητας που καλλιέργησαν οι Έλληνες σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους μέχρι την εποχή της επικράτησης των εθνικισμών. Εδώ συλλαμβάνει κανείς τους ανοικτούς ορίζοντες και πολλές άλλες διαστάσεις του οικουμενικού χαρακτήρα που είναι πολύτιμες στους καιρούς μας.
Το δεύτερο στοιχείο είναι η πολυσήμαντη έννοια της διαχρονικότητας, δηλαδή η αίσθηση της συνέχειας στο χώρο και το χρόνο. Το δυσάρεστο σε όλα αυτά είναι ότι από τον ίδιο τον χαρακτήρα του, το ελληνικό κράτος έχει αποποιηθεί της οικουμενικότητας και της συνέχειας. Τις τεμάχισε, και επέλεξε τα τμήματα εκείνα που μπορούσαν να ταιριάξουν στα καλούπια του. Άρα το οικοδόμημα της ιστορικής παιδείας έχει θεμελιωθεί για να υπηρετήσει το νεοελληνικό επαρχιωτισμό, τα στενά όρια του εθνικού κράτους στο οποίο δεν χωρούν άλλες πολιτιστικές, γλωσσικές ή θρησκευτικές μειονότητες και του οποίου τα σύνορα απειλούνται από όλους τους γείτονες.
Η επιστροφή σε επιλεγμένες περιόδους και περιοχές της αρχαιότητας, η γενική θεματολογία που προβάλλεται, η αμηχανία απέναντι στην βυζαντινή περίοδο η οποία χώρεσε στη διδακτέα ύλη το 1850-60 για να καλύψει όπως-όπως το κενό των έντεκα αιώνων, και ο τρόπος με τον οποίο περιγράφεται η τουρκοκρατία και το 1821 εξυπηρετούν τις ιδεολογικές επιλογές του ελληνικού κράτους. Οι πανηγυρικοί του κάθε ενωμοτάρχη στην ψυχροπολεμική περίοδο που ζήσαμε απηχούσαν την ιστορική παιδεία στα σχολεία. Ας μην πιστέψουμε ότι έχει αλλάξει τίποτα. Το γεγονός ότι ένας Πρόεδρος της Δημοκρατίας τολμά να ξεστομίσει ότι είμαστε Έθνος ανάδελφο σημαίνει ότι υπήρξε καλός μαθητής στο σχολείο. Και το γεγονός ότι δεν τον έκραξε το Έθνος σημαίνει ότι εξέφραζε την κυρίαρχη αντίληψη. Και ας μην θεωρήσουμε ότι διάφορα μπαλώματα που χώνονται κατά καιρούς στα ιστορικά βιβλία του Οργανισμού φανερώνουν μια διαφορετική διάθεση.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το όψιμο ενδιαφέρον του κράτους για την Κύπρο. Χώθηκαν δύο σελίδες για την Κύπρο και το 1821 στο βιβλίο της νεότερης ιστορίας, αλλά για λόγους σελιδαρίθμησης και τυπογραφικής οργάνωσης του βιβλίου, αυτό το δισέλιδο κεφάλαιο έρχεται μετά από τον Πικάσο και τις σύγχρονες αναζητήσεις στην τέχνη του 20ου αιώνα.
Μέσα σ' αυτό το περιβάλλον, οι προτάσεις μου ηχούν ίσως τελείως εξωπραγματικές: προϋποθέτουν τη ριζική αλλαγή του εκπαιδευτικού προγράμματος και φυσικά της κυρίαρχης ιδεολογίας, καθώς και την κατάργηση των ιδεοληψιών. Έως ότου γίνει κάτι τέτοιο, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο να καταργηθούν τα βιβλία. Πιστεύω ακράδαντα ότι θα ήταν μια θαρραλέα πράξη αν, για τα επόμενα 3-4 χρόνια και μέχρι να ετοιμαστεί μια τελείως διαφορετική οργάνωση του θέματος της ιστορίας και των ανθρωπιστικών σπουδών, καταργηθούν τα βιβλία της ιστορίας του δημοτικού και του γυμνασίου. Στο μάθημα της ιστορίας θα μπορούσαν να υπάρχουν κείμενα και ιστορικές πηγές τα οποία να διαβάζονται και να συζητούνται. .... Συνοψίζοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι ο προφορικός λόγος κρύβει μια ανυπολόγιστη δυναμική την οποία δεν πρέπει να παραβλέψει ο σχολικός προγραμματισμός, και ότι η αισθητική πρέπει να κυριαρχεί σε κάθε έκφραση της παιδείας. Σε ό,τι δε αφορά το θέμα της ιστορίας, η μνήμη των ανθρώπων είναι οι άνθρωποι. Και το σχολείο είναι εκείνο που τους πλάθει επί εννέα ή δώδεκα ολόκληρα χρόνια".

Στην περίπτωση της κ. Κορομηλά η γνώση της ιστορίας και οι ανοιχτοί ορίζοντες έπλασαν έναν καλοσυνάτο (πόσο σπανίζει πια η λέξη!) άνθρωπο. Κάποτε της έσφιξα ενθουσιασμένη το χέρι σε έναν διάδρομο και είπα:
- Μεγάλωσα με τα ταξίδια και τις εκπομπές σας.
Το χαμόγελό της ήταν διάπλατο:
- Κι εγώ, μου απάντησε λιτά.

Η απόλυση της από την ΕΡΑ ήρθε σε μία περίοδο βολική καθώς ξεκινούν τα "μπάνια του λαού". Πάντως:
- Αν ανθρώπους με αξιοπρέπεια, μόρφωση, ιστορική συνείδηση και πνευματική προσφορά τους χρειάζεται αυτός ο τόπος
- Αν κάποτε πρέπει να ερωτηθούμε για το τι προτιμάμε να ακούμε (αφού έτσι κι αλλιώς πληρώνουμε τον λογαριασμό στη ΔΕΗ)
- Αν υπάρχει μία έννοια δικαίου (έστω και επιλεκτικού) που μονιμοποιεί συμβασιούχους μετά από μερικά εξάμηνα (και απολύει άλλους μετά από 31 ολόκληρα χρόνια)
τότε κάποιοι οφείλουν να αναθεωρήσουν την απόφαση για απόλυση της κ. Κορομηλά.
Η διευθύντρια του Δευτέρου Προγράμματος της ΕΡΑ κ.Μυτιληναίου ειλικρινά δεν γνωρίζω αν "ψηφίζεται" τόσα χρόνια από τους ακροατές του δικτύου. Πάντως, αφού η απόφαση απόλυσης της ανήκει, θα της ανήκουν και τα "ψηφίσματα διαμαρτυρίας" μας. Η ηλεκτρονική της διεύθυνση: mailto:mmmitilineou@ert.gr
Ανάλογα σχόλια υπάρχουν και από τους εξής μπλόκερς:

Naftilos
Provatos
ttallou
Xoirovoskos
Rodia
Kukuzelis
Athinaios
Mindstripper
Misel Fais
Ovi
Phivos
Eνώ η αρχική ιδέα προέρχεται από ένα σχόλιο που έγραψε το θείο τραγί

Permalink για το "Κρατάω λοιπόν την "απόλυση" με χέρι χαλαρό"