Αναζητώ τις λέξεις. Άναυδη. Εμβρόντητη. Σαστισμένη.
Κάποτε οι φράσεις καθρέφτιζαν νοήματα. Συναισθήματα. Καταστάσεις.
Τώρα δυσκολεύονται. Φτωχαίνουν. Σαν να έχασαν τον βηματισμό της πραγματικότητας.
Βηματισμό; Λάθος έκφραση. (Κουνώ νοερά τον αντίχειρα). Καλπασμό!
Ο Ιονέσκο το 1958 έγραφε για το "Παράλογο": Εκείνο που χρειαζόταν ήταν όχι να προσπαθούμε να κρύβουμε τα νήματα που κινούν τις μαριονέτες αλλά να τα φανερώσουμε ακόμη περισσότερο, να ανακαλύψουμε την ίδια την ουσία του γκροτέσκου, της καρικατούρας, να υπερβούμε την ξεθωριασμένη ειρωνεία της σπιρτόζας κωμωδίας δωματίου (...), να ωθήσουμε τα πάντα στα όρια του παροξυσμού, στο σημείο όπου βρίσκεται η πηγή του τραγικού.

Το "παράλογο" πενήντα χρόνια μετά, μας ξεπέρασε.
Μετουσιώθηκε σε καθημερινότητα κι έπαψε να μας εκπλήσσει. Δεν έχει νόημα ούτε να κρύβεις αλλά ούτε και να φανερώνεις τα νήματα που κινούν τις μαριονέτες πια. Νόημα έχει μόνο να προσπαθείς να μη σε καταπιεί.

Παρακολουθώ το θυελλώδες δελτίο ειδήσεων και καταγράφω:

Οι ψυχολόγοι έπιασαν .. δουλειά. Δυσερμήνευτο, φυσικά, για τους κατοίκους του κλεινού άστεως το κίνητρο του κτηνοτρόφου που μακέλεψε το Αγρίνιο. Οι αστυκάριοι κατανοούν ως τρέχοντα κίνδυνο μόνο την απειλή του φρενιασμένου Αλβανού, που θα τους "καθάριζε" για 10 Ευρουλάκια και μία τηλεόραση πλάσμα.

Η εξ ανατολών γειτόνισσα έπεσε στα ... μαλακά. Η καλή μαμά Ευρώπη της έβαλε τιμωρία γιατί ήταν άτακτο παιδάκι. Να γράψει εκατό φορές "Αφ' ενός θα είμαι φρόνιμη, αφ' ετέρου δε, θα ακούω την μαμά Ευρώπη". Κάτι παίχτηκε με το κόμμα στο "δε" αλλά ευτυχώς η ... μανούλα έχει κατανόηση και το παρέβλεψε. Άλλωστε, είναι και ο Πάπας που άδει από χθες "στηρίζω τον Ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Τουρκίας". Και προσφώνησε και τον Μπαρτόλομιου "οικουμενικό"!! Σήμερα αναμένεται να χορέψει ίσως και τον χορό της κοιλιάς λανσάροντας την νέα ζώνη Prada (ασορτί με το .. πατούμενο).

Και η ορχήστρα συνεχίζει να παίζει βάλς.
Η αξιόπιστη μάρτυρας του Μάκη καλείται να αναλύσει τις υπεξαιρέσεις της στον Εισαγγελέα. Οι "γνωστοί- άγνωστοι" δανείζουν το look τους στο νέο αστυνομικό σώμα που εμπνεύστηκε ο Λόρδος Μπάιρον. Ο Μανολιός σκέφτεται σοβαρά να βάλει τα ρούχα του αλλιώς και τα τούβλα άρχισαν να .. σφυρίζουν μόνα τους.
Εγώ δε (αφήνω το κόμμα μετέωρο, όπως επιβάλει η μόδα) σκέφτομαι να (ξανά) πάρω τα βουνά.

Σημείωση: Οι φωτογραφικοί παρ-αλογισμοί "βόσκουν" ελεύθερα στην Ερμού.

Permalink για το ""Όμορφη και παράξενη πατρίδα""

Ως παιδί πίστευα ότι οι σκέψεις, οι στιγμές και τα συναισθήματά μας έχουν χρώμα. Δύσκολο να το εξηγήσει κανείς στους αμύητους. Ίσως μόνο με παραδείγματα. Ένα τοπίο που έτρεχε μπροστά στα μάτια μου από το ανοιχτό παράθυρο του αυτοκινήτου δεν μπορούσε παρά να είναι πράσινο ή γκρί: Φύση ή πόλη. Ένα παιχνίδι που κατέληγε σε καυγά ξεκινούσε από χαλαρό ροζ και κατέληγε σε καυτό κόκκινο. Μία μουσική που με χαλάρωνε είχε κάτι από γαλάζιο. Ουρανό ή θάλασσα. Μία φαεινή ιδέα, από αυτές που ξαφνικά «λάμπουν» στο μυαλό μας, σαν να ήταν εκεί και να περίμεναν την στιγμή της αποκάλυψης τους, ήταν πάντα κίτρινη. Σαν την λάμπα που φωτιζόταν στον «Φωτεινό παντογνώστη» όταν έβρισκες την σωστή απάντηση. Μία δυσάρεστη σκέψη δεν μπορούσε παρά να είχε κάτι σκοτεινό και μαύρο, ως χρώμα της. Αντίθετα, τα ευχάριστα είχαν μία ενδιαφέρουσα ποικιλία χρωμάτων. Αποχρώσεις σε ροδακινί, ιβουάρ και σαμπανιζέ, τυρκουάζ και σομόν, πρασινογάλαζα και ρουμπινί. Mερικές στιγμές εν τούτοις, και κάποια συναισθήματα έχουν δυσκολία στην χρωματική απεικόνισή μου. Αδυνατώ για παράδειγμα να περιγράψω το χρώμα της ηρεμίας, που ακολουθεί εντάσεις και καταιγίδες. Το χρώμα της ανεπαίσθητης απογοήτευσης, που δεν σε θλίβει αλλά σε αναστέλει για λίγο. Το χρώμα της αδιόρατης θλίψης, που αγνοείς πώς ακριβώς σου προέκυψε ή το χρώμα της αγωνιώδους αναζήτησης. Επίσης αδυνατώ να περιγράψω με ευκρίνεια το χρώμα που ζωγραφίζει μέσα μου ένα στοργικό κι ανθρώπινο βλέμμα, μία κουβέντα συναίνεσης και κατανόησης ή μία χαλαρή βραδιά σε .. κατ' οίκον περιορισμό, που όμως επέλεξες.

Ίσως γιατί δεν είναι ένα χρώμα μόνο. Αλλά ένας εύγλωττος πίνακας Καντίνσκυ. Εκεί που γραμμές, σχήματα και χρώματα μπερδεύονται και μάταια ψάχνεις να βρεις ποιό δεσπόζει.

---------------------------------------------------------------------
«Ο κόσμος των χρωμάτων»

Φυσικές αισθήσεις τα χρώματα, μας επιτρέπουν να διακρίνουμε τ’ αντικείμενα του περιβάλλοντος. Η έλλειψη χρωμάτων θα ισοπέδωνε τ’ αντικείμενα ως προς την αντιληπτή, την ξέχωρη υπόστασή τους. Είναι οι οπτικές νότες στην υπαρξιακή συμφωνία του κόσμου μας. Μέσα στη φύση η γλώσσα των χρωμάτων αρθρώνει ένα ατελείωτο λεξιλόγιο. Έχει διαπιστωθεί ότι το ανθρώπινο μάτι ξεχωρίζει 700 περίπου αποχρώσεις, που αναπτύσσονται από το ερυθρό μέχρι το ιώδες, το μωβ. Η χρωματική κλίμακα ξεκινάει από το ερυθρό που έχει μήκος κύματος 700 μονάδες και κατερχόμενη καταλήγει στο ιώδες, που έχει μήκος κύματος 410 μονάδες. Ανάμεσα από το θερμό ερυθρό και το ψυχρό ιώδες έχουμε το φάσμα των βασικών χρωμάτων με το κίτρινο, το πορτοκαλί, το πράσινο και το γαλάζιο.

Στον χώρο των ανθρώπινων πολιτισμών, τα χρώματα προσλαμβάνουν διάφορους κατά τόπους και εποχές συμβολισμούς.
Ωστόσο, ένα σημαντικό μέρος από τη μελέτη των χρωμάτων ανήκει στο χώρο της σημειολογίας και η επιστήμη της σημειολογίας δεν είναι άσχετη με την επιστήμη της γλωσσολογίας. 'Αλλωστε, ο ερευνητής Rene-Lucien Rousseau έδωσε στο σχετικό με το θέμα βιβλίο του τον τίτλο «Η γλώσσα των χρωμάτων».

Tο χρώμα είναι μια ενέργεια τόσο ισχυρή που όχι μόνο προκαλεί συναισθήματα, αλλά και θεραπεύει. Eκεί, άλλωστε, βασίζεται και η χρωμοθεραπεία: Mε μια ακτίνα από χρωματιστό φως μπορεί να εξαφανιστούν τα παθολογικά συμπτώματα και να αλλάξει όλη η ψυχολογική κατάσταση. Στην καθημερινή μας ζωή οι σχέσεις που δημιουργούμε με τους άλλους αποτελούν μοναδικές «αποχρώσεις», αναμείξεις χαρακτήρων και νοοτροπιών, με αποτέλεσμα άλλες από τις σχέσεις μας να μας κάνουν να αισθανόμαστε υπέροχα κι άλλες να μας εξαντλούν. Tο τι από τα δύο θα συμβεί εξαρτάται από το κατά πόσον αυτή η επαφή δημιουργεί κάποιο ρεύμα που ενισχύει τα δυνατά μας σημεία ή καταλήγει να φέρνει στην επιφάνεια τις αδυναμίες μας. Mπορούμε να δούμε τις κοινωνικές σχέσεις, τις λιγότερο ή περισσότερο στενές, σαν έναν πίνακα πάνω στον οποίο οι χρωματικές προσεγγίσεις άλλοτε πληγώνουν το βλέμμα κι άλλοτε το οδηγούν γλυκά στην ανακάλυψη της ομορφιάς. Ποιο είναι το μυστικό της αρμονίας; Eίναι απλώς το επιτυχημένο ζευγάρωμα που μπορεί να γίνει ανάμεσα σε ανόμοιους χαρακτήρες (ή και χρώματα). Σε αυτό το σημείο η τέχνη της ανάμειξης των χρωμάτων στη ζωγραφική, με την οποία ασχολήθηκαν προσωπικότητες όπως ο Kέπλερ, ο Γκαίτε, ο Στάινερ και ο Kαντίνσκυ, έχει να μας διδάξει πολλά. Aρκεί μόνο μια τελεία από το συμπληρωματικό χρώμα, που μπορεί να παρομοιαστεί με την καλή θέληση του άλλου, για να σβήσει η τραχύτητα ενός χρώματος και να κατευναστεί η κακοφωνία των αντιθέσεων. Στις οικογένειες, στη φιλία αλλά πάνω απ’ όλα στον έρωτα, η ανάμειξη ανοίγει το δρόμο σε ατέλειωτους συνδυασμούς. Mε τους άλλους θα είμαστε πάντα διαφορετικοί, έστω κι αν κατά βάθος μένουμε πιστοί στους εαυτούς μας. Στον άλλο αναζητούμε την ομοιότητα, μια παραπλήσια συχνότητα αποδοχής, αλλά αισθανόμαστε μια αναμφισβήτητη έλξη προς το συμπληρωματικό, αυτό που δεν είμαστε και μας σαγηνεύει, με την υπόσχεση να μας χαρίσει εμπειρίες που μόνοι μας δεν θα καταφέρουμε ούτε να φανταστούμε. Tο να ζεις με τους άλλους και να μοιράζεσαι μαζί τους προοπτικές και δοκιμασίες είναι το κλειδί της αρμονίας, η πηγή της καλλιτεχνικής δημιουργίας που κρύβεται σε κάθε πλάσμα, όπου χίλιες αποχρώσεις, χίλιες δυνατότητες συμβιώνουν περιμένοντας να ανακαλυφθούν και να ζωντανέψουν.

To χρώμα μας συγκινεί και μας εκφράζει. Αναμφίβολα, δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτό. Έχει αποδειχτεί ότι οι προτιμήσεις μας είναι έμφυτες. Μπορούμε να πούμε ότι το χρώμα είναι ταυτόχρονα μια θετική και μια αρνητική δύναμη. Το χρώμα είναι κραδασμός, κραδασμός είναι κίνηση, κίνηση είναι δραστηριότητα μιας θετικής ή αρνητικής δύναμης. Ο δημιουργικός κραδασμός και ο καταστρεπτικός κραδασμός προέρχονται από την ίδια πηγή. Η διαφορά έγκειται στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε αυτήν την ενέργεια.

Ας δούμε τις επιδράσεις 5 βασικών χρωμάτων στην ψυχολογία του ανθρώπου:

ΓΑΛΑΖΙΟ: Είναι το χρώμα του πνεύματος. Το σύμβολό του στοχασμού, της προσευχής και του ουρανού. Σχεδόν κάθε είδος γαλάζιου είναι καλό αλλά οι βαθύτερες αποχρώσεις του είναι καλύτερες. Το ανοιχτό γαλάζιο δείχνει μικρό βάθος και έναν αγώνα προς την ωριμότητα. Εκείνοι με την βαθιά απόχρωση γαλάζιου έχουν βρει το έργο τους κι έχουν συμμετοχή σ' αυτό. Είναι κυρίως πνευματικά προσανατολισμένοι. "Το γαλάζιο είναι το χρώμα της συμπαντικής έλξης" σύμφωνα με τον Μπίρρεν. Είναι, ακόμα, το χρώμα της απελευθέρωσης, του συντηρητισμού και της αποδοχής των υποχρεώσεων.

ΠΡΑΣΙΝΟ: Είναι ο κραδασμός της ζωής στην ανάπτυξη. Το καθαρό σμαραγδένιο πράσινο, ιδιαίτερα αν έχει μια χροιά γαλάζιου, είναι το χρώμα της θεραπείας. Είναι χρήσιμο, δυνατό και φιλικό. Έχει την συμπαντική έλξη της φύσης με την αίσθηση της ισορροπίας και της ικανότητας. Όσοι αγαπούν το πράσινο πιθανόν κατοικούν στο μεγάλο δάσος της ανθρωπότητας. " Είστε ένας αξιοσέβαστος γείτονας, κατασκευαστής σπιτιών, γονέας, ψηφοφόρος, κηδεμόνας, συνεργάτης". Η "πράσινη" προσωπικότητα προσπαθεί να υπερνικήσει την αντίθεση με σκοπό να επιτύχει αναγνώριση.

ΚΙΤΡΙΝΟ: Είναι το χρώμα της ενέργειας ή του σεξ. Μπορούμε ν' αποδώσουμε στο κίτρινο τα θετικά στοιχεία της δημιουργικότητας, εφευρετικότητας, επινοητικότητας, ανεξάντλητης ενέργειας, δύναμης ισχύος, θάρρους, αυτοπεποίθησης και δύναμης του χαρακτήρα. Επίσης, σ' αυτό αποδίδονται τα αρνητικά χαρακτηριστικά της διαμάχης, εριστικότητας, δογματικότητας και του θυμού. Το άτομο που προτιμά το κίτρινο έχει την τάση να είναι απόμακρο από τους άλλους. Έχει τις καλύτερες προθέσεις αλλά σπάνια κάνει οτιδήποτε γι' αυτές. Το να απορρίπτει κανείς το κίτρινο, είναι σαν να απορρίπτει το καινούριο και την καινοτομία.

ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ: Είναι το χρώμα του ήλιου. Είναι ένα ζωτικό και γενικά ένα ωραίο χρώμα που δείχνει περίσκεψη και ενδιαφέρον για τους άλλους. Το χρυσαφένιο πορτοκαλί είναι ζωτικό και δείχνει αυτοέλεγχο. Ενώ το καφετί πορτοκαλί δείχνει μία έλλειψη φιλοδοξίας και μία στάση αδιαφορίας. Το άτομο που προτιμά το πορτοκαλί θέλει να επιτύχει σε οτιδήποτε ασχολείται. Αναζητά την διέγερση και αναζητά να βιώσει πλήρως την ζωή. Είναι ένα πνεύμα που αγαπά την ελευθερία, που χαίρεται να έρχεται σ' επαφή με τους άλλους, είναι εκ φύσεως ενθουσιώδες και ανταποκρίνεται σε οτιδήποτε νέο και συναρπαστικό. Αυτό το άτομο είναι αισιόδοξο για το μέλλον του, αναζητώντας να επεκτείνει συνεχώς τις δραστηριότητες του και έχει πολλά ενδιαφέροντα.

