Φεμινίστρια δεν υπήρξα ποτέ. Ίσως γιατί είχα την τύχη να γεννηθώ σε μία χώρα που δεν κακοποιούσε την γυναικεία υπόσταση. Κι άλλωστε η ισότητα πάντα πίστευα ότι είναι μία σχέση που διεκδικείς μέσα από την καθημερινή πρακτική σου. Απαιτείς σεβασμό, πείθεις ότι σου αξίζει και πορεύεσαι. Ανεξαρτήτως φύλου.
Αλλά αυτά μπορείς τελικά να τα σκέφτεσαι αν είσαι Ελληνίδα, Γαλλίδα ή Αμερικάνα. Ή τέλος πάντων, αν έχεις την τύχη να γεννηθείς σε μία γωνιά του πλανήτη, που εξ ορισμού να σε σέβεται ως άνθρωπο. Στο μπλόκ του Οvi (διαβάστε το, αξίζει τον κόπο) ενός εξαίρετου και πολυσχιδούς έλληνα, που ζει στη Φινλανδία ξεκίνησε από χθες μία συζήτηση για το τρισάθλιο έθιμο της κλειτοριδεκτομής. Η ιδέα και η όλη επιχειρηματολογία των κοινωνιών που την συντηρούν με εξοργίζει. Ο Οvi γνωρίζει την κοινότητα των Σομαλών στη Φινλανδία και μεταφέρει εμπειρίες γυναικών που υπέστησαν την επέμβαση.
Το χειρότερο (όχι πως η εμπειρία και οι επιπτώσεις της δεν είναι τρομακτικές από μόνες τους) είναι ότι πρόκειται για εθιμικό δίκαιο. Βαθειά ριζωμένο στην αντίληψη λαών που το θεωρούν κομμάτι του πολιτισμού τους και της θρησκευτικής τους συνείδησης. Κάτι ανάλογο με το βάπτισμα των Χριστιανών σε μικρή ηλικία. Ασύγκριτα διαφορετικό όμως.
Οι γυναίκες των κοινωνιών αυτών αναγκάζονται σε διάφορες μορφές "σεξουαλικού ευνουχισμού" για να υποδηλώσουν την απόλυτη υποταγή τους στον μελλοντικό σύζυγο. Απαρνούνται με τον πιο επικίνδυνο και επώδυνο τροπο το δικαίωμα στην σεξουαλική τους ικανοποίηση με το σκεπτικό ότι έτσι θα υπηρετήσουν καλύτερα τον ρόλο της πιστής συντρόφου και της καλής μητέρας.
Θυμήθηκα ένα ανατριχιαστικό ντοκυμαντέρ που πρόβλήθηκε κάποτε από την κρατική τηλεόραση με μία τέτοια επέμβαση στην Κένυα.
Ένα αυτοσχέδιο χειρουργικό κρεββάτι, ένα ξυράφι και ένα κορίτσι στην εφηβεία του να σφαδάζει αιμόφυρτο. Τα πόδια, τα χέρια και το στόμα της συγκρατούσαν η μητέρα και η αδερφή της.
Παρακολουθώντας το δεν μπορείς παρά να θυμηθείς πόσο τυχερή είσαι όταν έχει γεννηθεί στη σωστή πλευρά της γης. Ή τουλάχιστον στην λιγότερο λάθος. Κι αφού ξεπεράσεις την ανακούφιση και καταπιείς την οργή αρχίζεις να ψάχνεις τον προβληματισμό.

Κάπως έτσι αναζήτησα πηγές και στοιχεία για το τι γίνεται.
Εκατόν πενήντα εκατομμύρια γυναίκες του πλανήτη έχουν υποστεί κλειτοριδεκτομή. Τα στατιστικά στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας λένε ότι καθημερινά έξι χιλιάδες νεαρά κορίτσια υφίστανται αυτόν τον ακρωτηριασμό των εξωτερικών γεννητικών τους οργάνων, δηλαδή περίπου δυο εκατομμύρια το χρόνο.
Οι μαρτυρίες μερικών είναι αποκαλυπτικές:

