Τα πρωινά της Κυριακής πηγαίναμε βόλτα στο Μοναστηράκι. Ήταν από τις λίγες "ανέξοδες" διασκεδάσεις της εποχής μας. Όχι σπουδαία ψώνια. Απλά να χαζέψουμε. Να οσμιστούμε τον αέρα του παζαριού και να ψαχουλέψουμε
την πραμάτεια στους πάγκους. Τότε το Μοναστηράκι δεν ήταν ο τόπος της Black
Magic αγοράς, αλλά ένα ατέλειωτο κυριακάτικο πανηγύρι. Τα μαγαζιά με τα τζην και τα μακό ήταν λιγότερα και τα παλαιοπωλεία δέσποζαν.
Κάθε Κυριακή λοιπόν, μετά την Εκκλησία παίρναμε το τρένο για Μοναστηράκι. Φτάνοντας, η πρώτη αναγκαστική στάση ήταν στον πάγκο του τυφλού με τις κασέτες. Ο Καζαντζίδης χτυπούσε σταθερά πρώτη θέση στο top ten της εποχής με Μοσχολιού, Μπιθικώτση και Μαρινέλλα να παίζουν στις επόμενες. Μετά στεκόμασταν μερικά λεπτά να παρακολουθήσουμε τις "επιδείξεις καινοτόμων δράσεων". Μικροσυσκευές που έκαναν του κόσμου τα περίεργα. Μία παράξενη ιδιοκατασκευή που περνούσε την κλωστή στην βελόνα, ένα πολύπλοκο κατσαβίδι που λειτουργούσε κι ως καστάνια, ένα εργαλειάκι που έβγαζε το κουκούτσι από το βύσσινο ή μία "θαυματουργή" αλοιφή που καθάριζε τα μπρούτζινα. Τώρα όλα κείτονται σε ράφια σούπερ μάρκετ και η αίγλη τους χάθηκε, αλλά τότε φάνταζαν περίοπτες αγορές και ευκαιρίες στα μάτια μας. Παρακάτω οι πάγκοι με τα βιβλία.
Ασύνδετα μεταξύ τους. Παιδικά παραμύθια, κλασσική λογοτεχνία, ποίηση και
μερικές εγκυκλοπαίδειες. Ό,τι είχε να ξεπουλήσει κάθε σπιτικό. Κι αγόραζες, θυμάμαι, τρεις τόμους από τον "Ήλιο"-τόσοι βρέθηκαν στον πάγκο- κι έψαχνες μετά για τους υπόλοιπους. Τα ταξίδια του Κουστώ ήταν πάμφθηνα. Τέσσερις τόμοι σε τιμή ευκαιρίας. Must σε όλες τις υπό εκποίηση βιβλιοθήκες, φαίνεται. Κάτι "ταξίδια του Γκιούλιβερ" επίσης σε τιμή ελκυστική και η πεντάτομη "για σας παιδιά" να φιγουράρει παντού.

Κάπου ανάμεσα σε εκείνες τις Κυριακάτικες περιπλανήσεις στο Μοναστηράκι αποκτήσαμε το πρώτο μας επιτραπέζιο ραδιόφωνο. Παραμονές του Πάσχα κι όσο κι αν επέμεναν να με φορτώσουν πάλι με βιβλία είχα σταθεί πεισματικά μπροστά του -με τον μοναδικό τρόπο που "μουλαρώνουν" τα παιδιά- και δεν ξεκόλλαγα. Το ραδιόφωνο άλλωστε, κόστιζε πολύ περισσότερο κι από όλη την σειρά του "Ήλιου". Το παζάρευα παρακλητικά μόνη μου με τον παλαιοπώλη κι εκείνος γέλαγε με το νάζι και το πείσμα μου. Μέχρι που υποχώρησε στα δύο τρίτα της τιμής.
Μπορεί και παρακάτω. Σημασία είχε ότι το ραδιόφωνο πέρασε στην κατοχή μου.
Μπήκε στο σαλόνι, πάνω στο σύνθετο και τα επόμενα χρόνια ενώ οι οπαδοί της τηλεόρασης στο σπίτι πλήθαιναν, απέμεινα η μοναδική πιστή λάτρης του.
Μιλώντας στους νεώτερους για την γοητεία του είναι δύσκολο να εξηγήσεις τι σήμαινε ραδιόφωνο στις εποχές προ .. ιδιωτικών σταθμών.
Θυμάμαι θεατρικές παραστάσεις με την βροντερή φωνή του Μάνου Κατράκη ή την
μειλίχια της Έλλης Λαμπέτη. Θυμάμαι παράξενα διασκευασμένα ρομάντζα όπου ένας ήχος ... σιωπής -που τέντωνες τα αυτιά σου να τον πιστοποιήσεις- σήμαινε φιλί πρωταγωνιστών που είχε προαναγγελθεί. Θυμάμαι διαγωνισμούς τραγουδιού και φεστιβάλ. Τον Βύρωνα Πάλη και την Αφροδίτη Γρηγοριάδου στο καθημερινό ραδιοσήριαλ της εποχής "Θύελλα στο σπίτι των ανέμων" (ή κάπως έτσι).
Θυμάμαι ακόμη την αυστηρότητα των ειδήσεων. Φωνές καλοδιαλεγμένες των εκφωνητάδων, που σου έλεγαν τα μαντάτα αργόσυρτα και .. ά-βιαστα. Ο ραδιοφωνικός χρόνος τότε κυλούσε αλλιώς και δεν αγχωνόταν διόλου για την αξία της διαφήμισης. Άλλωστε, κι η διαφήμιση δεν είχε και πολλά να πει: Ρόλ, για λευκό που ξεχωρίζει. Ο άσπρος σίφουνας που τα κάνει .. αόρατα και άλλα τέτοια .. σύντομα κλισέ.
Και φυσικά στα σοβαρά γεγονότα αναζητούσαμε την ελληνική υπηρεσία του BBC και της Deutsche Welle.
Τα θυμήθηκα όλα αυτά, σκοντάφτοντας τυχαία σε ένα άρθρο του Κώστα Γεωργουσόπουλου, που γράφτηκε πριν από μία δεκαετία περίπου, όταν η κρατική ραδιοφωνία άρχιζε την μεγάλη της ... στροφή.