ΚΟΚΚΙΝΟ: Είναι ένας κραδασμός ώθησης που συνδέεται με την επιθετικότητα και την κατάκτηση. Είναι ένα ερεθιστικό χρώμα. Ο κόκκινος κραδασμός είναι το πνεύμα της δραστηριότητας, μια κινητήρια επιρροή. Μια προτίμηση γι' αυτό το χρώμα τονίζει μια δυνατή σεξουαλική ορμή, μια δημιουργικότητα, μία επιθυμία για νέα πράγματα και νέους φίλους, για ταξίδια και αλλαγές ακόμα και στο περιβάλλον. Στην αρνητική του όψη υπάρχει μία επιθετική, πολεμοχαρής στάση, εγωκεντρικότητα και αστάθεια. Μπορεί να υποδηλώνει ενδιαφέρον για τα μυστικιστικά και τα απόκρυφα. Οι "κόκκινες" προσωπικότητες θέλουν να είναι οι εμπειρίες τους τέλειες και πλήρεις.

Το χρώμα είναι η ουσία της δύναμης και της ζωής γύρω μας. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κάθε χρωματικό κραδασμό εποικοδομητικά ή μπορούμε να τον χρησιμοποιήσουμε καταστροφικά. Μπορούμε να τον χρησιμοποιήσουμε σε αρμονία με την δημιουργική δύναμη ή μπορούμε να τον χρησιμοποιήσουμε εγωιστικά και για ιδιοτελείς σκοπούς. Η επίγνωση αυτής της αρχής μπορεί να επιφέρει μεγαλύτερες ικανότητες για περισσότερη αρμονία.

Πηγή : Edgar Cayce, Color and the Edgar Cayce Readings.


Ιστορία του χρώματος
Η αναζήτηση του τί ακριβώς είναι το χρώμα και πώς λειτουργεί έχει ιστορία πολλών αιώνων, στη διάρκεια των οποίων αναπτύχθηκαν διάφορες θεωρίες και χρωματικά μοντέλα προκειμένου να δωθεί μια εξήγηση για τη φύση του χρώματος.

Οι πρώτες γνωστές μελέτες για το χρώμα έγιναν στην αρχαία Ελλάδα από τον Αριστοτέλη, ο οποίος ανέπτυξε την θεωρία πως το χρώμα υπήρχε με την μορφή ακτίνων που έστελναν οι Θεοί από τον ουρανό.
Η θεωρία του δεν αμφισβητήθηκε μέχρι την Αναγέννηση, οπότε και αναπτύχθηκαν πιο εξελιγμένα χρωματικά μοντέλα από τους Acuilonius και Sigfrid Forsius. Το σύστημα του Acuilonius ήταν η πρώτη προσπάθεια να οριστούν όλα τα χρώματα και βασιζόταν στις παρατηρήσεις του στα χρώματα που αλλάζουν στον ουρανό από την δύση μέχρι την ανατολή.
Χρωματικό Μοντέλο Aculonius

Το 1660 ο Isaac Newton ανέπτυξε ένα πιο λογικό χρωματικό μοντέλο βασιζόμενος στις επιστημονικές του παρατηρήσεις από πειράματα. Χρησιμοποιώντας ένα πρίσμα ο Newton παρατήρησε όταν μια δέσμη ηλιακού φωτός διαπεράσει το γυάλινο πρίσμα, η προκύπτουσα δέσμη δεν ήταν άσπρη αλλά αποτελείται από ένα συνεχές φάσμα χρωμάτων με μια διακύμανση που έχει στο ένα άκρο το ιώδες και στο άλλο το κόκκινο χρώμα, είχε δηλαδή τα χρώματα του ουράνιου τόξου. Το φάσμα που προκύπτει αποτελείται από έξι διακριτές περιοχές : ιώδες, μπλε, πράσινο, κίτρινο, πορτοκαλί και κόκκινο. Η μετάβαση από το ένα χρώμα στο άλλο δεν γίνεται ακαριαία αλλά έχουμε μια ομαλή μετάβαση. Βάση αυτών των παρατηρήσεων ο Newton δημιούργησε το δικό του χρωματικό μοντέλο (χρωματικός τροχός).

Το επόμενο μεγάλο άλμα στην θεωρία χρωμάτων πραγματοποιήθηκε στις αρχές του 1800 όταν ο Johanes Wolfgang Goethe αμφισβήτησε το μοντέλο του Newton και ανέπτυξε το δικό του μοντέλο. Οι μελέτες του Newton για το χρώμα, βασίζονταν σε επιστημονικές ενδείξεις, ενώ ο Goethe ενδιαφερόταν περισσότερο για τις ψυχολογικές επιπτώσεις του χρώματος. Ήθελε να ερευνήσει αν και κατά πόσο υπήρχαν κανόνες στην καλλιτεχνική χρήση των χρωμάτων. Αρχικά σκόπευε να δημιουργήσει ένα βελτιωμένο χρωματικό τροχό, αλλά στη συνέχεια ο Goethe διαπίστωσε πως οι ιδέες του μπορούσαν να περιγραφούν καλύτερα από ένα ισόπλευρο τρίγωνο.

Την ίδια περίπου εποχή ο Phillip Otto Runge ανέπτυξε ένα τρισδιάστατο χρωματικό μοντέλο που είχε την μορφή σφαίρας. Η θεωρία του ήταν επαναστατική για την εποχή του, και προσπαθούσε να κατατάξει τα χρώματα σύμφωνα με την απόχρωση (hue), το ποσοστό λευκού και μάυρου. Στα μοντέλο των σφαιρών του Runge, οι αποχρώσεις γίνονται πιο ανοιχτόχρωμες στον ένα πόλο της σφαίρας ενώ στον άλλο γίνονται πιο σκούρες.

Το 1872 ο Σκωτσέζος φυσικός James Clerk Maxwell, μετά τις μελέτες του για την ηλεκτρομαγνωτική θεωρία του φωτός, ανέπτυξε ένα γράφημα που είχε τη μορφή ενός ισόπλευρου τριγώνου. Το τρίγωνό του μοιάζει πολύ με του Goethe- και τα δύο είναι ισόπλευρα και επιλέγουν τρία βασικά χρώματα από τα οποία δημιουργούνται τα εσωτερικά χρώματα του τριγώνου. Επιπλέον όμως ο Maxwell πίστευε πως μπορούσε να δημιουργήσει όλα τα γνωστά χρώματα μέσα στο τρίγωνό του και επέλεξε ως βασικά χρώματα, το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε.

Το 1915, ο Albert H. Munsell, ένας Αμερικάνος καθηγητής τέχνης, χρησιμοποίησε την δουλειά του Runge σαν βάση για την δημιουργία του δικού του τρισδιάστατου χρωματικού μοντέλου. Αρχίζει με την σφαίρα του Runge αλλά χρησιμοποίησε και δύο σημαντικές παρατηρήσεις που είχε κάνει ως ζωγράφος. Η πρώτη ήταν πως οι καθαρές αποχρώσεις-που είχε χρησιμοποιήσει ο Runge- διαφέρουν ως προς τον βαθμό φωτεινότητας, και κατά συνέπεια όλες οι καθαρές αποχρώσεις (κόκκινο,κίτρινο, πράσινο, βιολετί) δεν θα έπρεπε να είναι στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο. Η δεύτερη παρατήρηση ήταν πως ορισμένα χρώματα είναι πιο ζωηρά (κόκκινο) από κάποια άλλα (πράσινο) και κατά συνέπεια θα πρέπει να είναι πιο μακριά από τον άξονα. Αυτές οι παρατηρήσεις ώθησαν τον Munsell να δημιουργήσει ένα χρωματικό μοντέλο με ασύμμετρο και περίεργο σχήμα. Το μοντέλο του Munsell παραμένει εξαιρετικά χρήσιμο για κατασκευαστές χρωμάτων, καλλιτέχνες και σχεδιαστές.

Το 1931, έγινε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα παγκόσμιο πρότυπο για την μέτρηση του χρώματος από την Commision Internationale de l' Eclairage (CIE). Έτσι δημιουργήθηκε μια παραλλαγή του τριγώνου του Maxwell επιλέγοντας ένα ορισμένο κόκκινο, πράσινο και μπλε από τα οποία και δημιουργούνται τα υπόλοιπα χρώματα.Το αποτέλεσμα έγινε γνωστό ως ο χάρτης χρωμάτων του CIE. Η CIE για λόγους τυποποίησης καθόρισε τις ακόλουθες τιμές για τα τρία βασικά χρώματα:

μπλε=435.8 nm
πράσινο=546.1 nm
κόκκινο=700 nm

Σε γενικές γραμμές το σύστημα ταξινόμησης της CIE ταξινομεί το χρώμα με βάση τον τρόπο με τον οποίο βλέπει ο άνθρωπος. Η διαδικασία στηρίχθηκε στην επιστήμη της χρωματομετρίας, δηλαδή της ποσοτικής μέτρησης του χρώματος.

Permalink για το "Το χρώμα του .. κρίματος"

Χθες συνάντησα πολλές ξενυχτισμένες φάτσες. Μου αφηγούνταν

(με εκείνον τον ελεγχόμενο θυμό, που καταφέρνει να δημιουργήσει μόνο η τηλεοπτική υποβολή) πως ο Μάκης ξεσκέπασε (πάλι;) τα λαμόγια.

Άσχετο ... αλλά καιρός να αλλάξει "συνταγή".

Ακόμη και εν Ελλάδι η φασολάδα κάποτε καθίσταται πληκτική.

Ωστόσο, η διαφθορά -που τόσο εξοργίζει το φιλοθεάμον κοινό- δεν είναι ένα περιθωριακό φαινόμενο ούτε προκύπτει με .. παρθενογένεση.

Αντίθετα αποτελεί μια σταθερή και οργανική συνιστώσα της οικονομικής και της πολιτικής ζωής στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες.
Και πηγάζει ή έστω μετουσιώνεται στην καθημερινότητά τους. Τόσο χαριτωμένα δε, συμβαίνει κάποιες φορές αυτό, που υποσυνείδητα όλοι μας γινόμαστε "ελεγχόμενα επιθετικοί" με την περιρρέουσα λαμογιά, ενθυμούμενοι στο βάθος ότι ευκαιρίας δοθείσης στην ρουτίνα μας διαπράττουμε παρόμοια ανοσιουργήματα. Ο διάλογος που παρακολούθησα χθες ήταν διαφωτιστικός. Σκηνικό το γραφείο μίας μεγάλης ιδιωτικής επιχείρησης. Πρωταγωνιστές: ο οικονομικός της σύμβουλος, ένας υπάλληλος του λογιστηρίου, η υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων και κάποιος από το διαφημιστικό τμήμα. Όλοι τηλεθεατές του Μάκη. Προσπαθούν να μου εξηγήσουν το εξωφρενικό της υπόθεσης:
- Μα το διανοείσαι; Πλαστά τιμολόγια στο δημόσιο; Μεταξύ κομμάτων και πολιτικών;
- Έκοβαν 18.000 Ευρώ και εισέπρατταν "μαύρα" πολλαπλάσια.
- Και μετά μιλάνε για λιτότητα και συγκράτηση των μισθών.

Βέβαια, αφού τα κονομάνε στην ... απέξω οι ίδιοι.
- Άσε που κόπτονται να πατάξουν τη φοροδιαφυγή.

- Και μέχρι τι ώρα κράτησε το πανηγύρι; τόλμησα να ρωτήσω.
- Εγώ πάντως άντεξα μέχρι τις 3.00, μου είπε ο της "δημιουργικής λογιστικής" υπεύθυνος.
- Και ξαγρυπνήσατε βρε παιδιά όλοι για να ... εκπλαγείτε

που ο δημόσιος τομέας ή έστω κάποιοι πολιτικοί αποφάσισαν

να σας "αντιγράψουν", είπα με ύφος μεταξύ σοβαρού και αστείου.
Γελάσαμε και το θέμα έληξε.
Ίσως επειδή όλοι είχαμε ένα βαθμό συναίσθησης της .. διαφθοράς μας.
Και φυσικά δεν επιμένω πως το να βάλεις το αγγελούδι σου με μέσο στον παιδικό σταθμό, ή το να "υπερτιμολογήσεις" την κατασκευή του σπιτιού σου ("εξαπατώντας μία Τράπεζα, και στην ουσία εξαπατώντας την ίδια σου την τσέπη) ή το να χρησιμοποιήσεις την γνωριμία σου με κάποιον υψηλά ιστάμενο για να βρεις δουλειά είναι εφάμιλλα του να καρπώνεσαι αμύθητα ποσά, σε βάρος του κάθε ταλαίπωρου φορολογούμενου. Είναι όμως μία καλή αρχή για να προσηλυτιστείς στο φαινόμενο της διαφθοράς και να νοιώσεις αρκούντως συνένοχος.
Και ως γνωστόν οι συνένοχοι έχουν μία ιδιότυπη αλληλεγγύη μεταξύ τους.

------------------------------------------------------------------------------------------

Μία ενδιαφέρουσα ανάλυση επιχείρησε πρόσφατα ο Γάλλος μελετητής Πιερ Λασκούμ στο βιβλίο του με τίτλο «Διαφθορά», όπου εξετάζει τις ποικίλες μορφές και πρακτικές της διαφθοράς και αναψηλαφεί γνωστές υποθέσεις από την πρόσφατη ευρωπαϊκή εμπειρία. Με την τοποθέτησή του αμφισβητεί ριζικά την καθησυχαστική αντίληψη, που βλέπει τη διαφθορά σαν μια περιθωριακή εκδήλωση, σαν ένα δευτερεύον παθολογικό σύμπτωμα που ταλανίζει περιστασιακά έναν κατά βάση υγιή οργανισμό. Ο Λασκούμ υπογραμμίζει ότι η διαφθορά είναι μια μόνιμη κατάσταση και θα πρέπει πλέον να θεωρείται ως ένας γενικευμένος τρόπος δράσης, ακριβώς επειδή απαντάται όχι μόνο στους δημόσιους και τους ιδιωτικούς θεσμούς, αλλά και στις μεταξύ μας κοινωνικές σχέσεις.
Ακολουθεί ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:

Εδώ και δέκα χρόνια, έχει αναπτυχθεί στη Γαλλία, όπως είχε συμβεί προηγουμένως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μια σημαντική τάση να εμπλέκονται πολιτικοί και γενικοί διευθυντές επιχειρήσεων σε ενέργειες που σχετίζονται με τη «διαφθορά». Πιο συγκεκριμένα, με αυτή τη λέξη-κατηγορία στιγματίζονται διαφόρων ειδών δραστηριότητες που είναι παράνομες ή θεωρούνται παράνομες. Πρώτα απ' όλα, ενοχοποιείται στα μάτια της κοινής γνώμης μια ολόκληρη σειρά από ατομικές πρακτικές, όπως ο προσωπικός πλουτισμός, η ευνοιοκρατία για τους οικείους ή τους φίλους, η αθέμιτη απόκτηση κονδυλίων για την κάλυψη των εκλογικών δαπανών κ.λπ. Πέρα όμως από τη διαφθορά των προσώπων, τίθεται επίσης το ζήτημα της διαφθοράς των οργανισμών, είτε πρόκειται για κόμματα που αναζητούν χρηματοδοτικούς πόρους είτε για δημόσιες υπηρεσίες που δεν τηρούν τις προβλεπόμενες διαδικασίες, αλλά και γενικότερα το ζήτημα της διαφθοράς των πολιτικών θεσμών, όταν συμβάλλουν στο θρίαμβο του ιδιωτικού συμφέροντος εις βάρος του γενικού συμφέροντος. Τέλος, κατονομάζονται επίσης ως ένοχες οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν τη διαφθορά για να επιτύχουν τους οικονομικούς στόχους τους. Σε αυτό τον τομέα, τα οικονομικά συμφέροντα και η κατάχρηση εξουσίας συμβαδίζουν. Ομως, οι δυο αυτές διαστάσεις δεν είναι σαφώς καθορισμένες, το κέρδος που προσδοκά ο διεφθαρμένος δεν είναι αναγκαία άμεσο και τα αναμενόμενα οφέλη δεν έχουν συστηματικά χρηματική μορφή. Υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο η διαφθορά να έχει τη μορφή της αμοιβαίας εξυπηρέτησης, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί μακροπρόθεσμα και δύσκολα αποτιμάται χρηματικά. Οσο για τη δύναμη της επιρροής, συχνά είναι δύσκολο να χαραχτούν τα όρια ανάμεσα σε μια νόμιμη πρακτική και στην κατάχρηση εξουσίας. Μια λέξη ή ένα τηλεφώνημα μπορεί να έχουν καθοριστική επίδραση στη λήψη μιας απόφασης, χωρίς παρ' όλα αυτά να αφήσουν απτά ίχνη.