• Zainab, 23 χρονών σήμερα, υπέστη κλειτοριδεκτομή όταν ήταν 8 χρονών. « Οι δυο αδελφές μου, εγώ και η μητέρα μου πήγαμε να επισκεφτούμε τους συγγενείς μας. Υπέθεσα αρχικά ότι θα πηγαίναμε εκδρομή , αλλά λίγο αργότερα μας ανακοίνωσαν ότι επρόκειτο να υποστούμε ακρωτηριασμό των γεννητικών μας οργάνων. Μια ημέρα πριν την εγχείριση ένα άλλο κορίτσι που ακρωτηριαζόταν πέθανε πάνω στην επέμβαση. Τρομοκρατηθήκαμε πολύ , αλλά οι γονείς μας είπαν ότι ήταν υποχρέωσή μας και γ’ αυτό το κάναμε. Ειλικρινά νομίσαμε ότι θα πεθαίναμε από τον πόνο. Χρειάζεται μια γυναίκα να σου κρατάει δυνατά το στόμα για να μην ουρλιάζεις, δυο να σου κρατάνε το στήθος και άλλες δυο τα πόδια σου. Μετά τον ακρωτηριασμό μας δέσανε πολύ σφιχτά τα πόδια γύρω-γύρω σαν να μαθαίναμε να περπατάμε ξανά. Έπρεπε να κάνουμε μεγάλη προσπάθεια να πάμε στην τουαλέτα. Αν δεν τα καταφέρναμε μέσα σε 10 μέρες , θα υπήρχε μεγάλο πρόβλημα. Υποθέτω ότι ήμασταν πολύ τυχερές! Αναρρώσαμε επιτυχώς και δεν πεθάναμε όπως το άλλο κορίτσι.»
• Οm Gad, 25 χρονών «Ήμουν 9 χρονών όταν μου ακρωτηρίασαν τα γεννητικά μου όργανα. Μου είπαν ότι πρόκειται για ένα σημαντικό γεγονός και οι γονείς μου με προετοίμαζαν λέγοντας: θα σφάξουμε και ένα κοτόπουλο για την περίσταση! Έτσι εγώ νόμιζα ότι θα ήταν κάτι ευχάριστο και διασκεδαστικό. Η εξαδέλφη μου η Zahra υπέστη πρώτη την επέμβαση και την άκουσα να φωνάζει και να κλαίει. Εγώ τρομοκρατήθηκα και γι’ αυτό έπρεπε να με κρατάνε .Ο ειδικός έκατσε μπροστά μου και έκανε την εγχείριση. Ούρλιαξα δυνατά για μια στιγμή και μετά έκανε έναν επίδεσμο από γάζα και βαμβάκι και τον τοποθέτησε στα χείλη του αιδοίου. Κατόπιν έπλενα κάθε μέρα την πληγή με νερό και μετά ψέκαζα επάνω μια σκόνη φτιαγμένη από έντομα. Η κλειτοριδεκτομή είναι απολύτως απαραίτητη και αποτελεί παράδοση. Επειδή τα εξωτερικά γεννητικά όργανα της γυναίκας μεγαλώνουν συνέχεια με την πάροδο του χρόνου και πρέπει να αφαιρούνται σε μικρή ηλικία. Ο λαός μου το κάνει και γι’ αυτό έχω κι εγώ υποχρέωση να το κάνω.»
• Η Deega , μια νεαρή αφρικανή διηγείται ότι ο άντρας της την πρώτη νύχτα του γάμου κάλεσε μια μαία να «την ανοίξει με μαχαίρι» , εφόσον ο ίδιος δεν μπορούσε με την σεξουαλική επαφή. « Εκείνη τοποθέτησε έναν κρόκο αυγού στα χείλη της πληγής , ώστε να μην αισθάνομαι πόνο κατά την επέμβαση. Παρόλα αυτά, πόνεσε πολύ. Ο άντρας βέβαια το απολαμβάνει, αλλά η γυναίκα υποφέρει από τους πόνους. Τώρα πια δεν πονάω. Αλλά να το απολαμβάνω, μου είναι αδύνατο...»
• Η Hibo αναφέρει για την περίοδό της « Η περίοδος μου ερχόταν με πολύ μεγάλη δυσκολία, σταγόνα –σταγόνα και διαρκούσε 10 μέρες το λιγότερο. Μερικές φορές έπρεπε να μου βάλουν κάποιο αναισθητικό βότανο στη μήτρα για να αντέχω τον πόνο. Ο γιατρός πρότεινε να ανοίξει λίγο την οπή του κόλπου , ώστε να τρέχει πιο εύκολα το αίμα , αλλά οι γονείς μου δεν συμφωνούσαν…»
• Ακόμη πιο περιγραφική είναι η μαρτυρία της ειδικής πρέσβειρας των Ηνωμένων Εθνών για την κατάργηση του ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων, Γουόρις Ντίρι, η βιογραφία της οποίας έγινε βιβλίο που κυκλοφόρησε και στη χώρα μας. « Την εγχείρηση μου την έκανε μια γριά τσιγγάνα, που στην κοινότητά μας την θεωρούμε σημαντικό πρόσωπο, αλλά εγώ την θεωρούσα φόνισσα. Την νύχτα πριν την κλειτοριδεκτομή μου , η μητέρα με συμβούλεψε να μην πιω πολύ νερό η γάλα για να μην χρειαστεί να ουρήσω. Εκείνο το βράδυ η οικογένεια ασχολήθηκε περισσότερο μαζί μου, αυτή ήταν η παράδοση. Πριν ακόμη χαράξει με ξύπνησαν για την εγχείρηση …Πήγαμε σε μια απομακρυσμένη περιοχή , ανάμεσα σε θάμνους. Η μητέρα κάθισε σε ένα βράχο και μου έδωσε να δαγκώσω μια ρίζα δέντρου. …Η τσιγγάνα έχωσε τα δάχτυλά της σ’ ένα ταγάρι που φορούσε κι έβγαλε μια σπασμένη λεπίδα ξυραφιού. Έφτυσε πάνω της και την σκούπισε στη ποδιά της . Αφού την καθάρισε, μου έδεσε τα μάτια με ένα μαντήλι για να μη βλέπω. Το επόμενο πράγμα που ένοιωσα ήταν να κόβουν τη σάρκα μου …άκουσα τον πνιχτό ήχο της λεπίδας που πριόνιζε πέρα-δώθε το δέρμα μου. …Τα πόδια μου άρχισαν να τρέμουν και να τραντάζομαι ανεξέλεγκτα. Προσευχήθηκα να τελειώσει γρήγορα . Κι έτσι έγινε, γιατί λιποθύμησα…όταν ξύπνησα αντιμετώπισα σοβαρό πρόβλημα ούρησης…το μόνο άνοιγμα που είχε μείνει για τα ούρα και το αίμα της περιόδου, ήταν μια μικροσκοπική τρύπα με διάμετρο ενός σπιρτόξυλου… »

