Tabs: Blog | About Me |

Τετάρτη, Οκτωβρίου 18

Περί έρωτος και άλλων .. διαμονίων


Πόσο απέχει η τρέλα από τον έρωτα? Κι αν η ψυχή έχει τα δικά της τοπία ποιός είναι ο δεύτερος πλανήτης της? Ο Ουμπέρτο Γκαλιμπέρτι είναι ίσως ο μόνος ιταλός στοχαστής που ασκεί ταυτόχρονα το "επάγγελμα" του φιλοσόφου και εκείνο του ψυχαναλυτή. Έβαλε τον έρωτα στο μικροσκόπιο. Κι από δίπλα την τρέλα. Να δείξει πόσο κοντά είναι και πόσο απέχουν. Στο βιβλίο του με τίτλο "Τοπία ψυχής" γράφει:

"Υπάρχει μια ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στις ελληνικές τραγωδίες και στις τραγωδίες του Σαίξπηρ. Οι πρώτες έχουν για πρωταγωνιστή τη Μοίρα, με την οποία συγκρούονται οι ανθρώπινες προθέσεις, οι δεύτερες έχουν για πρωταγωνιστή την Τρέλα, που συσκοτίζει το νου του Ληρ, του Άμλετ, του Μάκβεθ, του Οθέλου. Τρέλα με διάφορες μορφές, με ή χωρίς μέθοδο στα παραληρήματά της, αλλά πάντα τρέλα που, όταν δεν πλανιέται στα μονοπάτια της εξουσίας, τριγυρνάει στα πιο απόκρυφα, αλλά όχι λιγότερο σπαρακτικά, της τρέλας του έρωτα.

Αν δεν κατανοήσουμε τη στενή σχέση ανάμεσα στην Τρέλα και στον Ερωτα, δεν θα καταλάβουμε ότι ο Ερωτας, όπως ήδη είχε διαισθανθεί ο Πλάτων, είναι η υψηλότερη μορφή τρέλας, δεν θα καταλάβουμε γιατί, από τον Ξενοφώντα ώς τον Σαίξπηρ, το δράμα του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας επιστρέφει στη δυτική λογοτεχνία σαν κύμα που πλησιάζει και αποτραβιέται, σχεδιάζοντας με τα σκαμπανεβάσματα και το ρυθμό του το τοπίο που εμείς οι δυτικοί γνωρίζουμε ως τοπίο του έρωτα.

Ο έρωτας δεν είναι κάτι ήρεμο, δεν είναι λεπτότητα, εμπιστοσύνη, παρηγοριά. Ο έρωτας δεν είναι κατανόηση, συμμετοχή, ευγένεια, σεβασμός, πάθος που αγγίζει την ψυχή ή μολύνει τα σώματα. Ο έρωτας δεν είναι σιωπή, ερώτηση, απάντηση, σφραγίδα αιώνιας πίστης, κατακερματισμός άλλοτε κοινών προθέσεων, προδοσία ανεκπλήρωτων υποσχέσεων, ναυάγιο ονείρων στο ξύπνημα. Ο έρωτας είναι ν' αγγίζεις τα όρια του ανθρώπου.
Ο Πλάτων γράφει: "Οι ερωτευμένοι που περνούν μαζί τη ζωή τους δεν μπορούν να πουν τι ακριβώς θέλουν ο ένας από τον άλλο. Σίγουρα δεν είναι δυνατό να πιστέψουμε ότι μόνο η ανταλλαγή των σαρκικών ηδονών είν' αυτό που τους κάνει να νιώθουν έναν τόσο έντονο πόθο να βρίσκονται μαζί.

Είναι λοιπόν φανερό ότι η ψυχή του καθενός θέλει κάτι άλλο και δεν είναι σε θέση να το πει και έτσι το εκφράζει με αόριστα προαισθήματα, σαν να μαντεύει μέσα σε αινιγματικά και σκοτεινά βάθη". Δεν είναι ανάγκη να διαβάζουμε τον Πλάτωνα κατά τρόπο "πλατωνικό", δηλαδή ασκητικό, εποικοδομητικό, χριστιανικό.