Ο όρος «διαφθορά» είναι θύμα των αμφισημιών που έχει η έννοια αυτή στην καθομιλουμένη. Σήμερα χρησιμοποιείται, ιδίως από πολλούς δημοσιογράφους και πολιτικούς παράγοντες, σαν μια γενική έννοια που συμπεριλαμβάνει όλες τις μορφές κατάχρησης εξουσίας, είτε στον δημόσιο

είτε στον ιδιωτικό τομέα. Ο όρος αποκτά ακόμα πιο ευρεία σημασία, όταν χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει μια συμπεριφορά στα όρια της νομιμότητας από ανθρώπους που κατέχουν κάποιο πολιτικό ή διοικητικό αξίωμα (προνομιακή πληροφόρηση για τη δημιουργία θέσεων εργασίας ή για χωροταξικά σχέδια, φορολογικοί διακανονισμοί) ή κάποια σημαντική θέση στους κόλπους μιας επιχείρησης (παραποίηση λογιστικών στοιχείων, φοροδιαφυγή). Η διαφθορά σε αυτές τις περιπτώσεις γίνεται συνώνυμη της παρέκκλισης, χωρίς όμως να προσδιορίζεται με σαφήνεια η νόρμα βάσει της οποίας αξιολογείται αυτή η συμπεριφορά. Τέλος, πρέπει να επισημάνουμε ότι ουσιαστικά η κοινωνική προσοχή στρέφεται στην πολιτική διαφθορά, ενώ δεν δίνεται τόσο μεγάλη σημασία στη διαφθορά στην οποία ενέχονται ιδιωτικοί παράγοντες και ιδίως αυτή που υφίσταται στις σχέσεις ανάμεσα σε επιχειρήσεις. Παρόλο που οι πρακτικές αυτές εξακολουθούν να είναι ελάχιστα ορατές, καθώς οι καταγγελίες εναντίον τους είναι λιγότερες και πιο δύσκολο ν' αποδειχτούν, είναι εξίσου σημαντικές. Πράγματι, είναι αλληλένδετες με τις ανταγωνιστικές συγκρούσεις και τους ελιγμούς που αποσκοπούν στον έλεγχο της αγοράς. Ο νόμος της ζήτησης και της προσφοράς ισχύει και στη διαφθορά, με τη ζήτηση να πηγάζει από τους παράγοντες της οικονομίας και με την προσφορά να βασίζεται στην απληστία όσων ασκούν πολιτικά λειτουργήματα.

Αν τη δούμε κάτω από αυτό το ιδιαίτερα διευρυμένο πρίσμα, η διαφθορά υποδηλώνει δυο είδη παρεκκλίσεων. Πρώτα απ' όλα, τη συμπεριφορά αυτού που κατέχει εξουσία και, μέσα στα πλαίσια των καθηκόντων του δημοσίων ή ιδιωτικών, χρησιμοποιεί τη θέση ισχύος του για να παραβιάσει κάποιον κανόνα είτε προς όφελός του είτε προς όφελος κάποιου άλλου ατόμου ή οργανισμού. Δεύτερον, η διαφθορά ισοδυναμεί με μια πιο ευρεία έννοια, η οποία υποδηλώνει την παράκαμψη ή τη διαστρέβλωση κάποιας επαγγελματικής νόρμας (καλή πίστη στις συναλλαγές) ή κάποιας ηθικής αρχής (ισότιμη αντιμετώπιση), που η τιμωρία τους δεν έχει καθοριστεί με ακρίβεια.

Πρώτα απ' όλα, οι μορφές διαφθοράς κλιμακώνονται, από κανονιστική άποψη, ανάμεσα σε δυο ακραίους πόλους. Στη μια μεριά, υπάρχουν οι ποινικές παραβάσεις, που καθορίζουν μια συγκεκριμένη συμπεριφορά και την τιμωρία της (ενεργητική και παθητική διαφθορά, ανάμειξη σε αθέμιτες συναλλαγές, δωροληψία, παρεμπόδιση της ισότητας των ευκαιριών στις αγορές, συνενοχή πρώην δημοσίων λειτουργών). Στο άλλο άκρο, βρίσκεται η κοινωνικά αμφιλεγόμενη συμπεριφορά, που όμως ο τρόπος τιμωρίας της παραμένει απροσδιόριστος (lobbying, φοροδιαφυγή, ίδρυση εταιρειών offshore για τη συγκρότηση μαύρων ταμείων, δώρα που στο τέλος του έτους προσφέρει μια επιχείρηση σε κάποιο δημόσιο λειτουργό ή σε κάποιον εκλεγμένο πολιτικό, μερικές περιπτώσεις δημοσίων λειτουργών που εγκαταλείπουν τον δημόσιο τομέα για να εργαστούν στον ιδιωτικό). Το δίκαιο είναι επομένως ο ερμηνευτής της ιεραρχίας των κοινωνικών συμφερόντων και αξιών που θεωρούνται ότι χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας σε μια δεδομένη χρονική περίοδο και σε ένα δεδομένο τόπο. Για παράδειγμα, τυποποιεί τη διαφορά ανάμεσα στη διαφθορά που τιμωρείται και το χρηματισμό ή ανάμεσα στην ευνοιοκρατία και την ύπαρξη εκλογικής πελατείας.

Σημείωση: Η φωτογραφική "επένδυση" ομοιάζει ασύνδετη ... αλλά δεν είναι :))

Σημείωση δεύτερη: Επειδή ο oistros είναι ... "ανανεώσιμη πηγή ενέργειας" θα του επιτρέψετε να απουσιάσει για λίγες μέρες.

Permalink για το "Της διαφθοράς το ... κάγκελο"

Η νεώτερη ελληνική "επανάσταση" γκρίζαρε. Μπορεί και να χρεοκόπησε. Πέρασαν πολλά χρόνια πια, για να μην έχει απομακρυνθεί κανείς από το κλίμα της εποχής και λίγα για να μπορέσει να του γυρίσει την πλάτη. Εν τούτοις, η εθιμοτυπικού χαρακτήρα κατάθεση στεφάνων, το "πανηγυράκι" και ο κλεφτοπόλεμος των "γνωστών- αγνώστων" φροντίζουν πλέον να απαξιώνουν δεόντως την επέτειο. Άλλωστε, η γενιά του Πολυτεχνείου μεγάλωσε κι εξαργύρωσε την επανάστασή της με θέσεις και αξιώματα. Άσε που παραδόξως πλήθυνε.
Κάθε χρόνο διαπιστώνω με έκπληξη ότι όλο και περισσότεροι ... θυμούνται
ότι ήταν εκεί. Από την πλευρά των "ηρώων", βεβαίως. Αντίθετα, είναι να απορείς τι απέγιναν οι "άλλοι".
Αν όλη η Ελλάδα "έπαιζε" με τους εξεγερμένους, πού είναι εκείνοι που "εκ διανομής" έστω, είχαν τους "ρόλους" των ... κακών;
Από αυτή τη σκοπιά βρήκα συγκλονιστική την αφήγηση ενός ανθρώπου που πρωταγωνίστησε στα γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου του 1973: στρατιώτης Α.Σκευοφύλαξ, ο οδηγός του άρματος που έριξε την πόρτα του Πολυτεχνείου. Πριν λίγα χρόνια "έσπασε" για πρώτη φορά τη σιωπή του. Ένας ειλικρινής άνθρωπος, που χρειάστηκε να ζήσει μία ολόκληρη ζωή, μετανιώνοντας για όσα έκανε και πίστεψε. Η εξομολόγησή του δημοσιεύτηκε στο Βήμα .

«Την ημέρα εκείνη ήμουν υπηρεσία. Στον στρατό είχα δέκα μήνες. Ήμουν εκπαιδευτής στο Κέντρο Τεθωρακισμένων, στο Γουδί. Τότε οι "μαυροσκούφηδες" ήταν σώμα επιλέκτων. Πήγα εθελοντικά. Μόλις άρχισαν τα επεισόδια, μπήκαμε επιφυλακή. "Οι κομμουνιστές καίνε την Αθήνα" μας έλεγαν και εμείς τους πιστεύαμε. Θυμάμαι στο στρατόπεδο κάποιοι είχαν ραδιοφωνάκια και ακούγαμε στα κρυφά τον σταθμό του Πολυτεχνείου. "Παλιοκουμμούνια" θα καλοπεράσετε!" λέγαμε».

Στα 20 χρόνια του ο A. Σκευοφύλαξ βρέθηκε στη δίνη του κυκλώνα, στην επίλεκτη ομάδα του Σώματος των Τεθωρακισμένων που κατέπνιξε την εξέγερση των φοιτητών. «Μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα της 16ης Νοεμβρίου, η ίλη μου πήρε εντολή να ετοιμαστεί για έξοδο. Αποφασίστηκε να βγουν πέντε δικά μας άρματα, κάτι γαλλικά AMX30. Εγώ ήμουν οδηγός στο πρώτο άρμα που βγήκε στον δρόμο». Στο ίδιο άρμα βρίσκονταν ο αξιωματικός Μιχάλης Γουνελάς, ως επικεφαλής, ο ανθυπασπιστής Λάμπρος Κωνσταντέλλος, ως οδηγός εδάφους, ο λοχίας Στέλιος Εμβαλωμένος και ο Γιάννης Τίρπας.

«Στη 1.15 το πρωί της 17ης Νοεμβρίου φτάσαμε στη διασταύρωση των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας. Λίγο αργότερα διασχίζαμε την Αλεξάνδρας, όταν στο ύψος του IKA, στη στάση Σόνια, σταματήσαμε γιατί ο δρόμος ήταν κλειστός. Υπήρχαν οδοφράγματα, φωτιές και ακινητοποιημένα λεωφορεία. Με διάφορες μανούβρες αριστερά - δεξιά, μπρος πίσω, άνοιξα τον δρόμο και προχωρήσαμε» θυμάται ο κ. Σκευοφύλαξ. Ο δρόμος για τα τανκς ήταν ανοιχτός πλέον προς το Πολυτεχνείο. «Όταν φτάσαμε στη διασταύρωση της λεωφ. Αλεξάνδρας και της οδού Πατησίων, μας έδωσαν εντολή να σταματήσουμε. Εκεί, στην πλατεία Αιγύπτου, μείναμε περίπου μία ώρα. Ο κόσμος θυμάμαι ότι μας φώναζε "είμαστε αδέλφια, είμαστε αδέλφια". Εγώ ήθελα να τους φάω. Τους έβλεπα σαν παράσιτα»!

Την έξοδο των τανκς από το Γουδί θα πληροφορηθούν οι Αθηναίοι από τον εκφωνητή του Πολυτεχνείου, τον Δημήτρη Παπαχρήστο. Παρά τις παρεμβολές της ΚΥΠ, το ραδιόφωνο των εξεγερμένων φοιτητών θα μεταφέρει στους Αθηναίους τον ανατριχιαστικό συριγμό από τις ερπύστριες των τανκς. Ο εκφωνητής απευθύνει έκκληση στα «στρατευμένα νιάτα» να μη χτυπήσουν. «Δεν θα χτυπήσουν τα παιδιά, τα αδέλφια μας οι φαντάροι, το φρούριο της ελευθερίας, το μόνο μέρος της Ελλάδας που είναι ελεύθερο. Δεν έχουμε όπλα. Προτάσσουμε μόνο ανοιχτά τα στήθη μας. Λαέ της Αθήνας, όλοι μαζί το σύνθημα: λαός και στρατός μαζί. Δεν θα χτυπήσει ο στρατός!».

Με νεότερη εντολή των στρατιωτικών που κατευθύνουν την επιχείρηση «Εκκένωσις του Πολυτεχνείου» τα πέντε τανκς προωθούνται προς το Μουσείο. H ώρα της αιματοβαμμένης επέμβασης πλησιάζει. «Μας είπαν να πάμε κοντά στο Πολυτεχνείο, αλλά όχι μπροστά στην πόρτα. Αυτό κάναμε. Σταματήσαμε λίγα μέτρα πιο πέρα». Στη θέα των τανκς εκατοντάδες φοιτητές πλησιάζουν στην πύλη, ανεβαίνουν στα κάγκελα, φωνάζουν συνθήματα συναδέλφωσης.

Με διάφορους απειλητικούς ελιγμούς και μαρσαρίσματα που ακούγονται σαν κανονιές, οι οδηγοί των τανκς προσπαθούν να κάμψουν το ηθικό των φοιτητών. Ο εκφωνητής του Πολυτεχνείου απευθύνει νέα έκκληση να αποφευχθεί η αιματοχυσία. «Οι φαντάροι δεν ανήκουν στη χούντα. H χούντα στηρίζεται στο μέταλλο, στηρίζεται στα τανκς, στο σίδερο. H καρδιά των φαντάρων έχει τον ίδιο παλμό με τη δικιά μας. Αγαπάτε τους φαντάρους. Ελληνικά στρατευμένα νιάτα, ο λαός δεν σας κρατάει κακία. Ξέρει ότι είστε μαζί μας».

H ώρα έχει πάει 2 το πρωί. «Φτάνοντας μπροστά στην πόρτα, έστριψα το άρμα προς το Πολυτεχνείο, με γυρισμένο το πυροβόλο προς τα πίσω. Θυμάμαι ότι σηκώθηκα από τη θέση μου και εγώ και το άλλο πλήρωμα. Δεκάδες φοιτητές κρέμονταν από τα κάγκελα, ενώ εκατοντάδες βρίσκονταν στον προαύλιο χώρο. Έδειχναν πανικόβλητοι». Ο κ. Σκευοφύλαξ φέρνει στη μνήμη του τα φοβισμένα πρόσωπα των συνομηλίκων του που ήταν μέσα στο Πολυτεχνείο. Χαμηλώνει το βλέμμα του. «Και εγώ, να σκεφτείς ότι τους έβλεπα σαν μαμούνια που ήθελα να τα φάω»!

Με ολοένα μεγαλύτερη ένταση και αγωνία οι φοιτητές φωνάζουν προς τους στρατιώτες «είμαστε αδέλφια, αφήστε τα άρματα», ενώ ο εκφωνητής του Πολυτεχνείου καλεί το πλήθος να δείξει αυτοσυγκράτηση. «Απομονώστε τους προβοκάτορες. Δεν έχουμε να μοιράσουμε τίποτα με το στρατό. Δεν θέλουμε να χυθεί ελληνικό αίμα». Ο Δημήτρης Παπαχρήστος ψάλλει τον εθνικό ύμνο. Το ίδιο κάνουν και οι χιλιάδες νέοι που βρίσκονται στο Πολυτεχνείο.

Ένα τέταρτο πριν από τις 3 το πρωί οι στρατιωτικοί δίνουν προθεσμία λίγων λεπτών στους φοιτητές για να αποχωρήσουν από το Πολυτεχνείο, να παραδοθούν. Κάποιοι από τους φοιτητές που θέλουν να αποχωρήσουν δοκιμάζουν να απασφαλίσουν την κεντρική πύλη. Δεν τα καταφέρνουν. Πίσω από την πύλη είναι σταθμευμένο ένα αυτοκίνητο Μερτσέντες που μπλοκάρει το άνοιγμά της. Ο επικεφαλής των τεθωρακισμένων αρμάτων εκνευρίζεται. Οργισμένος φωνάζει: «Τσογλάνια, ρεζιλεύετε το στράτευμα!» και δίνει σήμα για την επέλαση του άρματος.