Σε μία εξαιρετική ιστορική προσέγγιση του "εθίμου" η ιστορικός Αριάδνη Γερούκη αναφέρει:

Η ιστορική καταγωγή του εθίμου του σεξουαλικού ακρωτηριασμού χάνεται κάπου ανάμεσα στη σημιτική και αιγυπτιακή παράδοση. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι τον 5^ο αιώνα π.Χ. , οι Φοίνικες, οι Χετταίοι και οι Αιθίοπες πραγματοποιούσαν κλειτοριδεκτομή στα κορίτσια τους. Το έθιμο παρατηρήθηκε από ιστορικούς-ανθρωπολόγους ερευνητές στις τροπικές ζώνες της Αφρικής, στις Φιλιππίνες, στις φυλές του Αμαζονίου, στους Ίνκας του Μεξικού , στους Αβοριγίνες της Αυστραλίας…Ο Στράβων αναφέρεται στη «γυναικεία περιτομή» στην Ερυθρά Θάλασσα, «όπως έπρατταν οι Ιουδαίοι».Ο Έλληνας γεωγράφος Αγαθαρχίδης , στην πτολεμαϊκή εποχή , περιγράφοντας τους Τρωγλοδύτες , φυλή εγκατεστημένη στα παράλια της Ερυθράς Θάλασσας, γράφει: «Έχουν έθιμο να κόβουν μέρη των γεννητικών τους οργάνων , όπως έκαναν οι Αιγύπτιοι. Γι’ αυτό οι Έλληνες τους ονομάζουν κολοβούς ».
Στον ελληνορωμαϊκό κόσμο υπάρχουν σπάνιες αναφορές της πράξης, ως θεραπευτικού μέτρου , ίσως κατά ορισμένων μορφών καρκίνου. Στην ποινική νομοθεσία των βυζαντινών (Εκλογή Ισαύρων), συναντούμε και την περίφημη «καυλοκοπία», σαν ποινή κατά των αρρένων κτηνοβατών… Βλέπουμε λοιπόν ότι η πρακτική ξεπερνά ιστορικά και γεωγραφικά την περιοχή του Ισλάμ, το οποίο ωστόσο την έχει «χρεωθεί» τους τελευταίους αιώνες, καθότι απαντάται πρωτίστως σε περιοχές της μουσουλμανικής Αφρικής. και της Ινδονησίας. Πάντως, δεν μπορούμε να μιλάμε για ένα αυστηρά μουσουλμανικό έθιμο, εφόσον απουσιάζει από την περιοχή του «σκληρού πύρινα» του Ισλάμ (Ιράν, Ιράκ), ενώ αντίθετα παρατηρείται ακόμη και σε μη μουσουλμανικούς πληθυσμούς, όπως στους Κόπτες χριστιανούς της Αιθιοπίας και της Αιγύπτου, στους αυτόχθονες του Αμαζονίου, των Φιλιππίνων , του Μεξικού και της Αυστραλίας, κλπ. Επιπλέον δεν υπάρχει καμιά αναφορά σεξουαλικού ακρωτηριασμού των γυναικών μέσα στο Κοράνι .