Δεν είναι ανάγκη να θεωρούμε την ταπείνωση του σώματος ταπείνωση των ηδονών, των παθών, της σεξουαλικότητας. Ο Πλάτων κοιτάζει πιο ψηλά. Τα προβλήματα που τον απασχολούν είναι το ρητό και το άρρητο, δηλαδή οι κανόνες της λογικής και οι άβυσσοι της τρέλας.

Κοιτάζοντας "τα του έρωτα" ή, όπως λέει το ελληνικό κείμενο, τα αφροδίσια, ο Πλάτων αναρωτιέται τι μπορεί ή δεν μπορεί να πει η ψυχή μέσω αυτών. Και όπου το λέγειν διακόπτεται και ο κανόνας δεν αρκεί για να μπορέσει να εκφραστεί η λέξη, ανοίγεται το σκοτεινό φόντο του προαισθήματος και του αινίγματος. Ο έρωτας ανήκει στο αίνιγμα και το αίνιγμα στην τρέλα.

Ακόμα κι η τρέλα είναι για τον Πλάτωνα μια εμπειρία της ψυχής, όχι υπό την έννοια της ψυχικής κατάρρευσης, του κλεισίματος της ψυχής μπροστά στο νόημα, της άμβλυνσης της τάξης των νοημάτων, αλλά υπό την έννοια της επίγνωσης ότι οι εμπειρίες της ψυχής ξεφεύγουν από οποιαδήποτε απόπειρα που επιζητά να τις καθηλώσει και να τις ταξινομήσει σε μια ταχτική σειρά.

Διότι, πέρα από τη λογική τάξη, η ψυχή νιώθει ότι το σύνολο της διαφεύγει, ότι το μη-νόημα μολύνει το νόημα, ότι το πιθανό υπερβαίνει το πραγματικό, ότι κάθε προσπάθεια συνολικής κατανόησης αναδύεται μέσα από το αβυσσαλέο υπόβαθρο που είναι χάος, άνοιγμα, στόμιο, διαθεσιμότητα όλων των νοημάτων όπου μπορείς να φτάσεις όχι με τις ταξινομημένες λέξεις του Εγώ, αλλά με την κατάρρευση του Εγώ, το οποίο δεν προβάλλει πια αντίσταση στην εμφάνιση εκείνου του τοπίου που παραμορφώνει τη συνηθισμένη του κατοικία, δηλαδή του τοπίου του Ερωτα.

Για το λόγο αυτό, ο Σωκράτης, ενώ κατευθύνεται μαζί με τον Αριστόδημο στο σπίτι του Αγάθωνα για να συζητήσουν για τα ερωτικά, καταλαμβάνεται από μια κρίση ατοπίας, όρο που συνήθως εκλαμβάνουμε ως αποξένωση, "παραξενιά', μα που ίσως θα ήταν καλύτερα να λέγαμε "μετα-τόπιση" (ά-τοπος). Κι όμως, ο έρωτας είναι πράγματι μια έξοδος από τον τόπο, όπου συνήθως εξελίσσεται η ζωή, δημιουργεί μια μετέωρη κατάσταση, όπου ο χώρος και ο χρόνος χάνουν τις διαστάσεις και τη διάρκειά τους. Ξένος προς την τακτική πορεία και ροή της καθημερινότητας, ο έρωτας είναι άτοπος, είναι εκτός τόπου.

Πράγματι, τα ερωτικά δεν ανήκουν στην αφήγηση της λογικής ψυχής, διότι ενώπιόν τους η ψυχή υφίσταται μια μετατόπιση (ατοπία), η οποία, μετακινώντας το καθεστώς των κανόνων της, εξασθενεί την κατοχή της ψυχής. Η πορεία της διακόπτεται από κάτι υπεβάλλον που, κατακερματίζοντας τη ροή του λόγου και την τάξη της ομιλίας, οδηγεί προς διαδρομές διαφυγής, τις οποίες η ψυχή αδυνατεί ν' ακολουθήσει. Οι παρορμήσεις και οι πόθοι, ξεσπώντας ως ανεξέλεγκτα σημαίνοντα μες στην τάξη των καθιερωμένων σημαινομένων, παράγουν εντός του νοήματος ένα αντίθετο νόημα που βάζει τις ομιλίες να περιστρέφονται, χωρίς να τις ακινητοποιεί γύρω από έναν ιδανικό μηχανισμό, μηχανισμό συν-δέσμου, στον οποίο η ψυχή κατέληξε με χίλιους κόπους.