«Τότε ήρθε ο οδηγός εδάφους του άρματος και μου λέει: "Θα μπούμε μέσα, θα ρίξουμε την πύλη. Ετοιμάσου!"» λέει ο κ. Σκευοφύλαξ. «Πήρα θέση και ξεκίνησα. Δεν έβλεπα πολλά πράγματα, δεν είχα καλό οπτικό πεδίο, γιατί κοιτούσα πλέον από τη θυρίδα του άρματος. Δέκα εκατοστά πριν από την πόρτα, σταμάτησα. Σταμάτησα σκόπιμα. Αυτό φαίνεται στο βίντεο της εποχής. Στο φρενάρισμα, οι φοιτητές τρομαγμένοι έφυγαν προς τα πίσω. Αν έμπαινα με ταχύτητα, θα σκότωνα δεκάδες άτομα που εκείνη τη στιγμή ήταν κρεμασμένα στα κάγκελα».Λίγα λεπτά αργότερα ο A. Σκευοφύλαξ θα μαρσάρει δυνατά. Ο δυνατός προβολέας του τανκ σκοπεύει την πύλη. «H καγκελόπορτα έπεσε αμέσως. Πίσω από τη σιδερένια πύλη ήταν σταθμευμένο το Μερσεντές το οποίο είχαν βάλει εκεί οι φοιτητές για να φράξουν την είσοδο. Το έκανα αλοιφή. H αριστερή ερπύστρια το έλιωσε. Με το που έπεσε η πύλη του Πολυτεχνείου εισέβαλαν οι αστυνομικοί για να συλλάβουν τους φοιτητές. Λίγο αργότερα κατέβηκα και εγώ από το άρμα και μπήκα στον χώρο του Πολυτεχνείου. Δεν υπήρχε νεκρός. Θα μπορούσε όμως και να υπάρχουν νεκροί» λέει με μοναδική ειλικρίνεια.

Στο εσωτερικό του Πολυτεχνείου επικρατεί πανδαιμόνιο. Διαφωτιστική είναι η περιγραφή που δίνει ο εισαγγελέας Δημήτρης Τσεβάς στην έκθεση που συνέταξε το 1974 για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου: «Έντρομοι και εμβρόντητοι οι σπουδασταί κυριεύονται από την ενώπιον του εσχάτου κινδύνου φοβεράν αγωνίαν. Υπό την πίεσιν πλήθους ανθρώπων καταρρίπτεται τμήμα των προς την οδόν Στουρνάρη κιγκλιδωμάτων. Και διά του δημιουργηθέντος ανοίγματος εξέρχονται οι σπουδασταί κατά μάζας. Νέον, όμως, δι' αυτούς αρχίζει μαρτύριον. Υβρεις κατ' αυτών εκτοξεύονται και καταδιωκόμενοι βαναύσως κακοποιούνται».

Οπως αναφέρει ο κ. Σκευοφύλαξ, «αστυνομικοί κυνηγούσαν και χτυπούσαν τους φοιτητές όπου τους έβρισκαν. Αν δεν ήταν οι ΛΟΚατζήδες να τους σταματήσουν - θυμάμαι ότι πολλές φορές πιάστηκαν στα χέρια μαζί τους - δεν ξέρω και γω τι θα γινόταν». Λίγο αργότερα οι στρατιώτες σχηματίζουν έναν διάδρομο για να περάσουν ασφαλείς οι φοιτητές. Για το θέμα αυτό, στο πόρισμα Τσεβά υπογραμμίζεται χαρακτηριστικά: «Έμπροσθεν μεν της πύλης του Πολυτεχνείου δημιουργείται διάδρομος υπό των στρατιωτών μέσω του οποίου διέρχονται οι εξερχόμενοι, κατευθυνόμενοι προς την οδόν Τοσίτσα, εντός δε του Πολυτεχνείου βοηθούν, προστατεύουν και εις τους ώμους των πολλούς αδυνάτους κρατούν διά να δυνηθούν να υπερπηδήσουν το υψηλόν κιγκλίδωμα. Και επεισόδια μεταξύ στρατιωτικών και αστυνομικών λαμβάνουν χώραν εν τη προσπαθεία των πρώτων να προστατεύσουν τους φοιτητάς από το διωκτικόν μένος των άλλων».

Μέσα στο Πολυτεχνείο ο A. Σκευοφύλαξ είδε πολλούς τραυματίες και ίσως, όπως λέει, και νεκρούς. «Στο προαύλιο του Πολυτεχνείου ήταν πολύ χτυπημένοι, θυμάμαι ότι είδα πολλούς τραυματίες, ενώ τρεις-τέσσερις ήταν σωριασμένοι κάτω, ακίνητοι. Δεν ξέρω αν ήταν νεκροί. Δεν κοίταξα να δω. Κάποια στιγμή ένας φοιτητής όρμησε κατά πάνω μου και μου είπε: "Τι κατάλαβες τώρα που μπήκες;". Αφήνιασα. Εβγαλα το πιστόλι και προτάσσοντάς το γύρισα και του είπα ουρλιάζοντας: "Σκάσε, ρε κωλόπαιδο, μη σε καθαρίσω". Αυτός ο φοιτητής δεν ξέρει πόσο τυχερός στάθηκε εκείνη τη στιγμή... Αν έλεγε μια κουβέντα παραπάνω, θα τον σκότωνα! Τέτοιος ήμουν. Ενας φασίστας».

Παρά τον πόνο τους, οι φοιτητές θα δείξουν μεγαλείο ψυχής απέναντι στον στρατιώτη που ισοπέδωσε το όνειρό τους. Αδιάψευστη απόδειξη, η μαρτυρία του κ. Σκευοφύλακα: «Όπως περνούσαν οι φοιτητές θυμάμαι ότι έριχναν μέσα στο τανκ πακέτα τσιγάρα και ό,τι προμήθειες είχαν μαζί τους. Όταν γυρίσαμε στο Γουδί, το άρμα έμοιαζε με περίπτερο. Όσο σκέφτομαι ότι οι φοιτητές μας έδιναν σάντουιτς και τσιγάρα, μετά απ' όσα τους κάναμε... Δεν μπορώ να το συχωρέσω αυτό το πράγμα στον εαυτό μου. Σκέφτομαι τι πήγα και έκανα!..».

Την αναγνώριση των φοιτητών για ορισμένους από τους αξιωματικούς του στρατού και τους έφεδρους στρατιώτες θα διαπιστώσει αργότερα και ο εισαγγελέας: «Πολλοί αξιωματικοί και στρατιώται παρεμβαίνουν προς προστασίαν των φοιτητών. Και υπήρξε πηγαία και βαθειά η ευγνωμοσύνη πολλών εξ αυτών προς τους αγνώστους σωτήρας των, ως εις τας καταθέσεις των τούς αποκαλούν με συγκίνησιν»!

Εκατοντάδες φοιτητές καταφέρνουν να βγουν έξω από το Πολυτεχνείο, ξεχύνονται στους γύρω δρόμους, τρέχουν να φύγουν, να γλιτώσουν τη ζωή τους, καθώς γίνονται στόχος ελεύθερων σκοπευτών. «Απομακρυνόμενοι όμως του Πολυτεχνείου αγωνιώδεις τούς αναμένουν εκπλήξεις. Από παντού τους καταδιώκουν και τους χτυπούν. Εις την γωνίαν των οδών Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας άνδρες της ΚΥΠ εν πολιτική περιβολή τους χτυπούν ανηλεώς και πυροβολούν κατ' αυτών, ενώ εις την ταράτσαν ενός των αυτόθι κτιρίων έχουν εγκαταστήσει πολυβόλον. Εις τας ταράτσας των γύρω κτιρίων επισημαίνονται ελεύθεροι σκοπευταί υπό του ιδίου Διευθυντού της Αστυνομίας να επιτελούν το φονικόν έργον των»!

Την ίδια στιγμή, όπως επισημαίνεται στην ίδια έκθεση, «ομάδες τραμπούκων και επικινδύνων τρωκτικών της γαλήνης του τόπου εκδηλώνουν το εγκληματικόν μένος των κατά των ατυχών σπουδαστών που κατά μάζας εξέρχονται του Πολυτεχνείου». Οι τραμπούκοι είναι άνδρες της ΕΣΑ, οι οποίοι δεν διστάζουν, μάλιστα, να κακοποιήσουν ακόμη και πανεπιστημιακό γιατρό, ο οποίος, μαζί με τη σύζυγό του, είχε σπεύσει να βοηθήσει τους ανυπεράσπιστους φοιτητές.

Στη συμβολή των οδών Πατησίων και Στουρνάρη «άνδρες εν πολιτική περιβολή, κραδαίνοντες ρόπαλα, εξήλθον από ομάδα αυτόθι ευρισκομένων αστυνομικών και εκακοποίησαν σεβάσμιον καθηγητή Πανεπιστημίου, την σύζυγόν του και νεαρόν σπουδαστήν, διότι εξήρχοντο του Πολυτεχνείου, ένθα ο καθηγητής-ιατρός και η σύζυγός του είχον μεταβή προς εκπλήρωσιν του ανθρωπιστικού και ιατρικού των καθήκοντος. Και οι ροπαλοφόροι ούτοι ήσαν άνδρες της ΕΣΑ εν πολιτική περιβολή. Εις το πανδαιμόνιον τούτο της εξόδου των φωνών, των κραυγών, των οιμωγών, των καταδιώξεων και των πυροβολισμών έπεσαν οι περισσότεροι εκ του πλήθους των τραυματιών».

Όταν επέστρεψε στο Γουδί, στη βάση των Τεθωρακισμένων, ο κ. Σκευοφύλαξ έγινε δεκτός με ζητωκραυγές. Ηταν το τιμώμενο πρόσωπο. «Όταν γυρίσαμε στο στρατόπεδο, έγινα ήρωας. Οι στρατιωτικοί μου έδιναν συγχαρητήρια. Τότε αισθανόμουν ότι ήμουν κάποιος, ότι έκανα κάτι καλό, κάτι μεγάλο. Είχα γίνει ο ήρωας που διέλυσε τους εχθρούς της πατρίδας, τα "παλιοκουμμούνια", όπως λέγαμε τότε τους φοιτητές. Αυτά μου έλεγαν, αυτά πίστευα. Ένιωθα περήφανος. Ήμουν και εγώ φασίστας».

Οκτώ ημέρες αργότερα, κάτι θα σπάσει μέσα του. Το φρόνημά του θα κλονισθεί, όταν θα δει τον «εθνοσωτήρα» να καθαιρείται και να περιφρονείται από τους συνοδοιπόρους του, αυτούς που πιο πριν ορκίζονταν στο όνομά του. «Την επόμενη εβδομάδα έγινε η στάση του Ιωαννίδη. Ήμουν πάλι σε επιφυλακή. Μας πάνε στο ΓΕΣ. Στο προαύλιο λάβαμε θέσεις. Δεν ξέραμε γιατί πήγαμε εκεί. Δεν μας είπαν. Γυρνώντας στο Γουδί μάθαμε ότι "έριξαν" τον Παπαδόπουλο» αναφέρει ο κ. Σκευοφύλαξ. «Τότε μέσα μου κάτι άλλαξε. Αυτοί που τον παρουσίαζαν σαν θεό, τώρα τον έβριζαν. Δεν μπορούσα να το καταλάβω αυτό. "Μα είναι τόσο πουλημένοι όλοι τους;" αναρωτήθηκα. Αυτοί πάνε όπου φυσάει ο βοριάς. "Πουλημένα τομάρια" είπα μέσα μου. Θυμάμαι ότι ο Μιχάλης Γουνελάς παρέδωσε τα γαλόνια του στους άνδρες της ΕΣΑ, που ήρθαν στο Κέντρο και τον συνέλαβαν».

Με τη Μεταπολίτευση ο στρατιώτης A. Σκευοφύλαξ θα βρεθεί στα σύνορα. «Ο Καραμανλής είχε πει "τα άρματα στα σύνορα". Ήταν τα γεγονότα της Κύπρου. Πήγαμε Αλεξανδρούπολη. Μετά από έξι μήνες πήρα άδεια. Αντί να απολυθώ στους 22 μήνες, έφτασα στους 30. Εφεδρεία στην εφεδρεία. Όταν απολύθηκα, όλα είχαν αλλάξει μέσα μου».

Στη Δυτική Αθήνα, όπου κατοικούσε με τους γονείς και τα δύο αδέλφια του, θα αναζητήσει δουλειά. «Στο μεροκάματο η ζωή μου άλλαξε 180 μοίρες. Έκανα όποια δουλειά μπορείς να φανταστείς. Εργάτης κατάλαβα ότι δεν μπορώ να έχω τα ίδια αιτήματα με τους εργοδότες. Εμένα που μου έμαθαν να μισώ τους κομμουνιστές, ψήφισα δύο φορές KKE»!

Όλα αυτά τα χρόνια ο κ. Σκευοφύλαξ θα κάνει μια ήρεμη ζωή. Σπίτι - δουλειά, δουλειά - σπίτι. Ποτέ δεν θα μιλήσει για το Πολυτεχνείο. Δεν θα αισθανθεί να τον ενοχλούν. Μόνο μία φορά το επώνυμό του τον έφερε σε δύσκολη θέση. «Στη δουλειά πριν από χρόνια κάποιος άκουσε πώς με λένε και ρώτησε αν έχω κάποια σχέση με τον "πορτάκια", όπως είπε, του Πολυτεχνείου. "Ξάδελφός μου είναι, μακρινός. Σκοτώθηκε σε τροχαίο" απάντησα. Είμαι ένα άνθρωπος που δεν υπήρξε ποτέ 20 χρονών. Ο έφεδρος στρατιώτης A. Σκευοφύλαξ σκοτώθηκε σε τροχαίο! Οι φίλοι μου δεν ξέρουν ποιος είμαι ούτε κανείς στη γειτονιά. Μόνο η γυναίκα μου το ξέρει. Της το είπα ύστερα από χρόνια. Στα παιδιά μου δεν το είπα ακόμη».Με μια αυτοκριτική διάθεση που σπανίζει, ο κ. Σκευοφύλαξ δεν θα διστάσει να πει: «Ντρέπομαι γι' αυτό που ήμουν, γι' αυτό που έκανα. Στη θέση μου θα μπορούσε να βρεθεί ο καθένας, έφεδρος στρατιώτης ήμουν άλλωστε. Δεν με απαλλάσσει όμως αυτό. Μέχρι που μπήκα μέσα, πίστευα αυτό που έκανα. Στη συνέχεια έγινε ο εφιάλτης της ζωής μου».

Για τους ανθρώπους που αντιστάθηκαν στη χούντα, ο κ. Σκευοφύλαξ θα μιλήσει με κολακευτικά λόγια. «Είχαν μεγάλη ψυχή. Ήταν παλικάρια. Δεν ξέρω αν έχει νόημα, αλλά θα ήθελα να τους πω μια μεγάλη συγγνώμη». Ο οδηγός του τανκ που μπήκε στο Πολυτεχνείο δεν θα ξεχάσει τη νεαρή φοιτήτρια που τραυματίστηκε σοβαρά κατά την εισβολή του τανκ, την καθηγήτρια - σήμερα - του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Πέπη Ρηγοπούλου. «Πιστεύω ότι αν τη δω σήμερα, δεν θα ξέρω τι να της πω. Πολλές φορές όλα αυτά τα χρόνια πέρασε από το μυαλό μου να τη συναντήσω, αλλά σταματούσα. Θα ήθελα να τη δω, να της πω... Δεν τολμάω όμως. Τα λόγια δεν σβήνουν τις πράξεις».

Ήρωες και .. αντιήρωες. Ρόλοι δύσκολοι, ιδίως αν δεν τους διαλέξεις καν και υποχρεωθείς να τους ράψεις στο πετσί σου και να ζήσεις μία ζωή μαζί τους.
Το δεύτερο έπος της φρίκης του Πολυτεχνείου γράφτηκε στο σημερινό νοσοκομείο Γιώργος Γεννηματάς. Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, λεγόταν τότε. Εκεί κατέφθαναν οι τραυματισμένοι φοιτητές, ελπίζοντας σε περίθαλψη. Άντ' αυτού συναντούσαν "την νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου" όπως αναφέρει η σχετική έκθεση για τα γεγονότα της εποχής .
Στο Καποδιστριακό δημοσιεύεται μία ενδιαφέρουσα προσέγγιση στα γεγονότα της Νομικής, που αποτέλεσαν την απαρχή. Με συνεντεύξεις από τους "επιφανείς" μάρτυρες. Και πριν λίγα χρόνια με το άνοιγμα των αρχείων του Φόρεϊν Όφις ήρθαν στο φως κάποιες άλλες πτυχές της υπόθεσης.
Υποκινούμενο ή μη το Πολυτεχνείο, δεν παύει να είναι η πιο πρόσφατη επαναστατική μας ανάμνηση. Κι ως τέτοια της οφείλαμε περισσότερο σεβασμό.