Τελετουργικό

Η κλειτοριδεκτομή είναι ένα θέμα «ταμπού» και τα υποψήφια θύματα αγνοούν τι θα υποστούν κατά τη διάρκεια της τελετής. Νομίζουν ότι θα είναι κάτι σαν μεγάλη γιορτή με πολλά δώρα…Τα «εργαλεία» της επέμβασης ,σχεδόν ποτέ αποστειρωμένα, είναι απλά σπασμένα γυαλιά, λεπίδες, ξυράφια, σκουριασμένα μαχαίρια, σουγιάδες, νύχια δακτύλων, αιχμηρές πέτρες, αγκάθια ακακίας και ο, τι άλλο βρεθεί πρόχειρο. Οι πρωτόγονες αυτές εγχειρήσεις μπορούν να οδηγήσουν στο θάνατο τα κορίτσια, είτε από το σοκ, είτε από τις μολύνσεις, είτε από επακολουθήσασα αιμορραγία. Την επέμβαση διενεργούν άτομα με ειδικές" μαγικές" δυνάμεις, εξέχοντα πρόσωπα της κοινότητας, συνήθως ηλικιωμένες γυναίκες που εκτελούν χρέη μαίας, θεραπεύτριας και μάγισσας.. Συνήθως λαμβάνει χώρα τη νύχτα, η τα χαράματα, μακριά από το χωριό , για να μην ακουστούν οι κραυγές των κοριτσιών και φοβηθούν τα άλλα που έπονται…Το προηγούμενο βράδυ έχει προηγηθεί και μια μικρή οικογενειακή γιορτή για το γεγονός και έχει σφαχτεί και το απαραίτητο κοτόπουλο για την περίσταση. Κατόπιν η κοπέλα παραμένει απομονωμένη σε μια καλύβα, μακριά από το χωριό μέχρι να κλείσουν οι πληγές της. Τότε πλέον επιστρέφει «καθαρή» η έφηβη στο χωριό. Η ηλικία των κοριτσιών που ακρωτηριάζονται αρχίζει από τεσσάρων μέχρι δώδεκα περίπου ετών, αλλά έχει αναφερθεί και μέχρι τα τριάντα.

Η δυτική υποκρισία

Σε αρκετές δυτικές χώρες η νομοθεσία αντιμετωπίζει πλέον την κλειτοριδεκτομή ως ποινικό αδίκημα. Σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα (Γερμανία για παράδειγμα) θεωρείται απόπειρα ανθρωποκτονίας. Σε άλλες (Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο) ανάλογες υποθέσεις αντιμετωπίζονται ως ελαφριές σωματικές βλάβες με υπεύθυνους τους γονείς που "πέφτουν στα μαλακά".
Η περιβόητη 8η Μαρτίου, εθιμοτυπικά αφιερωμένη στις Γυναίκες σηματοδοτεί για τις χώρες αυτές μέρα ομαδικών κλειτοριδεκτομών πανηγυρικού τύπου. Πέρυσι 50.000 κορίτσια την γιόρτασαν έτσι. Όχι στη Σομαλία ή στην Κένυα. Αλλά στην Ευρώπη. Σε άθλια αυτοσχέδια ιατρεία που δεν μάθαμε ποτέ, την ώρα που εμείς οι υπόλοιπες αναζητούσαμε την "μπάμπω" ή το κόκκινο τριαντάφυλλο μίας γιορτής χωρίς νόημα.
Ο Οvi ρωτούσε με αγωνία τι στοιχεία υπάρχουν για την Ελλάδα. Από όσο έψαξα κατέληξα στο εξής συμπέρασμα: Στην Ελλάδα παραδόξως το θέμα δεν "υπάρχει". Η νομοθεσία προφανώς το παρέλειψε ως αδίκημα. (Οι δικηγόροι ίσως μας διαφωτίσουν περισσότερο) Ακόμη και στις αιτήσεις χορήγησης ασυλίας (υπήρξε προ ετών περίπτωση στο Λαύριο) δεν δεχόμαστε να παράσχουμε άσυλο, προκειμένου κάποια να γλιτώσει την κλειτοριδεκτομή. Κοινωνίες της οπισθοδρόμησης και των πολιτιστικών εγκλημάτων από τη μιά. Κοινωνίες της υποκρισίας και της αδιαφορίας από την άλλη.

Permalink για το "Κλειτοριδεκτομή ή η ατυχία να είσαι γυναίκα σε κάποιες κοινωνίες"