Το να παραδίδεται κανείς στον Έρωτα δεν σημαίνει ότι παραδίδεται ο ένας στον άλλο, αλλά ότι παραδίδεται σ' εκείνο το ασυνήθιστο και μη τυπικό τοπίο, που μεταφέρει και τον έναν και τον άλλο πέρα από τις κινήσεις και τις προθέσεις τους, ως την τρέλα, ως το θάνατο, που βρίσκει στον έρωτα το πλησιέστερο ομοιότυπό του. Κι έπειτα, ο έρωτας φεύγει και αφήνει στα σώματα τα σημάδια του σπαραγμού τους. Η πληρότητα του έρωτα, που είχε αναφανεί, διαλύεται και, καθώς χάνεται, λέει ότι κάθε αγκάλιασμα εκείνης της πληρότητας ήταν μόνο μια ανάμνηση, μια απόπειρα, μια ήττα.

Τέτοια είναι τα ερωτικά: "πόθος για την παλιά ενότητα", λέει ο Πλάτων, που δεν είναι τόσο ενότητα με τον "άλλο", διότι πριν από τους "άλλους" που είναι έξω από μας και στους οποίους απευθύνεται ο έρωτας, ο "άλλος" κατοικεί μέσα μας, είναι αυτό από το οποίο αποχωριστήκαμε για να μπορέσουμε να ξεκινήσουμε την ιστορία μας. Αλλά το μη-ιστορικό θεμέλιο, απ' όπου ξεκίνησε η ιστορία μας, συνεχίζει να μας διακατέχει σαν τραγικό αίνιγμα. Στο σημείο αυτό ο Πλάτων βλέπει καλύτερα από τον Φρόιντ.

Το αίνιγμα υπάρχει όχι επειδή είναι υποσυνείδητο, αλλά επειδή δεν έχει λύση. Όποιος αγγίζει αυτό το αίνιγμα μας μαγεύει και έτσι αρχίζει μια σταδιακή παράδοση του εαυτού μας, η οποία επιτρέπει την αποκάλυψη του αινίγματος που περιβάλλει τον Έρωτα.

Ετικέτες

buzz it!


Permalink για το "Περί έρωτος και άλλων .. διαμονίων"

13 Comments:

Anonymous Ανώνυμος said...

Αχιλλέας Παράσχος
... Αλλού να μ' αγαπάς

- Δεν θέλω να με αγαπάς ως μ' αγαπούν οι άλλοι,
μ' αγάπην ομοιάζουσαν της αύρας τας ριπάς.
Το αίσθημα του έρωτος στιγμήν, ως άνθος, θάλει.
Εδώ υπάρχει θάνατος?
αλλού να μ' αγαπάς!

- Αλλού; και που να σ' αγαπώ; και που δεν είναι μνήμα;
Επάνω, κάτω, εις την γην, τας σφαίρας τας λοιπάς;
Παντού ευρίσκεται, το παν θανάτου είναι κτήμα?
Παντού υπάρχει θάνατος? εδώ να μ' αγαπάς...


Εδώ, εδώ! πριν την ζωήν ο θάνατος μαράνη
και φθινοπώρου πριν ιδείς ημέρας σκυθρωπάς?
ταχύτερον ο έρως σου ο μέγας θ' αποθάνει?
πολύ πριν παύση η ζωή,
θα παύσης ν' αγαπάς...

- Όταν η νυξ τον ήλιον καλύπτη της ημέρας
κι υπο νεφέλας θάπτεται το φως αγριωπάς,
μυρίους βλέπει σχίζοντας τα σκότη της αστέρας...
Έρως και φως είναι παντού?
παντού να μ' αγαπάς!

- Κόρον και λήθην η ψυχή, πριν η εκπνεύση, πνέει?
και της αγάπης η στιγμή πολλάς έχει τροπάς?
του μακροτέρου έρωτος βραδύτερον εκπνέει
κι η βραχυτέρα ύπαρξις?
εδώ να μ' αγαπάς!

- Κι εδώ, κι εδώ θα σ' αγαπώ, κι υπό την γην, κι επάνω,
και εις θανάτου έρεβος, κι εις βίου αστραπάς.
Δεν είναι χώμα η ψυχή? ποτέ δεν θ' αποθάνω.
Είναι ζωή κι ο θάνατος,
οπόταν αγαπάς

8:37 μ.μ.  
Blogger oistros said...