Permalink για το "Ήρωες και ... αντιήρωες του Πολυτεχνείου"

Αν έχεις την ατυχία να εργάζεσαι πλάι σε κάποιο πολυσύχναστο σταυροδρόμι της πόλης γίνεσαι αναπόφευκτα συχνός μάρτυρας τροχαίων ατυχημάτων. Αν μάλιστα το σταυροδρόμι έχει φανάρια που δεν λειτουργούν και στοπ που κρύβονται πίσω από φυλλωσιές παίρνεις γρήγορα "ντοκτορά".
Παρακολουθώ τουλάχιστον πέντε ατυχήματα με υλικές ζημιές

σε εβδομαδιαία βάση και κάποιες φορές υπάρχουν και μερικά με δικυκλιστές, που καταλήγουν στο νοσοκομείο. Παράξενο ομολογουμένως, να παρατηρείς εκ του σύνεγγυς τις "μικρές τραγωδίες" των άλλων. Στην αρχή συμπάσχεις. Μετά εξοικιώνεσαι.

Κι αργότερα .. γίνονται κομμάτι της ρουτίνας σου.
Κυνισμός; Όχι. Είναι κάτι αντίστοιχο με τις σκηνές βίας στην τηλεόραση, που κάποτε παύουν να σου κάνουν εντύπωση.
Εν τούτοις, με απασχολεί συχνά η πρώτη αντίδραση των ανθρώπων που εμπλέκονται σε ένα τροχαίο ατύχημα. Ενδεικτική ίσως της γενικότερης θεώρησης μας για τα πράγματα. Ή της επιφάνειας μας, που λουστράρουμε για να κρύψουμε πίσω τις μικρότητες ή τις ανεπάρκειές μας.
Έχει λοιπόν, ενδιαφέρον εκείνο το πρώτο λεπτό, που διαμεσολαβεί από την μία χαλαρή στιγμή, που οδηγείς απορροφημένος στη σκέψη σου, ή στην κουβέντα με τους συνεπιβάτες σου ή στην μουσική του ραδιοφώνου μέχρι ... να ακουστεί ο θόρυβος μίας σύγκρουσης,

που θα σημάνει την αλλαγή διάθεσης. Το καθοριστικό λεπτό για να επιστρατεύσεις τις άμυνές σου ή τις στρατηγικές σου στην διαχείριση κρίσεων.

Ο Μίμης Ανδρουλάκης προ ετών σε ένα άρθρο του επέμενε ότι στην Ελλάδα στερούμαστε αντανακλαστικών σ' αυτόν ακριβώς τον τομέα. Μιλούσε βέβαια για κρίσεις στο πολιτικό στερέωμα, αλλά, όσοι γνωρίζουν καλύτερα την ψυχοσύνθεση του μέσου έλληνα, ίσως και να το γενίκευαν.
Παρακολουθώ την ομοιότητα των αντιδράσεων όσων εμπλέκονται στα

τροχαία ατυχήματα.
Το πρώτο κιόλας λεπτό κυριεύονται από θυμό. Θυμώνουν γιατί ανατράπηκε η μέρα τους, το πρόγραμμά τους και ο χρόνος μετάβασης στον προορισμό τους. Θυμώνουν επίσης γιατί θεωρούν (αυτονόητα) πως δεν έφταιγαν. Ακόμη και στις πιο οφθαλμοφανείς περιπτώσεις παραβίασης προτεραιότητας ή επιθετικής οδήγησης ο φταίχτης αδυνατεί να παραδεχτεί το λάθος του. Και ανοίγει την πόρτα του αυτοκινήτου του -μαινόμενος ήδη- έτοιμος να αντιπαρατεθεί με το απέναντι "στρατόπεδο".
Είναι σχεδόν ασύλληπτο πως άνθρωποι διαφορετικής κουλτούρας

και νοοτροπίας συμπεριφέρονται με τον ίδιο λυσσώδη τρόπο όταν εμπλακούν σε ένα τροχαίο.
Κοκορομαχίες και συμπλοκές, ύβρεις και σκυλοκαβγάδες είτε

πρόκειται για τον οικοδόμο και τον ταξιτζή ή για τον κουλτουριάρη

και τον πανεπιστημιακό.
Και φυσικά, ο καυγάς αλλάζει υφή αν η οδηγός του ενός οχήματος είναι γυναίκα. Το υβρεολόγιο εμπλουτίζεται με "κουζίνες" "Κατίνες" και ... λοιπές σερπαντίνες. Κι όλα αυτά για μερικές λαμαρίνες που βούλιαξαν.
Ο πολιτισμός μας ... θύμα τροχαίου ατυχήματος. Στραπατσαρισμένος στην πρώτη ευκαιρία σε κάποιο σταυροδρόμι για να μας θυμίζει πόσο επιδερμικά γινόμαστε δέκτες του και πόσο εύκολα βγάζουμε τον χειρότερο εαυτό μας στην επιφάνεια.

Permalink για το "Ο πολιτισμός μας ... θύμα τροχαίου ατυχήματος"

Παρακολουθώντας τις τελευταίες τηλεδίκες, που στήνονται με την "βολική" δικαιολογία αναζήτησης της δημοσιογραφικής αλήθειας, έπιασα τον εαυτό μου να επιστρέφει σε σκηνές από το "Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε" του Λουίτζι Πιραντέλο. Η απόλυτη εμμονή ενός περίγυρου με τις "ξένες" προσωπικές υποθέσεις (τις ανέξοδα ανιχνεύσιμες) που εξυπηρετεί τις ανάγκες ενός αδηφάγου κοινωνικού σχολιασμού (κουβέντα να γίνεται) και κρύβεται πίσω από λογικές του "ό,τι συμβαίνει γύρω μου με αφορά".
Κι ό,τι συμβαίνει μέσα μου;
Ο Πιραντέλο στον πρόλογο του έργου του γράφει: Νομίζω πως η ζωή είναι μία πολύ θλιβερή φάρσα. Γιατί έχουμε μέσα μας -χωρίς να μπορούμε να ξέρουμε πως, γιατί κι από που- την ανάγκη να εξαπατούμε αδιάκοπα τον εαυτό μας, δημιουργώντας μία πραγματικότητα (μία για τον καθέναν και ποτέ την ίδια για όλους) που κάθε τόσο αποδεικνύεται ότι είναι μάταιη και φανταστική. Όταν ένας άνθρωπος ζει, ζει και δεν φαίνεται. Λοιπόν, κάντε έτσι ώστε να φαίνεται, δείξτε τον την ώρα που ζει υπό το κράτος των παθών του. Βάλτε μπροστά του έναν καθρέφτη. Τότε ή μένει κατάπληκτος από την όψη του ή στριφογυρίζει τα μάτια του για να μην δει τον εαυτό του ή έξω φρενών φτύνει την εικόνα του ή οργισμένος δίνει μία γροθιά για να την καταστρέψει. Κι αν έκλαιγε δεν μπορεί πια να κλάψει. Κι αν γελούσε δεν μπορεί πια να γελάσει άλλο. Μιά φορά, κάτι δυσάρεστο θα είναι το αποτέλεσμα. Αυτό το δυσάρεστο είναι το Θέατρό μου.
"Ο καθένας μας, λέει σχολιάζοντας την τέχνη του μεγάλου συμπατριώτη του ο Sylvio D' Amico, δεν είναι αυτό που νομίζει, αλλά είναι "ένας, κανένας ή εκατό χιλιάδες" ανάλογα με το πως τον βλέπει τούτο ή εκείνο το πρόσωπο και πάντα αλλιώτικος απ' ό,τι πλάθει ο ίδιος τον εαυτό του μέσα στο μυαλό του. Γι' αυτό η καταστροφή είναι τεράστια, όταν ένας ηθικός καθρέφτης του αποκαλύψει ξαφνικά την εικόνα του εαυτού του όπως την βλέπουν οι άλλοι, δηλαδή αυτό που είναι για τους άλλους".
Οι ήρωες του Πιραντέλο έχουν κοινό θέμα τους μία ιλαροτραγική αιώρηση ανάμεσα στην πραγματικότητα και την φαντασία.
"Θα μπορούσες να πεις πως τα έργα του είναι μεγαλειώδεις φάρσες, έγραψε ο Μάριος Πλωρίτης, που μετέφρασε τους διαλόγους στο "Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε" το 1966. Και το γελοίο ζευγαρώνει με το σπαρακτικό. Και τα δύο μαζί ενωμένα και αχώριστα, κραυγάζουν την αγωνία του ανθρώπου ανάμεσα στη θλιβερή εσωτερική του πραγματικότητα και στο εύθραυστο απατηλό προσωπείο του".

Ο τάφος του Πιραντέλο στη Σικελία

Ο Λαμπέρτο Λαουντίζι, πρωταγωνιστής της υπόθεσης στο "Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε", ενέχει την ματιά του συγγραφέα για τα πράγματα. Ακονισμένο πνεύμα, θυμώνει εύκολα αλλά έπειτα γελάει κι αφήνει τους άλλους να κάνουν του κεφαλιού τους, διασκεδάζοντας με το θέαμα της ανθρώπινης βλακείας.
Βρίσκεται στο σαλόνι του σπιτιού της αδερφής του, της οποίας ο σύζυγος είναι γενικός γραμματέας του Νομάρχη (πρόσωπο υψηλά ιστάμενο στην τοπική κοινωνία). Τόσο η αδερφή του όσο κι η κόρη της είναι αναστατωμένες με την υποτιθέμενα προσβλητική συμπεριφορά που τους επέδειξε η νέα τους γειτόνισσα. Πρόκειται για μία ηλικιωμένη κυρία που εγκατέστησε ο -άρτι αφιχθείς στην πόλη- γαμπρός της στο διπλανό διαμέρισμα.
Οι δύο γυναίκες δοκίμασαν από περιέργεια να την προσεγγίσουν αλλά η γειτόνισσα τυπικά
και ψυχρά απέφυγε να ικανοποιήσει την περιέργειά τους (σχετικά με την ζωή της, τον γαμπρό και την κόρη της, που αποτελούν τα νέα πρόσωπα μία κλειστής κοινωνίας που διψάει για κουτσομπολιό).
Αδερφή και ανηψιά εξηγούν στον Λαουντίζι ότι η κατάσταση "τις αφορά" καθώς ο γαμπρός καθημερινά παίρνει την πεθερά του, την πηγαίνει στο σπίτι του (παράξενο που δεν μένουν μαζί) για να συναντήσει την κόρη της και σύζυγό του. Όμως η ηλικιωμένη γυναίκα
αδυνατεί να ανέβει τα 100 σκαλοπάτια της οικίας του κι έτσι τραβάει ένα σκοινί που είναι συνδεμένο στο μπαλκόνι της κόρης της. Η κόρη βγαίνει και κοιτάζει την μητέρα εκ του μακρόθεν, συνομιλούν για λίγο και με ένα καλαθάκι που ανεβοκατεβαίνει ανάμεσά τους ανταλλάσσουν επιστολές. Ο γαμπρός -παρών και παρατηρητής- μόλις ολοκληρωθεί η κατ' επίφασιν επίσκεψη επιστρέφει την πεθερά του στο διαμέρισμά της.
Και καθώς "η κοινή γνώμη" απαιτεί εξηγήσεις για αυτές τις ιδιόρυθμες συμπεριφορές,
η αδερφή του Λαουντίζι ζήτησε από τον άντρα της να θέσει το θέμα στον ίδιο τον Νομάρχη,
καλώντας τον να επιπλήξει την ηλικιωμένη γυναίκα και να την υποχρεώσει (τόσο την ίδια
όσο και τον γαμπρό της) να παράσχουν εξηγήσεις. Ο Λαουντίζι αναφωνεί έκπληκτος:
Όλα τούτα είναι κατάχρηση εξουσίας, καθαρή τυραννία. Ασχολείστε γιατί δεν έχετε τι άλλο να κάνετε..
Εν τούτοις, το αίτημα πράγματι φτάνει στον Νομάρχη και σύντομα η μυστηριώδης
γειτόνισσα (κυρία Φρόλλα) σπεύδει να δώσει εξηγήσεις. Αρχικά υπαινίσσεται ότι ο γαμπρός
της είναι ένας εξαιρετικά ταλαιπωρημένος αλλά και ευαίσθητος συνάμα άνθρωπος.
Το χωριό του καταστράφηκε πρόσφατα κι έχασε όλους τους συγγενείς του.
Έκτοτε κρεμάστηκε κυριολεκτικά στον μοναδικό δικό του άνθρωπο: την γυναίκα του.
Η κ. Φρόλλα λέει ότι και η ίδια δεν έχει λόγο να μην κατανοεί την ανάγκη του ζεύγους να
μένει μόνο του. Εξάλλου, λατρεύει την κόρη της και αποφάσισε να αρκεστεί σ' αυτήν
την ιδιόρυθμη επικοινωνία, που επινόησε ο γαμπρός της για να την βλέπει.
"Λατρεύει την κόρη μου, λέει η συμπαθής γυναίκα, και την θέλει αποκλειστικά δική
του. Ακόμη κι η αγάπη της για την ίδια της την μητέρα θέλει (ο γαμπρός) να φτάνει
σε μένα διαμέσου εκείνου".

Η ομήγυρης ξαφνιάζεται από την εξήγηση. Τα σχόλια αρχίζουν. "Είναι εγωιστής, τρελός, τύραννος, απάνθρωπος". Η γυναίκα αποχωρεί από την σκηνή ενώ σε λίγο ο υπηρέτης αναγγέλει μία αιφνίδια επίσκεψη: ο γαμπρός της (ο Πόνζα) ζητάει ακρόαση. Εμφανίζεται κάθιδρος και ταραγμένος. Καμία συνάρτηση με την εικόνα του "τέρατος" που ήδη είχαν όλοι στο νου τους. Εξηγεί στα γρήγορα το "δράμα" του. Η πεθερά του είναι τρελή. Η κόρη της πέθανε πριν από τέσσερα χρόνια, λέει ο Πόνζα και ο ίδιος παντρεύτηκε πρόσφατα την δεύτερη σύζυγό του. Όμως εξακολουθούσε να συντηρεί την πρώην πεθερά του συγκλονισμένος από το δράμα της. Ώσπου εκείνη ξαφνικά, βλέποντας την δεύτερη γυναίκα στο πλευρό του Πόνζα την "ταύτισε" με την κόρη της. Έτσι συνήλθε από την βαριά της κατάθλιψη και το ζευγάρι δέχτηκε να ενισχύσει την "φαντασίωση" που έκανε την ηλικιωμένη γυναίκα ευτυχισμένη και πάλι, από λύπηση και μόνο. Και επινόησαν όλη αυτή την τελετουργία για μία σύντομη και του εκ του μακρόθεν επικοινωνία.