------------------------------------------------------------------------------------

ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ
Επιστροφές στροφάλων

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

Αισθάνθηκα άφατη χαρά όταν άκουσα για πρώτη φορά το σύνθημα «Το Πρώτο Πρόγραμμα επιστρέφει», γιατί πρέπει να το ομολογούμε κάθε φορά πως η παλιά ραδιοφωνία μάς επαίδευσε, κυρίως εμάς τους επαρχιώτες (και πόσοι άραγε σημερινοί πρωτευουσιάνοι δεν είναι επαρχιώτες).

ΕΤΣΙ ακούγοντας πως το Πρώτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας επιστρέφει ξεχάστηκα για μια στιγμή και θάρρεψα πως το πηδάλιό της θα ξανακουμαντάρουν ο Διονυσάκης ο Ρώμας, ο Σπυρομήλιος, ο Πλωρίτης, ο Αλέξης Σολομός, ο Γκάτσος, ο Ελύτης, ο Καμπανέλλης, ο Μυράτ. Γιατί αυτοί οι μείζονες Έλληνες διηύθυναν κατά καιρούς την παλιά Ελληνική Ραδιοφωνία. Όταν τον Οκτώβριο του 1944 επέστρεφε από την εξορία η κυβέρνηση, ο Γεώργιος Παπανδρέου διόρισε τηλεγραφικώς εν πλω πρώτο διευθυντή της Απελευθέρωσης τον Δημήτρη Ροντήρη, όχι βέβαια κανέναν ανεπάγγελτο μεροκαματιάρη του δημοσιογραφικού περιθωρίου. Όταν επέστρεψε από την αυτοεξορία του ο Καραμανλής το 1974 διόρισε ως διευθυντές των τομέων του μεταπολιτευτικού Ραδιοφώνου τον Άγγελο Βλάχο, τον Αλέξη Σολομό, τον Δημήτρη Χορν. Τότε διευθυντής του Τομέα Λόγου ήταν ο Κώστας Ταχτσής.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου έστειλε στην Αγία Παρασκευή το 1981 τον Βασιλικό και στη Ραδιοφωνία τον Καμπανέλλη. Ο Χατζιδάκις βέβαια δόξασε το Τρίτο Πρόγραμμα. Ο Μυράτ το 1977 προΐστατο του θεατρικού τμήματος.

