Υπάρχουν μερικές λέξεις που από μόνες τους έχουν μία δυσκολία.
Κατατάσσω σ' αυτές το φιλότιμο, τη συγνώμη και το κουράγιο.
Πάνε μερικά χρόνια που όποτε σκέφτομαι τη λέξη "κουράγιο" έρχεται συνειρμικά
στο μυαλό μου η εικόνα του ίδιου ανθρώπου. Δεν τον ξέρω καλά. Τον είδα μία και μοναδική φορά στη ζωή μου. Εκφραστικό δεν τον λες με τίποτα. Μόνο τα μάτια του μοιάζουν ζωντανά. Και το ακόμη πιο ζωντανό και αεικίνητο είναι το μυαλό του. Τα υπόλοιπα μέλη του αρνούνται να συνεργαστούν σε οτιδήποτε.
Αν λοιπόν ο Στήβεν Χόκιν δεν είναι το απόλυτο συνώνυμο του κουράγιου δεν έχω ιδέα ποιός θα μπορούσε να είναι. Πριν λίγες ώρες, κάνοντας σεργιάνι στο μόνιτορ, είδα αυτό το κείμενο του Spironta και θυμήθηκα την επίσκεψη του Χόκιν στην Κρήτη τον Σεπτέμβρη του 1998. Ήταν η ίδια περίοδος που στην Αθήνα αναμένονταν οι Rolling Stones.

Στην φωτογραφία με την δεύτερη (!!) σύζυγό του.

Eίχε μία αλλόκοτη ικανοποίηση να αντιτάσσεις στο πολυσυζητημένο συναυλιακό γεγονός της χρονιάς, αυτό που έγινε το ίδιο βράδυ στην Κρήτη: ένα δυναμικό παρόν σε μία εκδήλωση εντελώς διαφορετικής κουλτούρας. Ξαφνιάσαμε και ξαφνιαστήκαμε από το ενδιαφέρον που κατάφερε να μας προκαλέσει ένας άνθρωπος που δεν προσφέρει ούτε διασκέδαση, ούτε εύπεπτη γνώση. Ο διάσημος Φυσικός τράβηξε σαν μαγνήτης ένα μωσαϊκό πλήθος στην διάλεξη του.
Δεν ήταν κατά ανάγκη μόνο φοιτητές, καθηγητές ή άνθρωποι που σχετίζονταν με την Επιστήμη και την Αστροφυσική, παρά το γεγονός ότι μόνο εκείνο το κομμάτι του ακροατηρίου του ίσως κατανόησε σε όλο το μέγεθος της την ομιλία του και την σπουδαιότητά της. Πλάι όμως σε όλους αυτούς τους «σχετικούς» του είδους βρέθηκαν άνθρωποι απλοί, σπρωγμένοι από την λαχτάρα να προσθέσουν μία πολύτιμη εμπειρία στην ζωή τους: να πουν το περιβόητο «είμασταν κι εμείς εκεί».

Ο Στήβεν Χόκιν καταφέρνει να καθηλώνει το κοινό του. Σ’ αυτό αναμφίβολα συντελεί το γεγονός ότι η φήμη του προηγείται και ενθουσιάζει. Στην επιστημονική κοινότητα ο ενθουσιασμός μοιάζει ευνόητος, αφού έχει τεκμηριωθεί με ένα ευφυές έργο, στο οποίο δείχνουν να υποκλίνονται όλοι οι φυσικοί του αιώνα τούτου και του προηγούμενου.
Αυτό που ξαφνιάζει όμως είναι η καταλυτική επιρροή και απήχηση που βρίσκει ο Χόκιν στον μέσο πολίτη. Εκείνον που δεν ασχολείται με την κοσμολογία και δεν γνωρίζει ότι ο Cosmos (ο γιγάντιος υπερυπολογιστής της ομάδας του διάσημου κοσμολόγου) εργάζεται πυρετωδώς για να αναπαραστήσει το πρώτο εκατοστό του δευτερολέπτου της Γένεσης. Και ίσως αυτό ακριβώς είναι που συγκινεί: η υποψία ότι μπορεί ο Χόκιν να βρίσκεται κοντά σε μία απάντηση που κάποτε όλοι οι νοήμονες -ανεξάρτητα από το πόσο κοντά ή μακριά έφθαναν οι γνώσεις μας- θα θέλαμε να ξέρουμε ότι υπάρχει.