Τρυφερό και όμορφο!

9:28 μ.μ.  
Blogger phivos said...

Υποθέτω ότι ο Ερωτας μπορεί να περιμένει δυο λεπτά. Μπορείς να μού πεις αν είσαι καλά;

10:53 μ.μ.  
Blogger oistros said...

Εννοείς αν πνιγήκαμε εδώ? Όχι ακόμη θείε. Αν και το νερό όσο να πεις φτάνει στο γόνατο περίπου. Καλά είμαι :)

11:09 μ.μ.  
Blogger phivos said...

Oυφ! Πίσω στον Ερωτα λοιπόν! Ελεγες;

11:37 μ.μ.  
Blogger oistros said...

"Όλα συμβαίνουν στο μυαλό μας
γι' αυτό και τ' αδιέξοδό μας
είν' η ανίατη αρρώστια ν' αγαπάς.
Που δίνεις δίχως να χορταίνεις
και ούτε ευχαριστώ να παίρνεις
και που ερείπιο στο τέλος καταντάς".
Όχι εγώ. Ο Μάνος Ελευθερίου σε πενιά Χρήστου Νικολόπουλου :)

12:22 π.μ.  
Blogger Markos said...

Μήπως να όριζες και την τρέλα;
Αν δεν ορίσεις σαφώς, πώς να συγκρίνεις;

Και εδώ που τα λέμε, ούτε ο έρωτας είναι ορισμένος.
Περιγραφική προσέγγιση γίνεται.
Έτσι δεν είναι;
Καλημέρα

1:12 π.μ.  
Blogger homelessMontresor said...

Χμμ έτσι εξηγείται που πάντα όταν ερωτεύομαι καταλήγω να ρωτάω τον εαυτό μου "μήπως τρελάθηκα τελείως?"

1:36 π.μ.  
Blogger oistros said...

Να ορίσω την τρέλα? Γελώ. Κοιτάξτε γύρω σας. Δυσκολεύομαι να ορίσω την λογική πια.
Είθε να είναι καλή η μέρα :)

1:39 π.μ.  
Blogger Unknown said...

όρια;
ποια όρια;
δεν υπάρχουν όρια
μα μήτε λογική
:)

11:17 π.μ.  
Anonymous Ανώνυμος said...

Σπίθες πετούν τα μάτια όταν φλέγονται,
απ’τον τρελό τον έρωτα
φλόγες καίνε τα κορμιά τους
που σαν τα χέλια πάλλονται!

Και ανασταίνεται η καρδιά τους
σαν αισθανθούν μέσα τους τη δροσιά
και την ζεστασιά του έρωτα.
Τρελέ θεέ που χτυπάς έτσι ξαφνικά
με το βέλος σου την κάθε καρδιά.

Χωρις καν να σκεφτείς
αν είναι μικρό κορίτσι,
μάνα, πατέρας που έχει
φτιάξει ήδη την δική του ζωή!

Τρελέ θεέ που ορίζεις
την κάθε καρδιά,
και σπίτια χαλάς
για να φτιάξεις άλλα
μ’ένα σου βέλος!

Με μια κεραυνοβόλα ματιά
παίζεις μαζί μας και γελάς,
που άνω κάτω μας κάνεις
και σε βάσανα μας βάζεις
όταν το βέλος σου βρει την δόλια καρδιά!

12:38 μ.μ.  
Anonymous Ανώνυμος said...