Γι' αυτό αναγάλλιασα όταν άκουσα πως το Πρώτο Πρόγραμμα επιστρέφει. Νόμισα πως θα ξαναγυρίσουμε σ' εκείνη την εποχή που τις εκπομπές βιβλίου, κριτικής και βιβλιοπαρουσίασης τις γέμιζε το τεράστιο κύρος του Καραντώνη. Τότε που τις εκπομπές για την πνευματική κίνηση της Ευρώπης εκάλυπτε ο μυθικός Ντίμης Αποστολόπουλος· τότε που ο Κωστής Μεραναίος δίδασκε από μικροφώνου Νίτσε, Σαρτρ και Καμύ. Τότε που διευθυντής του ειδησεογραφικού τομέα ήταν ο Βάσος Βαρίκας. Τότε που διασκευαστές των θεατρικών εκπομπών ήταν ο Καμπανέλλης, ο Γκάτσος, ο Δημήτρης Κωνσταντινίδης. Τότε που ραδιοσκηνοθετούσε ο Μεγάλος Κώστας Κροντηράς, ο αιρετικός Μήτσος Λυγίζος. Τότε που μάς μυούσε στη μουσική ζωή και στα μυστικά της όπερας η Σπανούδη, συνοδεία της θείας φωνής του Γιώργου Κάρτερ. Τότε που κατέγραφε κάθε βδομάδα τη θεατρική μας ιστορία με άκρα δημοσιογραφική και θεατρολογική επάρκεια «Το θέατρο στο μικρόφωνο» του Μαμάκη, με βασικό συνεργάτη τον αλησμόνητο ιστορικό και δάσκαλό μας Γιάννη Σιδέρη. Τότε που τους αρχαιολογικούς περιπάτους τούς κάλυπτε ως ραδιοφωνικός ξεναγός ο μεγάλος Γιάννης Μηλιάδης και ο ανεξάντλητος Βελούδιος. Τότε που κάθε νύχτα στις 11.00 εναλλάσσονταν στις «Λογοτεχνικές σελίδες» η Παξινού που διάβαζε «Φόνισσα», ο Κωτσόπουλος «Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ», ο Παρασκευάς «Ζητιάνο» του Καρκαβίτσα, ο Βόκοβιτς, η Βεργή, ο Μυράτ, ο Γληνός, ο Γιώργος Παππάς.

Τότε μάς μυούσε στην ελληνική μουσική η υποβλητική φωνή της «Τόνιας Καράλη» και μάς ξεναγούσε στα μονοπάτια της συμφωνικής μουσικής ακόμη και από το επάρατο Στρατιωτικό Ραδιόφωνο ο Γιάννης Κωνσταντινίδης ή αλλιώς ο Κώστας Γιαννίδης.

Όταν επιμελείτο της επτανησιακής μουσικής ο Τσιλίφης και μας μυούσε ακόμη και στην οπερέτα ο Κατριβάνος.

Ήταν τότε που ο Ρώμας θεωρούσε «Γεγονός της ημέρας» (καθημερινή εκπομπή) την «Εκάβη» της Παξινού στην Επίδαυρο και την προλόγιζε σε κατευθείαν μετάδοση. Έτσι τότε τιμούσαν αυτόν τον πολιτισμό. Ήταν τότε που ο Πλέσσας με την Ζωΐτσα Κουρούκλη και τη νεαρά Μούσχουρη μάς έμαθαν την τζαζ. Ήταν τότε που τα «λαϊκά» ραδιοφωνικά σίριαλ έγραφαν ο Γκούφας και ο Πρετεντέρης αφήνοντας εποχή.

Σ' αυτό το ραδιόφωνο είχα προς στιγμήν την ψευδαίσθηση πως «επιστρέφει» το Πρώτο Πρόγραμμα. Ύστερα σκέφτηκα πως πολλοί από τους μυθικούς αυτούς ανθρώπους έφυγαν. Ύστερα πάλι πίστεψα πως θα επιστρέψουν ο Γιώργος Παπαστεφάνου, η Σοφία Μιχαλίτση, η Βίκη Μουνδρέα που λάκισαν από καιρό. Πίστεψα πως θα αξιοποιηθούν η Δουλτσίνου, πως θα αναστηθεί από την περιφέρεια που τον έχουν στριμώξει ο Παύλος Ναθαναήλ (ο άνθρωπος που έχει φάει το BBC με το κουτάλι διευθύνοντας το Ελληνικό Πρόγραμμα, πρώην γενικός διευθυντής της ΕΡΑ έχει καταδικαστεί σε αδράνεια).

Συνήλθα και ήπια το ρεαλιστικό ποτήρι της πραγματικότητας όταν έμαθα πως ο Μπακογιαννόπουλος, η πολύτιμη Γιολάντα Τερέντσιο και η αφεντιά μου δεν θεωρήθηκαν μόνο περιττοί αλλά χαρακτηρίστηκαν και Ραδιοφωνική Σπιναλόγκα με αποτέλεσμα να σταλούν στο «Λεπροκομείο» του Τρίτου Προγράμματος που το κρατάει προς το παρόν αλώβητο ο ακάματος Γιώργος Τσαγκάρης.

Τώρα μάλιστα που μαθαίνω πως διαλύεται και το Τμήμα Εκφωνητών (των εξόχων αυτών μαστόρων του προφορικού μας λόγου) ξέρω πού επιστρέφει το Πρώτο Πρόγραμμα· στον τόπο του εγκλήματος. Στην ιδιωτική ραδιοφωνία.

Στο μοντέλο: «Ένα μαρκούτσι, ένα ψεύδισμα, λίγο τηλέφωνο και πολύς χαβαλές».

11/11/1997

Permalink για το "Ο μαγικός κόσμος του ραδιοφώνου"