Ο Βρετανός επιστήμονας έγραψε στον επίλογο του βιβλίου του, που ασχολείται με το «χρονικό του χρόνου» (και το οποίο σημειωτέον θεωρείται από τις μεγαλύτερες εκδοτικές επιτυχίες του πλανήτη, αφού βρήκε μερικά εκατομμύρια (!!) αναγνώστες) ότι ενδιαφέρεται να περιγράψει τον «νου του Θεού». Και οι ... κοινοί θνητοί προφανώς κολακευόμαστε να πιστεύουμε ότι μαζί του έχουμε μία ελπίδα να λύσουμε και τις δικές μας προαιώνιες απορίες για την γέννηση του σύμπαντος και για το θαύμα της δημιουργίας.
Με τέτοιες σκέψεις και την ελπίδα ότι ψήγματα της σοφίας του νομπελίστα θεωρητικού της Φυσικής θα γίνουν κτήματα ενός ευρύτερου κοινού, το αμφιθέατρο του πανεπιστημίου Κρήτης στο Ηράκλειο γέμισε στις 7 Σεπτεμβρίου του '98 ασφυκτικά. Ο κόσμος συνωστιζόταν σε μία μεγάλη ακτίνα γύρω από την αίθουσα, προσδοκώντας να εκμεταλλευθεί -έστω κι εξ’ αποστάσεως- την μοναδική ευκαιρία που του παρουσιαζόταν να προσεγγίσει «το φαινόμενο Χόκιν». Οι γιγαντοοθόνες που έστησαν οι διοργανωτές της ομιλίας -της μοναδικής που έδωσε ο Βρετανός "σοφός" σε πλατύ ελληνικό κοινό- βοήθησαν το εγχείρημα.
Ο 56χρονος (τότε) φυσικός πριν φτάσει στην αίθουσα των διαλέξεων, είχε μία μακρά συζήτηση με τους δημοσιογράφους. Ο υπολογιστής που συνδράμει την επικοινωνία του και τον τρόπο ομιλίας του -παρά την βραδύτητα του- δεν δυσαρέστησε κανένα. Άλλωστε, ο Χόκιν έχει αυτόν τον έναν επιπλέον λόγο που τον καθιστά συμπαθή και αγαπητό. Είναι ένα ζωντανό παράδειγμα κουράγιου και θέλησης. Η ιστορία της προσωπικής του περιπέτειας είναι λίγο ως πολύ γνωστή. Σε ηλικία 17 ετών και ενώ κέρδιζε την πρώτη του υποτροφία για σπουδές στην Οξφόρδη, οι γονείς του προβληματίζονταν από την πρωτοφανή αδεξιότητα των άκρων του. Τρία χρόνια μετά οι ιατρικές εξετάσεις έδειξαν ότι πάσχει από μυοατροφική πλευρική σκλήρυνση, μία ασθένεια του κινητικού νευρικού συστήματος. Η πρώτη διάγνωση του έδωσε δύο χρόνια ζωής. Ο Χόκιν όμως την διέψευσε. Πέρασαν 23 χρόνια άνισων μαχών. Ο Βρετανός επιστήμονας έβγαινε πάντα νικητής. Τα άκρα του είχαν παραλύσει αλλά η οξύνοια του πνεύματός του κατάφερνε να επισκιάζει την αναπηρία του. Το 1985 και ενώ βρισκόταν σε επιστημονικό συνέδριο στη Γενεύη προσεβλήθη από πνευμονία. Η κατάστασή του επιδεινώθηκε ραγδαία. Η απαραίτητη τραχειοστομία του στέρησε το μοναδικό τρόπο επικοινωνίας του: την φωνή του. Όμως η Επιστήμη των Υπολογιστών φρόντισε να βοηθήσει εγκαίρως την Φυσική. Ένας υπολογιστής ανέλαβε να μεταφράζει σε λέξεις τις σκέψεις του Χόκιν. Την Πρωταπριλιά του 1988 το «Χρονικό του Χρόνου» ήταν έτοιμο. Το υπερκινητικό μυαλό του διάσημου φυσικού δεν κάμφθηκε από το εμπόδιο της αναπηρίας του και παρέδωσε την θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης.