Η ομήγυρης συγκλονίζεται. Τι δράμα! Τι άνθρωπος! Τι καλοσύνη! Ο Πάνζο εισπράττει τους επαίνους και αποχωρεί. Όμως στη σκηνή εισβάλλει και πάλι η πεθερά του: Ξέρω, σας είπε ότι είμαι τρελή, λέει ευθαρσώς. Και συνεχίζει με συμπάθεια: ο καημένος, όταν παντρεύτηκε την κόρη μου τον έπιασε ένα είδος τρέλας ερωτικής. Κάποτε κόντεψε να την πνίξει. Η κόρη μου χρειάστηκε να νοσηλευθεί σε κλινική. Την φυγαδεύσαμε στα κρυφά. Και μετά τον έπιασε μία φρενιασμένη απελπισία. Νόμιζε πως η γυναίκα του πέθανε. Ντύθηκε στα μαύρα. Έκανε χίλιες τρέλες και δεν καταφέραμε να του ξεκολλήσουμε αυτή την έμμονη ιδέα. Τόσο, που ένα χρόνο μετά, όταν η κόρη μου γιατρεμένη και ανθηρή επέστρεψε κοντά του, δεν θέλησε να την αναγνωρίσει. Για να τον κάνουμε να την ξαναπάρει αναγκαστήκαμε με την συνενοχή μερικών φίλων να σκηνοθετήσουμε ένα δεύτερο γάμο".
Η ομήγυρης ξανά ανάστατη. "Μα τότε είναι πράγματι τρελός". Το νέο αβίαστο συμπέρασμα.
Ο Λαουντίζι στέκεται ανάμεσά τους και τους λέει γελώντας δυνατά: "Κοιταζόσαστε όλοι στα μάτια ε; Λοιπόν, ποιά είναι η αλήθεια;".
Έρευνες αρχίζουν για επίσημα έγγραφα που θα τεκμηριώσουν ποιά ιστορία είναι αληθινή. Κάποτε ο Αστυνόμος φέρνει ένα και μοναδικό χαρτί, που όμως δεν φωτίζει αρκούντως την υπόθεση. "Για μένα η πραγματικότητα δεν βρίσκεται μέσα σ' αυτά τα έγγραφα -λέει πάλι ο Λαουντίζι, αλλά στην ψυχή αυτών των δύο ανθρώπων και δεν μπορώ να ελπίζω πως θα φτάσω στο βάθος αυτής της ψυχής. Δεν μου μένει λοιπόν παρά να πιστέψω όσα μου λένε, γιατί απλούστατα δεν υπάρχουν αποδείξεις. Τις αποδείξεις που ζητάτε τις κατέστρεψαν οι ίδιοι μέσα στην ψυχή τους. Θα χωρέσει αυτό στο μυαλό σας καμία φορά;"
Η σκηνή αδειάζει. Ο Λαουντίζι μένει μόνος και κατευθύνεται σε έναν καθρέφτη. Γελάει κατάμουτρα στον εαυτό του και μετά τον ρωτά: "Δεν μου λές αγαπητέ, ποιός από τους δυό μας είναι τρελλός; Εγώ λέω πως εσύ είσαι κι εσύ μου ανταποδίδεις το χτύπημα. Ας είναι, ας μην επιμείνουμε. Εδώ μεταξύ μας, ξέρουμε δα μία χαρά τι είμαστε κι οι δύο. Α, αν είμαστε μονάχοι στον κόσμο δεν θα είχαμε καμία δυσκολία. μα υπάρχουν βλέπεις κι οι άλλοι, αυτό είναι το κακό. Δεν σε βλέπουν με τον ίδιο τρόπο που σε βλέπω εγώ, μ' εννοείς;. Και ξέρεις τι καταντάς να είσαι γι' αυτούς; Ένα φάντασμα. Κι ωστόσο, δες τι ανόητοι που είναι οι άνθρωποι. Νάτοι τώρα φρενιασμένοι από την περιέργεια κυνηγάνε να τσακώσουν τους άλλους. Σαν να ήταν δυνατόν να τσακώσουν ένα φάντασμα..."

Ο Νομάρχης αποφασίζει να επιληφθεί προσωπικά του θέματος
Καλεί σε κατ' αντιπαράστασιν εξέταση πεθερά και γαμπρό. Κι οι δύο έχουν επιχειρήματα. Κι οι δύο επιτείνουν τις υποψίες. Όλοι πλέον διψούν για την .. αλήθεια. Κι όλο μπερδεύονται και δυσκολεύονται να βγάλουν συμπέρασμα για το ποιός την λέει και ποιός της κρύβει. Ο Λαουντίζι προτείνει -εδώ που φτάσαμε- να ακούσουν και την περιβόητη σύζυγο του Πόνζα και κόρη της κυρίας Φρόλλα. Η γυναίκα "προσάγεται" στη σκηνή. Μαυροφορεμένη και με βέλο στο πρόσωπο.

- Τι άλλο μπορεί να θέλετε απο μένα, ύστερα από όσα μάθατε; τους ρωτά.
- Την αλήθεια, επιμένει καίτοι συγκινημένος ο Νομάρχης.
- Τι την αλήθεια; Η μόνη αλήθεια είναι αυτή. Είμαι πραγματικά η κόρη της κυρίας Φρόλλα και η δεύτερη σύζυγος του Πόνζα.

Νέο ξάφνιασμα στο ακροατήριο της.
- Πως αυτό; ρωτούν εν χορώ όλοι.
- Μα ναι, αναφωνεί η γυναίκα. Και για μένα δεν είμαι καμία, καμία.
Για μένα, είμαι εκείνη, που νομίζουν οι άλλοι.
Ο Λαουντίζι κρατάει τον επίλογο για λογαριασμό του:
- Να κυρίες και κύριοι πως μιλάει η αλήθεια. Ικανοποιηθήκατε;
Και το κοροιδευτικό του γέλιο κάνει ... αυλαία.

Permalink για το "Λ.Πιραντέλλο: Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε"

Ως παιδί ομολογώ πως έφαγα αρκετές φορές το φαγητό μου με την απειλή της ατάκας "θα φωνάξω τον αράπη". Όχι γιατί οι γονείς μου ήταν ρατσιστές (αμφιβάλλω αν ποτέ τους απασχόλησε πραγματικά η έννοια) αλλά γιατί τέτοιες φράσεις ήταν του συρμού. Μεγαλώνοντας, δυσκολεύτηκα να αποβάλω το παιδικό βίωμα. Ανήκοντας στη φυλή των "εκλεκτών" δεν χρειάστηκε ποτέ φυσικά να απολογηθώ για το χρώμα μου. Ωστόσο, κατάλαβα πόσο εύκολα στήνονται οι "προκαταλήψεις" στα γόνιμα εδάφη της αμάθειας, που επαναλαμβάνει άκοπα τέτοιες "αθώες" φαινομενικά φρασούλες.

Προ ετών ο Νέλσων Μαντέλα ψηφίστηκε ως η πιο αγαπητή προσωπικότητα του πλανήτη.
Ένας μαύρος, που στη γενιά μου θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί το φόβητρο για
να τελειώσει ένα προνομιούχο "λευκό" παιδάκι το φαγητό του. Ευτυχώς προχωρήσαμε!
Εμείς με ανεκτικότητα και εκείνοι με αγώνες και πίκρες, που πότισαν ζωές ολόκληρες.
Θυμήθηκα συνειρμικά την Nina Simone . Ήταν η επίτιμη καλεσμένη στα ογδοηκοστά
γενέθλια του Μαντέλα. Δεν είναι η μόνη που πληγώθηκε από τους υστερίες και τις φοβίες μας αλλά η φωνή της στάζει ένα παράπονο που πάντα μου θυμίζει την σκληράδα του ρατσισμού.
Το 1998 έτυχε να την ακούσω στην Θεσσαλονίκη να τραγουδάει με τον πολύ ιδιαίτερο
τρόπο της ne me quitte pas . Αναρωτιόμουν, τότε, τι δυνατότητες θα μπορούσε να έχει (και τι επιλογές αντίστοιχα) αν ζούσε σε μία άλλη χώρα και σε μία πιο ανεκτική εποχή. Ή αν απλώς ήταν ανοιχτό το χρώμα του δέρματός της. Ερωτηματικά που καταδικάζεις αυτόματα να μείνουν αναπάντητα.

"Ούτε οι σπουδές της στην περίφημη Μουσική Σχολή Julliard της Νέας Υόρκης δεν στάθηκαν ικανές για να ανοίξουν τις πύλες των μεγάλων concert halls στη Nina Simone, όπως και για τόσους άλλους Μαύρους καλλιτέχνες. Αν και κοσμοπολίτες, θα τους θεωρούσαν πάντα απλούς διασκεδαστές". έγραψε προ ετών ο Ζάκ Σαμουήλ.

Στις αρχές της δεκαετίας του '50, όταν η νεαρή Eunice Kathleen Waymon,έκανε τα πρώτα της βήματα στη μουσική, για έναν Μαύρο καλλιτέχνη μια καριέρα ως σολίστ της κλασικής μουσικής ήταν απλώς αδιανόητη.
Στα 1954 η Eunice Kathleen Waymon έγινε, σε μια νύχτα, Nina Simone για να μη μάθει η
μητέρα της ότι θα έπαιζε πιάνο και θα τραγουδούσε σε μπαρ του Atlantic City. Η ίδια ήθελε απλά να κάνει αυτό που ήξερε καλά: Να πει τα τραγούδια της στον κόσμο. Και καθώς οι μεγάλες σκηνές της γύρισαν την πλάτη, στράφηκε στα μπαρ. Έκτοτε, η κλασική μουσική περνούσε πάντα υπαινικτικά από το κλαβιέ της. Aκόμα κι όταν τραγουδούσε τον πόνο της:
to be young, gifted and black .

Στα μάτια μου η -πολλές φορές επιθετική και ιδιόρρυθμη- Νίνα ήταν ο άνθρωπος
που έβαλε στα σπίτια των λευκών οικογενειών την "μαύρη" μουσική.
Όχι από το παράθυρο -όπως είχαν επιχειρήσει πολλοί στο παρελθόν- αλλά από την
κυρία είσοδο, με τον τσαμπουκά του ανθρώπου που χτυπάει το κουδούνι και σε
υποχρεώνει να τον ακούσεις και μετά να τον καλοδεχτείς. Μουρμουρίζοντας άλλοτε παραπονιάρικα nobody knows you, when you are down and out , ή σαγηνεύοντας με
ένα I put a spell on you ή μελαγχολώντας με ένα Cry me a river . Ή τέλος μαγεύοντας με ένα Baby, it's cold outside .

Το 1996 έγραψε το Four Women, ένα πικρό θρήνο τεσσάρων έχγρωμων γυναικών που είχαν διαφορετική απόχρωση δέρματος και αυτό της το τραγούδι λογοκρίθηκε και απαγορεύτηκε απο τους ραδιοφωνικούς σταθμούς της Φιλαδέλφειας και της Νέας Υόρκης, επειδή θεωρήθηκε προσβλητικό προς την Αφρικάνικη φυλή(!!!).
Νωρίτερα, αηδιασμένη από το παιχνίδι των δισκογραφικών εταιριών και το καθεστώς του ρατσισμού είχε εγκαταλείψει την Αμερική.

Η Νίνα -και το 'νοιωσε όποιος την είδε σε συναυλίες- είχε μία μοναδική ικανότητα επικοινωνίας με το κοινό της. Του ψιθύριζε ιστορίες ανάμεσα στα τραγούδια της. Πήγαινε κοντά, το 'παιρνε από το χέρι και το λίκνιζε στο ρυθμό της. Κι άλλοτε του θύμωνε που της στέρησε τόσα. Άλλοτε πάλι, απλά του παραπονιόταν ή ερωτοτροπούσε μαζί του. Κι όλα σε υπερθετικό βαθμό. Όπως ταιριάζει στους μη μετρίως μέτριους.

Permalink για το "Nina Simone: the black lady!!"

 

O Βασίλης εκτός από Φροντιστήριο Αγγλικών διαθέτει κι ένα ... αστείρευτο χιούμορ. Εισέβαλλε στο γραφείο μου κραδαίνοντας ένα CD.
- Επιτέλους, βρήκα τρόπο να διδάξω στα παιδιά αγγλικά.
Είπα να τον σταματήσω, πριν με ζαλίσει με νέες μεθόδους τύπου liguaphone αλλά έκανε "κατάληψη" στον υπολογιστή.
- Πρέπει να το ακούσεις οπωσδήποτε, είπε γελώντας.
Και το άκουσα. Η απόλυτη εκτέλεση (!!!).
Και τι να πω? Φοβάμαι, μήπως ο Τόνυ το θεωρήσει casous belli ...
Η κυρία με κοίταξε ειρωνικά από το εξώφυλλο του CD. Φύσηξε την κάνη του όπλου και μου είπε:
- My name is Thodi. Evi Thodi …
- My dear, της απάντησα, you are just too good to be true!!!

Permalink για το ""And i thank God i'm alive ...""

Ξεπροβοδίζουμε τους ανθρώπους που αγαπήσαμε στο φευγιό τους με θρήνους και κλάμματα. Δεν τα πήγα ποτέ καλά με τους "τυποποιημένους" αποχωρισμούς. Στο νότο ευτυχώς, η "κουζουλάδα" μας κάνει ευρηματικούς.
Πάνε 10 μήνες που ο Μάρκος δεν είναι πια κοντά μας. Μας λείψαν τα καλαμπούρια του. Ο τρόπος που άδραχνε ο νους του μία κουβέντα και μετά κάλπαζε για να ανακατέψει γνώσεις και να φτιάξει ιστορίες. Σαν θυμόσοφος παπούς που μας έβαζε όλους στα γόνατα για να μας πει το παραμύθι πλάι στο αναμμένο τζάκι.

Ο Μάρκος Καραναστάσης ξεγέλασε μερικούς με τη ζωή του. Δεν ήταν κρητικός αλλά για τέτοιος λογιάζεται πια. Η καταγωγή του ήταν όμοια με εκείνη του Καβάφη και ο τόπος γέννησής του ήταν η Κως. Αλλά ο ίδιος έλεγε γελώντας: κατάγομαι από το χωριό της γυναίκας μου (κι εννοούσε την Σητεία). Διετέλεσε πρόεδρος στο ΤΕΙ Ηρακλείου και κατόπιν πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου (ο πρώτος μη κρητικός σε τέτοια θέση στην νεώτερη ιστορία μίας πόλης που φημίζεται για τον τοπικισμό της). Κάθε χρόνο τέτοια εποχή μας έπαιρνε όλους τηλέφωνο κι -άλλον με νάζι, άλλον με ανέκδοτα κι άλλον επιτακτικά- επέμενε να μας μαζέψει στο ρακοκάζανο για να γευτούμε το "πρωτοράκι" του.

Όλον τον Νοέμβρη η Κρήτη απ' άκρη σ' άκρη γύρω από ένα καζάνι μαζεύεται. Όχι για να αποστάξει τα στράφυλά της μόνο, αλλά για να βγάλει και το απόσταγμα της ψυχής της. Να επιστρέψει στις συνήθειες των προγόνων της. Να πιεί ρακί, να ψήσει οφτές πατάτες, να πει ιστορίες και να "αντιγυρίσει" μαντινάδες.
Και παράξενο πως στην είσοδο κάθε ρακοκάζανου αφήνεις το Αudi ή το Jeep και μαζί αφήνεις και το βαριεστημένο ύφος του νεοέλληνα.
Για να προσέλθεις στην κάλεση χαλαρός κι ανάλαφρος.

Κάποιοι είδαν κι απόειδαν που ο Μάρκος δεν έπαιρνε φέτος τηλέφωνο (απίστευτο μοιάζει ακόμη) κι ανέλαβαν την διοργάνωση.
"Να βγάλουμε ρακή για τον Καραναστάση. Θα 'ρθεις;" μου 'παν στο τηλέφωνο.
Και ποιός κατάφερε να πει ποτέ "όχι" στον Μάρκο;
Πρώτη φορά πήγαινα σε ρακοκάζανο με τέτοιο κόμπο στο στομάχι. Αλλά ευτυχώς η ρακή ειδικεύεται στο να λύνει κόμπους. Τις επόμενες ώρες τίποτα λυπησιάρικο δεν υπήρχε στη μάζωξη. Και βάζω στοίχημα πως κάπου ανάμεσα στα μικρά σχίσματα των τσιμεντόλιθων ο Μάρκος κόλλαγε το μάτι του και μας καμάρωνε.
Ώρα σου καλή, καπετάνιο. Σου 'φερα εδώ και το τραγούδι σου.
Άστρα μη με μαλώνετε, που τραγουδώ τη νύχτα.

Σημείωση: Ο Μάρκος Καραναστάσης ήταν ο άνθρωπος που πάλεψε για να αποκτήσει το Ηράκλειο τον πίνακα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου "η βάφτιση του Χριστού" από την δημοπρασία του οίκου Christies. Ένα όνειρο τρελό .. από κείνα που του ταίριαζαν.


---------------------------------------------------------------------------

Όντε νηστεύω το νερό
ρακή βάνω και πίνω
κι ο Θεός δεν μου κακοβολά
μόνο σα δεν του δίνω

Το "καζάνι" -ή Άμβυκας- είναι ένα από τα πιο χρήσιμα εργαλεία στα χέρια των αμπελοκαλλιεργητών και χρησιμοποιείται για την απόσταξη των στέμφυλων και την παραγωγή της ρακής. Ποτό λατρεμένο των κρητικών που κάποτε έπεισαν ως και τους Τούρκους ότι δεν κάνουν δίχως του. Ένα οθωμανικό φιρμάνι του 1669 για την φορολογία του, ανέφερε ότι η ρακή είναι ο έτερος "επιούσιος άρτος" των χριστιανών.

Ο θεσμός του ρακοκάζανου νομιμοποιήθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο γύρω στο 1920, οπόταν και δόθηκαν οι σχετικές άδειες στους κρήτες αγρότες.
Όμως η υπόθεση της απόσταξης είναι σαφώς παλιότερη ελληνική γνώση. Ο Πεδάνιος Διοσκουρίδης, τον 1ο αι. μ.Χ., ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο άμβυξ, για να περιγράψει μια πρωτόγονη συσκευή απόσταξης, που αποτελείτο από ένα δοχείο εφοδιασμένο με σωλήνα για την έξοδο του αποστάγματος, στο έργο του "Περί ύλης ιατρικής", που θεωρείται το πρώτο συστηματικό σύγγραμμα της φαρμακολογίας. Πάντως, σε καμιά περίπτωση δεν χρησιμοποιούσαν τότε τον άμβυκα για παραγωγή ποτών.