περαστικος.. τρελος... οδοιπορος..
και ομως.. φιλε μου..
τι σχεση εχει.. η τρελα?
τι σχεση εχει.. ο ερωτας.. ?
Ο ταπεινος μικρος θεουλης.. κινικος... αδιαπραγματευτος.. και ανυπαρκτος.. ή απολυτα υπαρκτος με τη φυση μας?
Ενα πραγμα θα σας πω.. και βαλτε καλα στο μυαλο σας.. η ηδονη του να κανεις καποια να εχει παθιαστει τοσο μαζι σου.. που να μπενει και στη φωτια για παρτυ σου.. εχει σχεση με το μικρο θεουλη.. αλλα ειναι τοσο μικρη που καταντα.. απλα καθρεπτης. ενος ναρκισσου θεου.. που κοιτα μονο το πως να δημιουργει παθη..
Και τα παθη ειναι αυτα που δινουν ουσια στη φυση μας..
Ενα παθος και μαλιστα υπερβολικα ισχυρο ειναι η τρελα..
Η τρελα για κατι που μας ανοικει ή δε μας ανοικει.. δε εχει σημασια..
Εξ αλλου.. οταν ερωτευομαστε δεν ρωταμε ποτε.. τι ειναι αυτο που ερωτευτικαμε.. απλα το θεωρουμε σαν αντικειμενο του παθους μας για να γινει δικο μας.. η απολυτη ηδονη.. του κανω κατι δικο μου.. ή γινομαι κτημα.. ενος αντικειμενου.. παθους...
Απλα και στις δυο περιπτωσεις.. εχουμε ονομασει το αντικειμενο. συντροφο.. ακομα και αν προκειτε.. για κατι.. που δε ειναι απτο..
πχ.. θεα. μουν.. γκομενα..
πχ.. χρημα.. εξουσια.. δοξα..
πχ.. ομαδα..
πχ.. ακομα και μια μακαροναδα...
πχ. γρια πουτανα που ξυριζε τα ποδια της σε μπαλκονι..
πχ.. η διπλανη μας παντρεμενη γυναικα.. με τα δυο παιδια...
πχ.. η σερβιτορα.. ή οι σερβιτορες.. αντε.. και κανα σερβιτορος.. για το αν νιωθουμε ποιο θυληκα και απο τα θυληκα..
πχ.. η ιδια μας η γυναικα - συντροφος.. αλλα ποιος παει να ερωτευτει (το εχει κανει στο παρελθον οποτε χανεται η ουσια του νεου παθους).. με τη μανα των παιδιων του?
πχ.. η ηδονη του να κοιμασαι.. μονος και να αυνανιζεσαι σε ενα καθρεπτη.. (εξ αλλου το λεει ο λαος.. μια πετυχιμενη.. )
πχ.. το να παρεις το πρωταθλημα ή το champion leage.. ακομα και αν ειναι στο PSP..
Ολα λοιπον.. ειναι μια τρελα.. ή ενα παθος.. ή παιδια του ιδιου μικρου θεουλη.. ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΠΑΙΔΙΑ της ΦΥΣΗΣ ΜΑΣ...
Ο οδοιπορος

2:13 μ.μ.  
Anonymous Ειδαζώη said...

-Πόσο χρονών είσαι;
-Δεν έχω χρόνια, κάγκελα έχω
-Πόσα κάγκελα έχεις;
-Όσα όλοι. Ούτε δύο, ούτε δέκα. Δεν ξέρω να μετράω. Εσύ ξέρεις;
-Ναι
-Θα μου μάθεις να μετρώ; Α, σε παρακαλώ, φίλε, μάθε μου να μετρώ! Θέλω να μετράω τα κύματα!
-Γιατί;
-Να δω πόσα είναι μέχρι τη στεριά. Μου λένε: Κάποια μέρα, κάποιος θα ρθει, θα σε πάρει, θα διαβείς τη θάλασσα, θα πας στη στεριά. Που ν τος; Τον περιμένω, πολύν καιρό τώρα, μα δεν έρχεται. Κι η στεριά δεν έχει κάγκελα, ε;

...Για μένα όλος ο κόσμος μου είναι δύο διάδρομοι, ένα χολ, το κυλικείο, η αίθουσα ψυχαγωγίας και ο κήπος. Σίγουρα, είμαι προνομιούχος σε σχέση με σένα.
...Τώρα, μετά από τόσα χάπια όλο και πιο αραιά, μιας κι η κρίση - όπως λένε οι γιατροί- πέρασε.
Αναρρώνω.
Γι αυτό σου τα γραψα όλα αυτά, για να ξέρεις ότι για όλους τους ανθρώπους ο παντοτινός έρωτας είναι ψύχωση και σαν ψύχωση κλειδώνεται στις κλινικές τους. Δίχως φως, δίχως ηλιόστεμμα. Με κάγκελα.
(Κ.Χρηστιδης)

9:06 μ.μ.  

Δημοσίευση σχολίου

<< Home