Αν έχει ακόμη ένα λόγο να θεωρείται αξιοθαύμαστος, ο λόγος αυτός -πέρα από τις γνώσεις ή τις πολύτιμες θεωρίες του- είναι το κουράγιο του. Η απολύτως ανθρώπινη πλευρά της ιστορίας του Χόκιν έχει εμψυχώσει πάμπολλους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας και θεωρούν τον Βρετανό επιστήμονα ως φωτεινό ίνδαλμά τους. Μία προσεκτική ματιά στους πανεπιστημιακούς χώρους την μέρα της διάλεξής του στο Ηράκλειο κατέγραφε άνετα την παρουσία αρκετών ανθρώπων με κινητικά προβλήματα, που υπέμειναν στωικά την ταλαιπωρία του συνωστισμού. Η θεωρία του επιστήμονα δεν είχε τόσο μεγάλη σημασία για αυτούς όσο το κουράγιο του, το ψυχικό σθένος και η ατσάλινη θέληση. Κι έμοιαζαν να αποζητούν μία μικρή ... μετάγγιση.Ο ίδιος ο Χόκιν λατρεύει τον αυτοσαρκασμό. Η κατάσταση της υγείας του δεν τον πτοεί. «Ο άνθρωπος έμεινε πολλούς αιώνες με την απολύτως ίδια μορφή. Και τώρα ευτυχώς η παρουσία μου την διαφοροποίησε» είπε κάποτε. Το πρόσωπό του παραμένει ανέκφραστο και μόνο όταν -με την βοήθεια ειδικής συσκευής-διατυπώνει κάποιο ευφυολόγημα ή ένα φλεγματικό σαρκασμό το κεφάλι γέρνει ελαφρά και στο πρόσωπό του χαράζεται ένα ανεπαίσθητο χαμόγελο. Το αγαπημένο του ... σπορ είναι οι αγώνες ταχύτητας με το αναπηρικό καροτσάκι. «Κάνει σαν μικρό παιδί» λέει για αυτό η δεύτερη του σύζυγος.
Στο Ηράκλειο, ο Χόκιν -σε άψογη βρετανική προφορά και με την χαρακτηριστική μεταλλική χροιά του υπολογιστή του- μίλησε για την «θεωρία του παντός» που δεν είναι άλλη από την υπερπροσπάθεια που καταβάλει η επιστημονική του ομάδα για να συνενώσει τις θεωρίες που διέπουν την λειτουργία του σύμπαντος και να φτάσει σ’ αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «απόλυτη αλήθεια». Να εξηγήσει, δηλαδή, την δημιουργία του σύμπαντος και την εξέλιξη της ζωής. Πόσο παράξενο, αλήθεια, να αναζητά κάτι τέτοιο ένας άνθρωπος, που η εξέλιξη
της ζωής του υπήρξε πάντα συνυφασμένη με την εξέλιξη της αρρώστιας του.
Κι αν κουράγιο για τους πολλούς είναι να μάθουν να ζουν με τα προβλήματα και
τις δυσκολίες τους ..για τον Χόκιν "κουράγιο είναι να νικήσεις το πρόβλημα στο
μυαλό σου. Αν πάψει να υπάρχει εκεί, δεν θα υπάρχει πλέον και πουθενά αλλού".

Permalink για το "Stephen Hawking: Το ανθρώπινο πρόσωπο της Επιστήμης"