Ένα αφιέρωμα στο όμορφο κλίμα του κρητικού ρακοκάζανου επιχείρησε πρόσφατα η Ειρήνη Ταχατάκη. Μεταφέρω αποσπάσματα:

"Ήταν η χρονιά που λόγω καιρικών συνθηκών η ποιότητα των σταφυλιών ήταν υποβαθμισμένη και δεν τα προτιμούσε η ξένη αγορά. Έτσι όλοι οι παραγωγοί τα τρυγούσαν “παρασύρα” και γραμμή για το οινοποιείο. Μα κι εκείνο όσο μεγάλο κι αν ήταν, πού να χωρέσει τόσο κρασί. Σκέφθηκαν αντί να τα οινοποιούν, να τα αποστάζουν και να βγάζουν ρακί στα φημισμένα ρακοκάζανα του τόπου.

Ο Αντώνης λοιπόν, στο καζάνι του δούλευε άγρυπνα. Μια μέρα, ένας φίλος του, επώνυμος Ηρακλειώτης, που δεν ζει πια - ειδοποίησε τον καζανάρη ότι θα φέρει τα στράφυλά του για απόσταξη. Από την περασμένη χρονιά προγραμμάτιζε τούτη την παραγωγή κυρίως για να βρει την ευκαιρία να περάσει μια αξέχαστη βραδιά στο φημισμένο -για το ρακί μα και για τα γλέντια του- ρακοκάζανο. Γλεντζές και ο ίδιος από τους λίγους, εκτός από την επιστήμη του, λάτρευε την κρητική μουσική και έγραφε ασύγκριτες κρητικές μαντινάδες που τις τραγουδούσε με συνοδεία το μαντολίνο του στις χαρούμενες συντροφιές του.

Το ρακοκάζανο, λοιπόν, δίδει αυτή την ευκαιρία, γιατί είναι κέντρο χαράς φυσικής και αβίαστης μέσα στην ίδια την καρδιά της φύσης. Η ζωή σ’ αυτό, πάντα, μέχρι σήμερα, είναι η συνέχιση της παλιάς ζωής στα ρακοκάζανα με την οφτή πατάτα ή τις μπριτζόλες, με την φιλική συντροφιά, το κέφι, την εγκαρδιότητα που αυξάνει πιο πολύ μέσα στο μεθυστικό άρωμα που αναδύει η καζανιά, το τσίκουδο, το στράφυλο και το μυρωδάτο απόσταγμα... Λίγο πολύ η ίδια σχεδόν εικόνα επικρατεί σε κάθε ρακοκάζανο της Κρήτης. Όμως του Αντώνη ήταν πάντα το "κάτι άλλο" που λέμε, το ξεχωριστό. Σ’ αυτό πάντα είχε συμβολή κι ο ίδιος με την πλατιά καλοσύνη του, τις κεφάτες ιστορίες και τις κουβέντες του, που κουβαλούσαν από παλιά, σμάρι ολόγυρά του, το φιλικό μελισσολόι. Το καζάνι του, πιο πολύ κέντρο για κέφι και χαρά, παρά σκοπός πλουτισμού και εισοδήματος.

Γλεντζές κι ο ίδιος, Θέ μου, και πώς τον ψυχανεμίζονται οι φίλοι, γνωστοί και άγνωστοι από το Ηράκλειο και τα τρίγυρα και τον γυροφέρνουν.

Ευτυχώς που κι η γυναίκα του δίχως γκρινιάσματα για τα ξενύχτια τον υπομένει και τον στηρίζει στην κούρασή του. Φίλοι και ξένοι από τα γύρω χωριά έχουν την χαρά της φιλικής συντροφιάς. Εκεί, μαζεύονται κοντά στη θέση “Ρίζα” μετά την παλαιότατη εκκλησία της Αγίας Τριάδας σ’ ένα πλάτωμα. Η θέα - προς τα ανατολικά - της πλούσιας κωμόπολης νύχτα και μέρα, είναι ειδυλιακή και γραφικότατη. Οι φίλοι του πολλοί κι όλοι γλεντζέδες. Νίκος Σκαρβελάκης, Στέφανος Μαρκομανωλάκης, Χρήστος Σκαρβελάκης, Γιώργος Μαρκομιχελάκης και τόσοι άλλοι. Τη φήμη του καζανιού είχαν μάθει κι άλλοι από το Ηράκλειο, επιστήμονες οι πιο πολλοί απ’ αυτούς, άλλοι υπάλληλοι κι άλλοι επιτυχημένοι επιχειρηματίες. Υπάρχουν όμως και οι τακτικοί θαμώνες όπως θα δούμε παρακάτω.

Το αποκορύφωμα λοιπόν για κέφι και γλέντι στο ρακοκάζανο του Αντώνη Φωστέρη έγινε μια ξεχωριστή βραδιά με άριστη οργάνωση, ειδική για την περίπτωση γιατί δόθηκε στον καζανάρη ειδικό “δίπλωμα” που φιλοτέχνησε ο γνωστός γραφίστας, φίλος της παρέας Μισέλ Ουάσεφ. Το υπόγραψαν οι πιο καλοί γλεντζέδες της περιοχής, ως “πρυτάνεις” , “καθηγητές” και “κοσμήτορες” στο είδος. Απονεμήθηκε σε ειδική τελετή και τελικά το δίπλωμα κορνιζωμένο αναρτήθηκε στον τοίχο του καζανιού και επακολούθησε γλέντι τρικούβερτο. Εκείνη η βραδιά του Νοέμβρη ήταν ψυχρή χειμωνιάτικη. Τα κούτσουρα του καζανιού, σπιθοκοπούσαν και τα πρόσωπα της συντροφιάς ροδαλά και χαρούμενα στην όψη, άρχισαν το κέφι με χωρατά και ιστορίες από παλιά καζάνια, όπως του Μαρινογιάννη στις αρχές του 20ου αιώνα.

Τόσα γλέντια κι αστεία γίνονταν σ’ αυτό που οι χωριανοί από “καζανόσπιτο” το είχαν μετονομάσει σε “κουζουλόσπιτο”. Ετοίμασαν και τα όργανα, βιολί και μαντολίνο, και σε λίγο οι χορευταράδες λες και είχαν φτερά και δεν πατούσαν στη γη ενώ οι μαντινάδες έδιναν και έπαιρναν.

“Απόψε να ποθάνω γω δεν πάω στα χαμένα,
κι άνθρωπος δεν τη γλέντησε τη νιότη σαν και μένα...”.

Δεν έλειψε και η τηλεοπτική κάλυψη για ενθύμιο. Γνωστός Ηρακλειώτης (που δεν υπάρχει πια) έβγαζε κείνο το βράδυ τη ρακή του και είχε κουβαλήσει ολόκληρο φορτηγό στέμφυλα. Οι λάμπες πετρελαίου στον τοίχο φώτιζαν υποβλητικά το χώρο ενώ το ευρύχωρο πάρκινγκ του αγροκτήματος γέμιζε συνεχώς αυτοκίνητα.

Τα όργανα άρχισαν με μεράκι, γλυκές πενιές και κονδυλιές, με τα “χαβιόλια” του Καλογερίδη και άλλων άξιων στη μουσική καλλιτεχνών, ενώ τα μελωδικά γυρίσματα γεννούσαν βαθιές συγκινήσεις, από κείνες που μόνο η μουσική της Κρήτης δημιουργεί στην καρδιά του κάθε Κρητικού. Ο ιδιοκτήτης του καζανιού ενθουσιασμένος, φωνάζει υψώνοντας το ποτήρι με το γλυκό κοκκινέλι: Πίετε εξ αυτού πάντες, στην υγεία των οργανοπαικτών και της παρέας. Κι αρχίζουν οι μαντινάδες:

“Απόψε τσ’ έχω τσι χαρές κι όλα τση γης τα πλούτη
μέρα δεν εξημέρωσε γλυκιά ωσάν και τούτη”.

“Να ζήσουν οι λεβέντες οι καζανάρηδες” φωνάζουν μερικοί νεαροί Ηρακλειώτες. Κι η απάντηση:

“Ο ήλιος κάθε ταχυνή ντρέπεται να προβάλλει
γιατί τονε θαμπώνουνε τα εδικά σας κάλλη”.

“Φωθιά στα κόκκινα” φωνάζουν άλλοι για τις κοπελιές της συντροφιάς που χόρευαν και φορούσαν κόκκινες μπλούζες. Και κείνες πράγματι με ενθουσιασμό πιο μεγάλο, χόρευαν τους κρητικούς χορούς στροβιλιστά σαν σύγχρονες Μινωίτισσες.

“Ε, τον καλότυχο που βγάνει απόψε τη ρακή ντου” κάνει η κερά Πόπη η γυναίκα του καζανάρη. Ε, και δε θα ν' έχει μια επιτυχία... Ντα ποιός έχει δα νου να γραδάρει και να ξεκαζανιάσει”. Κι άλλος: “Το μόνο που αξίζει τούτηνέ την ώρα είναι να συμπαίνει τη φωτιά με τα κουτσούρια, να σύρει όξω όξω τα κάρβουνα, να ροδοψηθούνε οι μπριτζόλες... Ω, χαρώ τσι...”

“Φέρε κρασί Σπυράκο”, φωνάζει ο καζανάρης του γιου του. Γεμίζει το παιδί στο λεπτό μια μεγάλη κανάτα από το βαρελάκι και τη φέρνει.

- Ετονέ μωρέ το χρώμα του κρασιού είναι σαν τη πορφύρα τω (ν) Βυζαντινώ (ν) αυτοκρατόρω (ν). Αντε γειά μας ολωνώ. Όλοι σηκώνουν τα ποτήρια με κέφι ενώ η τηλεοπτική κάμερα με τον Μανόλη Ουστογιαννάκη γράφει τις εικόνες της χαράς: “Ε, μωρέ κέφι που ομορφαίνει τη ζωή μας. Να’ ναι πάντα τσα...”.

- Το ποτήρι σου θαρρώ πως είναι γιατρέ ραϊσμένο” λέει ο Νίκος.

- Ναι μωρέ κι όλας, μπαίνει στο νόημα ευθύς. Δίνω του και καταλαβαίνει...

- Τραγούδησε μωρέ λέει άλλος της παρέας στο διπλανό του.

- Τραγουδώ μωρέ, τραγουδώ ‘γω.

-Ναι, μα δεν κατέχεις να παίζεις κιανένα όργανο.

- Κατέχω μωρέ, κατέχω ΄γω και όργανο.

- Ήντα κατέχεις και παίζεις; λέει.

- Εγώ παίζω καλή ντενέκα... Κι ενώ όλοι χόρευαν και τραγουδούσαν, βγαίνει στην αυλή, αρπά μια γκαζοντενέκα και αρχίζει δυνατούς κρότους, που ξεσμιλιωθήκανε ένα γύρω τα νυχτοπούλια του Γιούχτα. Αρπά κι ο γιατρός το μαντολίνο.

- Σύντραμέ μου δάσκαλε με το βιολί λέει του φίλου του, να παίξω κι εγώ ένα σκοπουλάκι του χωριού μου που το ‘χω στα τρίσβαθα της ψυχής μου.

- Βάστα μου το ίσο... Κι αρχίζει με μεράκι μαντινάδες που ο ίδιος είχε γράψει από παλιά γιατί ήταν και μαντιναδολόγος. Πρώτα για τα μάτια:

- Λέει μου ο ήλιος ξάνοιγε πως λάμπω και πως καίω
λιγότερο από τα μάθια τση γυρίζω και του λέω.

-Φεγγάρια κι ήλιους ξεπερνά των αμαθιών σου η λάμψη
τσιγάρο από το βλέμμα σου μπορεί κιανείς να ανάψει.

- Βγαίνεις που βγαίνεις καθ’ αργά φεγγάρι μου σεργιάνι
όντε γιαγέρνεις λέγε μου πού είναι κι ήντα κάνει.

- Λέγε τση πως τη χαιρετώ πως πίνω, πως δε λιώνω,
και πως βαστώ το χωρισμό και νταγιαντώ τον πόνο.

Πες τση πως θέλω να τση πω πως θέλω να τη σμίξω.
Πες τση το πως τηνε ποθώ και θέλω να τσ’ αγγίξω

να την χαϊδέψω στα μαλλιά, στο πρόσωπο, στον ώμο
να κάμει γλύκα τη χαρά και πούπουλο τον πόνο.

Λάμψη ματιώ να δώσει αυτή κι εγώ ψυχή να δώσω
ν’ αψεί να γίνει αυτή φωθιά κι εγώ κερί να λιώσω.

Και πάλι στο βοριανό σκοπό για τα μάθια:

- Τα μάθια σου ‘ναι πέλαγος π’ αέρας δεν το πιάνει
παλιό σκαρί ‘ μαι μα’θελα να βρω σ’ αυτά λιμάνι.

- Στα μάτια σου την άγκυρα θα ρίξω και θ’ αράξω
κι ανοδική στη ζήση σου πορεία θα χαράξω.

Κι οι μαντινάδες γεμάτες σεβντά συνεχίζονται:

-Σκέφτομαι με τη σκέψη σου , ζω με την αναπνιά σου,
χαίρομαι με το γέλιο σου, λιώνω με την ματιά σου.

Άχι το παραθύρι σου το ξεχαρβαλωμένο
εγώ το ξεχαρβάλωσα να μπαίνω και να βγαίνω

Όσα κι αν θέλεις την καρδιά, κομάθια τηνε κάνε
χίλια κομάθια να γενεί, χίλια θα σ’ αγαπάνε.

Η θέση που ‘χω στην καρδιά για σένα κρατημένη
είναι μπαξές που ουδέποτε άλλη κιαμιά δε μπαίνει”.

Εν τω μεταξύ, είχε ψηθεί επάνω στη γεωργική ξυλόσομπα η βραστή γίδα και μοσχομύριζε και αν δεν ήταν όλοι κουρασμένοι το κέφι ήθελα σύρει ίσαμε το ξημέρωμα".

* Η Ειρήνη Ταχατάκη είναι Αρχανιώτισσα λαογράφος.

Και οι παλιοί το λέγανε πως τα καλά σημάδια,
είναι τα ρακοπότηρα, σαφί, να μένουν άδεια.

Ευλογημένες, αληθινές κι ανεπιτήδευτες οι χαρές στα καζάνια, με ρίζες σε αλλοτινές διασκεδάσεις. Και μαζί με τα στέμφυλα και τη ρακή, να βγαίνει και το απόσταγμα από τις κουρασμένες ψυχές των ανθρώπων μας. Ακόμη πιο πολύτιμο κι ακόμη πιο μεθυστικό.

Γεννήκαμε του φαραγγιού, πέρα και δώθε μπάντα
όπου δεν σμίγουνε ποτέ, αλλά θωριούντε πάντα.

Αφιερωμένο στις παράλληλες .. πορείες. "Πάντα κοντά, ποτέ μαζί" που λέει κι ο ποιητής.

Permalink για το ""Όντε νηστεύω το νερό, ρακή βάνω και πίνω""

Αναρωτιέμαι συχνά ποιός σχεδιάζει τί και με ποιό κριτήριο σ' αυτή τη χώρα.
Έχοντας υπάρξει αυτόπτης μάρτυρας πολλών συνεδρίων περί αειφόρου ανάπτυξης και μεγαλόπνοων στρατηγικών πλάνων, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι αναλωνόμαστε σε ... στρογγυλά λόγια αλλά τελικά πράττουμε (ή για να ακριβολογώ συμπράττουμε) ά-λογα (ανάλογα κατά που φυσάει ο άνεμος της εποχής). Αφορμή γι' αυτές μου τις σκέψεις είναι τα χθεσινά μαντάτα για την επένδυση στη Μονή Τοπλού της Κρήτης.

