Αναψηλάφιση στα αυτονόητα. Ακόμη και στο δικαίωμα της Τέχνης να προκαλεί.
Ο κόσμος μας γεμίζει ενοχλητικά από "μαϊμούδες" Ταλιμπάν, που μοιάζουν χειρότεροι
(παρ' ότι κακέκτυπα) των αυθεντικών. Εξηγούν, παρεξηγούν, κρίνουν, κατακρίνουν με την απαλάδα των κατ' επίφασιν "αναμάρτητων".
Σαν κάθε προσπάθεια κατανόησης και καταλλαγής να ξανασταυρώνεται.
Σαν να ενσκύπτουν νέες πυρές με αλλαλάζοντες, πρόθυμους να οδηγήσουν
επί παραδειγματισμώ, εκεί ό,τι ξέφυγε από το "μαντρί" ανά τους αιώνες.

Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ,
μεγάλα κ' υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και τώρα κάθημαι και απελπίζομαι εδώ.

Ο ovi πρόσφατα εκνευρίστηκε με όλα αυτά. Ήμουν πιο συναινετική αλλά τελικά θαρρώ πως είχε δίκιο. Μία πρόσφατη κουβέντα για την "δαιμονοποίηση" του Καζαντζάκη από ανθρώπους, που ένοιωσαν κοντά στις διδαχές του θεού, μου ξαναθύμισε τα σημεία των καιρών με τον Ιδομενέα. Η νέα μετάλλαξη της τρομοκρατίας δεν χρειάζεται καν αυτοπυρπολούμενους και βόμβες. Η ιδέα της απειλής τους και μόνο αρκεί για να μας κάνει να επανεξετάζουμε τα αυτονόητα. Και να υποχωρούμε σε μία νέα εκδοχή λογοκρισίας: την συνετή αυτολογοκρισία, προκειμένου να μην υπάρξουν αφορμές για βαρβαρισμούς.
Ποιά αλήθεια διαφορά υπάρχει μεταξύ του Ορθοδόξου αιτήματος να απαγορευτεί η προβολή του Κώδικα Ντα Βίντσι στις κινηματογραφικές αίθουσες από την πρόσφατη περιπέτεια του Ιδομενέα στο Βερολίνο; Η αφετηρία του συλλογισμού είναι κοινή. Πόσοι αντέχουν να ακούνε και να κρίνουν;

Με τρώγει την καρδίαν και τον νουν αυτή η τύχη,
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.

Η ελευθερία του καλλιτέχνη ξανά στο εδώλιο. Η αιρετική εκδοχή του σκηνοθέτη Χανς Νόιενφελς στην όπερα "Ιδομενέας" του Μότσαρτ τρομάζει τους ιθύνοντες της Βερολινέζικης όπερας που προληπτικά ματαιώνουν την παράσταση. Μεταλλαγμένες λογοκρισίες με ένα αέρινο πέπλο συγκατάβασης. Λιγότερο τρομερές από τον Μεσαίωνα. Σχεδόν συμπονετικές.
Επιστρέφω στον σκηνοθέτη: "Το συγκεκριμένο έργο είναι περισσότερο του Νόιενφελς και λιγότερο του Μότσαρτ" έγραψε χαρακτηριστικά προ ημερών ένας γερμανός κριτικός, προσθέτοντας ότι "ένα αναμφισβήτητο αριστούργημα του συνθέτη δεν θα πρέπει να αμαυρωθεί από το υπερτονισμένο "εγώ" ενός σκηνοθέτη του 21ου αιώνα". Ίσως όμως καμία κουβέντα να μην είχε λεχθεί αν δεν υπήρχε το επίμαχο τέλος στον κατά Νόιενφελς Ιδομενέα. Ο ήρωας εκεί, αποκεφαλίζει τους Θεούς του (Ιησού, Μωάμεθ, Βούδα και εν τέλη Ποσειδώνα) και ο σκηνοθέτης αντιτάσσει τον "θρίαμβο του ανθρώπινου πνεύματος έναντι κάθε οργανωμένης θρησκείας" όπως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά. Ενοχλητική σκέψη για πολλούς!!

Α, όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μη προσέξω;

Ο Ιδομενέας στην κατά Βιργίλιο εκδοχή είναι ο ταλαιπωρημένος άρχοντας της Κρήτης που επιστρέφοντας από τον Τρωικό πόλεμο συναντά θαλασσοταραχή. Υπόσχεται τότε στον Ποσειδώνα ότι αν γλιτώσει θα του θυσιάσει το πρώτο όν που θα αντικρύσει φθάνοντας στο νησί του. Ο Θεός μερεύει τις θάλασσες και στήνει τα "δίχτυα" του .
Ο Ιδάμανθης, γιός του Ιδομενέα, τρέχει να προϋπαντήσει τον πατέρα του.
Εκείνος, ένας νέος τραγικός Αβραάμ, συνειδητοποιεί το τίμημα της ζωής του. Κάποτε αποφεύγει να εκπληρώσει το τάμα. Ο Ποσειδώνας οργίζεται και στέλνει τον λοιμό στην Κρήτη. Ο Ιδάμανθης ταυτόχρονα ερωτεύεται της Ιλιάδα, τρωάδα αιχμάλωτη των κρητικών και κόρη του Πρίαμου.
Εκείνη (το αντίστροφο της ελαφρόμυαλης Ωραίας Ελένης) αρνείται να υποκύψει
-καίτοι ερωτευμένη με τον Ιδάμανθη- φοβούμενη τις νέες αιματοχυσίες που
θα προκαλούσε στους δύο λαούς μία τέτοια αφορμή. Ο πατήρ Ιδομενέας της εξομολογείται το "τάμα" του. Σε μία κορυφαία στιγμή του δράματος Ιδομενέας και Ιλιάδα εκλιπαρούν τον Ποσειδώνα να θυσιαστούν και οι δύο στη θέση του Ιδάμανθη. Απροσδόκητα σπλαχνικός ο θεός της Τρίαινας τους απαλλάσσει όλους μεγαλόθυμα. Ο Ιδάμανθης και η Ιλιάδα ζουν ευτυχισμένοι, κληρονομώντας το βασίλειο της Κρήτης και γεφυρώνοντας τις έχθρες των δύο λαών.

Αλλά δεν ήκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον:
Ανεπαισθήτως μ' έκλεισαν από τον κόσμον έξω.

H όπερα "Ιδομενέας" πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μόναχο το 1781, όταν ο Mozart ήταν 25 ετών. Ο λιμπρετίστας του έργου, κληρικός Τζιοβάνι Μπατίστα Βαρέσκο βασίστηκε στο πεντάπρακτο δράμα του Αντουάν Ντανσέ "Idoménée". Ο Μότσαρτ στον Idomeneo επιστράτευσε για πρώτη φορά σε όπερά του κλαρινέτα, ενώ χρησιμοποίησε χαρακτηριστικά το φλάουτο, το όμποε και το φαγκότο.
250 χρόνια μετά τη γέννηση του συνθέτη, ο Ιδομενέας ξαναδικαιώνει την ετυμολογία του
ως προς το δεύτερο σκέλος (Ιδαίας μένος, δηλαδή το μένος της νήσου Ιδαίας).
Τραγικός ήρωας πια (με την διάσταση που του δίνει ο νέος σκηνοθετικός "πατέρας" του) "αποκεφαλίζεται" πριν προλάβει να αποκεφαλίσει τους Θεούς του.
Στο όνομα της πολυπολιτισμικής ανοχής.

Permalink για το "Αποκεφαλίζοντας τον Ιδομενέα ..."