Πάνε χρόνια που το νησί εγκατέλειψε (ουσιαστικά) την αγροτική ενασχόληση και στηρίζει την οικονομία του στον τουρισμό -κατά το κύριο μέρος της- διατηρώντας και ένα νομιμοφανές δικαίωμα στις αγροτικές επιδοτήσεις, που αρκετές φορές το εμπλέκει σε ... περιπέτειες.
Εννοώ, ότι οι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες παραμένουν λίγοι, ενώ τα μητρώα προσμετρούν το λιόφυτο και το αμπέλι κάθε δημοσίου υπαλλήλου που
συμπληρώνει εισόδημα από την αντίστοιχη επιδότηση.
Αλλά και οι αγρότες πάνε χρόνια που "παίζουν σε διπλό ταμπλώ".
Βλέποντας στην ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού -τις δεκαετίες του 70 και 80- την δική τους ευκαιρία να "αλλάξουν" το παραθαλάσσιο κτήμα σε τουριστικό κατάλυμμα (δικαίω επιδότησης, εννοείται) βρέθηκαν να μετατρέπονται σε μία ιδιότυπη κάστα αγροτοξενοδόχων, που έσυραν τον χορό μίας "ανάπτυξης" που βασίστηκε στα γνωστά τρία "S" (Sea, Sun, Sex).
Ήταν οι εποχές που η Κρήτη ως τουριστικό προϊόν "πουλούσε" από μόνο του.
Και οι "κακοί" γαμπροί του νησιού, που παραδοσιακά έπαιρναν ως πρηκώα τα παραθαλάσσια κτήματα, πήραν την εκδίκησή τους, γινόμενοι οι νέοι κλειδοκράτορες της τουριστικής μοδός.

Κι ύστερα .. ήρθαν οι μέλισσες.
Το νησί γέμισε από καταλύμματα ατάκτως ερριμμένα, που πρόσφεραν μετρίως μέτριες υπηρεσίες με την αγρότισσα σύζυγο συχνά, σε ρόλο receptionist και καθαρίστριας. Ο επισκέπτης παρέβλεπε την ανοργανωσιά, γιατί σε αντιστάθμισμα απολάμβανε έναν όμορφο τόπο (φυσικές ομορφιές, αρχαιολογικοί χώροι, καθαρές αμμουδιές) και μία ζεστή φιλοξενία. Και φυσικά χαμηλές τιμές.
Στις αρχές της δεκαετίας του 90 τα πράγματα άλλαξαν. Μερικοί προφήτευσαν (Νίκος Σκουλάς) ότι θα καταντήσουμε "γκαρσόνια των Ευρωπαίων". Πράγματι, οι μεγάλοι tour operators της Ευρώπης έσπευσαν να κλείσουν δεσμευτικά συμβόλαια με τους αγροτοξενοδόχους, που είχαν ως τότε στα χέρια τους το τουριστικό προϊόν της Κρήτης.
Τα guarantee και τα allotments απέφεραν ένα σεβαστό εισόδημα στους ιδιοκτήτες
και απαιτούσαν ένα μίνιμουμ υπηρεσιών σε αντιστάθμισμα. Η συμφωνία φαινόταν καλή και οι πολλές γονυκλησίες στους επισκέπτες δεν ήταν πια απαραίτητες. Ήταν η εποχή που η περιβόητη "κρητική φιλοξενία" άρχιζε να υπάρχει μόνο ως .. όρος στις μπροσούρες.
Και οι τιμές εκτοξεύονταν αντίστροφα για να καλύψουν τις πάμπολλες μεσιτείες των εμπλεκομένων πια στο τουριστικό κύκλωμα. Ο ξενοδόχος έμοιαζε ο λιγότερο ωφελημένος.
Έναντι μίας συμβολικής τιμής (που όλο και συρρικνωνόταν) αναλάμβανε κόστη συντήρησης και λειτουργίας (υποχρεωτικά πλέον και με τον φόβο ότι ήδη βρισκόταν εκτός αγοράς, αφού το παιχνίδι είχε αλλάξει χέρια και αναγκαζόταν να προσκυνά τους Αγγλογερμανούς -κυρίως- διακινητές του τουρισμού). Από το τελικό πακέτο των διακοπών στην Κρήτη όμως έπρεπε να τραφούν όλα τα παρακλάδια των Ομίλων -που εν τω μεταξύ γιγαντώνονταν κι έκαναν "απόβαση" κάθε καλοκαίρι στο νησί.
Managers, Reps (representatives), Rent a car, ξεναγοί, εστιάτορες, ιδιοκτήτες
μπαρ, έμποροι λαϊκής τέχνης, όμιλοι τουριστικών λεωφορείων,τοπικά ΚΤΕΛ, "αεροπλανικές" εταιρίες, κρουαζιερόπλοια έφτιαξαν ένα όμορφο γαϊτανάκι
που στροβιλιζόταν γύρω από την τιμή του "τουριστικού πακέτου".
Μέχρι που αυτό κατέστη μη ανταγωνιστικό.
Και μετά άρχισαν οι συρρικνώσεις ποσοστών με κλίμακα -φυσικά- από κάτω προς τα πάνω. Περισσότερο πιεσμένοι και πάλι οι ξενοδόχοι.
Ταυτόχρονα, η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών (λογικά συναρτώμενη με την χαμηλή απολαβή) άρχισε να προσελκύει τον κόσμο που της άξιζε.
Πιτσιρικάδες (χωρίς σοβαρή αγοραστική ικανότητα) που επιθυμούσαν απλώς
να αποδράσουν από την καταπιεσμένη ευρωπαϊκή ζωούλα τους.
Φτωχοταλαίπωροι που ζούσαν έντεκα μήνες στο μαγκανοπήγαδό τους
με το όνειρο των φτηνών διακοπών του Αυγούστου.
Συνταξιούχοι που αναζητούσαν θερμότερο κλίμα και άνεργοι που (στο εξωτερικό τους καλομεταχειρίζονται εσχάτως) βουτούσαν τα εισητήρια του κοινωνικού τουρισμού τους για τον Κρητικό "παράδεισο".
Και ο τόπος στέναζε από τις επιλογές του. Οι πιτσιρικάδες τα έκαναν γυαλιά καρφιά.
Οι συνταξιούχοι κάθονταν ώρες επί ωρών πλάι στην πισίνα. Οι βιοπαλαιστές μοιράζονταν μία "greek mousaka" στα τέσσερα και οι άνεργοι δόξαζαν τον Θεό για την τύχη τους.
Τότε άρχισαν τα συνέδρια και οι ατέρμονοι προβληματισμοί για το τι είδους τουρισμό θέλουμε.
Καιρός να σημειώσω εδώ ότι οι βασικές υποδομές του τόπου παρέμεναν "ανέγγιχτες" όλα αυτά τα χρόνια. Ένα άθλιο εθνικό δίκτυο (την τελευταία εξαετία -λόγω Ολυμπιάδας κάτι άλλαξε αμυδρά) με μέσο όρο ταχύτητας τα 60 χιλιόμετρα ανά ώρα, ένα περιβάλλον κακοποιημένο από κάθε λογής σκουπίδια, μία αφόρητη λειψυδρία -κατάρα όλων ίσως των ελληνικών νησιών- και μία έλλειψη ηλεκτρικής ενέργειας -συνάρτηση πολλών επενδυτικών σχεδίων της ΔΕΗ που εγκαταλείφθηκαν προσκρούοντας σε αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών. Ταυτόχρονα λιμάνια και αεροδρόμια, έτρεχαν ασθμαίνοντας να προλάβουν τις .. εξελίξεις. Ο περιβόητος λοξός διάδρομος του αεροδρομίου στο Ηράκλειο ήταν για χρόνια το αγαπημένο "ανέκδοτο" όσως έβλεπαν τι συμβαίνει με την κατ' επίφαση ανάπτυξη του τόπου.
Αρχαιολογικοί χώροι που απέδιδαν έσοδα ασύλληπτα στο ελληνικό γκουβέρνο εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους, με αποτέλεσμα η Κνωσός να "χάνει" πυθάρια, ο Κούλες να διαβρώνεται, το Αρχαιολογικό Μουσείο να αφήνει σοβάδες σουβενίρ στους επισκέπτες του, ο Άγιος Πέτρος να αναστυλώνεται αιωνίως, η Φαιστός να γίνεται βοσκότοπος και πάει λέγοντας.

Γιατί μπαίνω στον κόπο ενός τόοοοσο μεγάλου προλόγου?
Επειδή αν δεν καταλάβει κάποιος το παγκράουντ της ιστορίας ίσως να αδικήσει κατάφωρα την υπόθεση της Μονής Τοπλού. Ενώ λοιπόν, με κάτι τέτοιες ξώβεργες λαλούσαμε το "υποζύγιο" της τουριστικής μας πολιτείας (με την παλιά έννοια η λέξη) κάποιοι άρχισαν να συζητούν για την ανάγκη μεγάλων επενδύσεων στον τουρισμό. Και καθώς τα "φιλέτα" της τουριστικής γης τα κατέχει η Εκκλησία, βάλθηκε να πρωτοστατήσει σε τέτοια επενδυτικά σχέδια.
Η Μητρόπολη Ιεραπύτνης και Σητείας -και ειδικότερα η σε αυτήν ανήκουσα
Μονή Τοπλού- κατέχει 26.000 στρέμματα στο Κάβο Σίδερο. Ένας πανέμορφος τόπος, ενταγμένος σε κάθε ελληνικό και ευρωπαϊκό πρόγραμμα προστασίας φυσικού περιβάλλοντος, καθώς αποτελεί μοναδική όαση οικοσυστήματος.
Εκεί και το Βάι, το μοναδικό φοινικόδασος της Κρήτης.
Η ιστορία ξεκινά στα μέσα της δεκαετίας του 90, όταν το εκκλησιαστικό συμβούλιο απευθύνεται σε 10 μεγάλες πρεσβείες ευρωπαϊκών κρατών και ζητά επενδυτές για την περιοχή. Τρεις εταιρίες ανταποκρίνονται. Ανάμεσά τους η (off shore) Loyal World Limited, που, καίτοι συγκεντρώνει τα πυρά των υπολοίπων, υπερισχύει.

Πρόθεση των επενδυτών είναι να φτιάξουν μία νέα "κωμόπολη" στην περιοχή με πολυτελή συγκροτήματα, γήπεδα γκόλφ και όλες τις υποδομές που θα την καταστήσουν αυτόνομο τουριστικό προορισμό.
Οι τοπικοί φορείς κοιτούν αρχικά με δυσπιστία το πλάνο.
Το επιχείρημα των επενδυτών για δημιουργία νέων θέσεων εργασίας δεν τυγχάνει
αποδοχής, καθώς οι δείκτες ανεργίας -σε μία ακατοίκητη περιοχή- είναι
εξ' ορισμού μηδενικοί και στα τριγύρω μέρη το μείζον πρόβλημα δεν είναι η ανεργία
αλλά η απομόνωση και η εγκατάλειψη που βιώνουν οι Σητειακοί.
Εν τω μεταξύ, το ελληνικό δημόσιο μπαίνει δυναμικά στο παιχνίδι, διεκδικώντας εκτάσεις γης και το θέμα καταλήγει στα δικαστήρια καθυστερώντας τη σύμβαση.
Οι ντόπιοι οικολόγοι ξεσηκώνονται με την επιμονή των επενδυτών στα γήπεδα γκόλφ.
Κάπου αναφέρεται στο μάστερ πλάν ότι η Κρήτη ενδύκνειται λόγω κλίματος. Οι πολέμιοι δεν αργούν να αποδείξουν το έωλο του επιχειρήματος. Που ακούστηκε τόπος να ενδύκνειται για γήπεδα γκόλφ με 9 μήνες καλοκαιρίας και τόση λειψυδρία;;;
Η τοπική κοινωνία παρακολουθεί το μπαλάκι να αλλάζει τερέν και αρχίζει να προβληματίζεται με όσα ακούγονται.
Οι ρασοφόροι ιδιοκτήτες και οι άγγλοι επενδυτές τους πανικοβάλλονται και σπεύδουν να υπογράψουν την συμφωνία το καλοκαίρι του 1998. Το πλήρες κείμενο παρέμενε για χρόνια κρυφό -τροφοδοτώντας υποψίες και φημολογίες. Αλλά η ουσία της κίνησης ήταν ότι η επιλογή κατέστη δεσμευτική.

Η σύμβαση αποτελείται από 29 σελίδες και υπογράφηκε στις 14/7/1998 από τον πρόεδρο του Ιδρύματος, Μητροπολίτη Ιεραπύτνης και Σητείας κ. Ευγένιο, και τον τότε εκπρόσωπο της Loyal wοrΙd κ. Σούλμαν. Αποτελείται δε από 27 άρθρα και μεταξύ άλλων (για τους νομικούς πιο χρήσιμο αυτό το απόσπασμα) περιγράφει ότι:

Άρθρο 1

Το Ίδρυμα, με την παρούσα, παραχωρεί τη χρήση της έκτασης (εφεξής η "παραχώρηση") προς την Ανάδοχο.

Άρθρο 2

Α. Η διάρκεια της παραχώρησης ορίζεται σε σαράντα (40) έτη. Ρητά συμφωνείται με την παρούσα ότι η Ανάδοχος έχει δικαίωμα με μονομερή δήλωσή της προς το Ίδρυμα να παρατείνει την παραχώρηση για σαράντα (40) επιπλέον έτη, με τους ίδιους ακριβώς όρους.

Γ. Διευκρινίζεται ότι, παρά τα ως άνω και παρά την ύπαρξη οποιωνδήποτε άλλων όρων της παρούσας και ακόμη και στην περίπτωση οποιασδήποτε λήξης ή καταγγελίας της παρούσας, το Ίδρυμα θα διασφαλίζει πάντοτε ότι οι μισθωτές ή κάτοχοι των βιλών ή και διαμερισμάτων που θα κατασκευαστούν, ή οι εκδοχείς ή ειδικοί διάδοχοι των δικαιωμάτων μισθώσεως ή χρήσεως των βιλών και των διαμερισμάτων που θα κατασκευαστούν, θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν ακώλυτα τα δικαιώματά τους όπως αυτά περιγράφονται (ή θα περιγραφούν) στην αρχική σύμβαση μίσθωσης ή εκχώρησης δικαιωμάτων μισθώσεως ή χρήσεως αυτών βιλών και/ή και διαμερισμάτων, για όσο χρόνο το Ίδρυμα παραμένει κύριος της σχετικής έκτασης γης.

Άρθρο 3

Η παρούσα σύμβαση τελεί υπό την αίρεση της πλήρωσης των κατωτέρω προϋποθέσεων:

(α) Έκδοση αμετάκλητης απόφασης από αρμόδιο δικαστήριο στην Ελλάδα που δε θα υπόκειται σε κανένα τακτικό ή έκτακτο ένδικο μέσο ή ένδικη θεραπεία για οποιονδήποτε λόγο και αιτία, συμπεριλαμβανομένης ενδεικτικά της παρόδου (συμπλήρωσης) της προθεσμίας ασκήσεως ενδίκων μέσων κατά της προαναφερόμενης απόφασης, ως θα ορίζει ο νόμος, χωρίς να ασκηθεί ένδικο μέσο, η οποία (απόφαση) θα αναγνωρίζει το Ίδρυμα και/ή τη δικαιοπάροχό του αποκλειστικό (-ούς) και αδιαφιλονίκητο(-ους) κύριο(-ους) της έκτασης.

Διευκρινίζεται ότι η Ανάδοχος μπορεί να προβεί αμέσως μετά την υπογραφή της παρούσας σε κατάθεση των σχετικών δικαιολογητικών εγγράφων για την έκδοση από τις αρμόδιες Αρχές έγκρισης της χωροταξικής μελέτης σε σχέση με το μέρος της έκτασης όπου ανήκει το Ίδρυμα, σύμφωνα με την υπ' αριθμ. 23/1997 απόφαση του Εφετείου Κρήτης (το "75% της έκτασης"), και αμέσως μετά την έκδοσή της η Ανάδοχος και/ή τρίτα πρόσωπα υποδεικνυόμενα από αυτήν (σύμφωνα με τους όρους της παρούσας) μπορούν, συμφωνούντος προς τούτο του Ιδρύματος, το οποίο δε θα δύναται να αρνηθεί τη συγκατάθεσή του χωρίς εύλογη αιτία, να αρχίσουν κατασκευαστικές εργασίες στο 75% της έκτασης. Η έναρξη των εργασιών, σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται στην παράγραφο αυτή, δε θα συνιστά, ούτε θα ερμηνεύεται ως ισοδυναμούσα με ενεργοποίηση της σύμβασης.

Ετήσια ανταλλάγματα

Ε. Τα ετήσια ανταλλάγματα που θα καταβάλλονται στο Ίδρυμα θα ανέρχονται στο δέκα τοις εκατό (10%) επί του ακαθάριστου εισοδήματος (κύκλου εργασιών ή turnover ή gross revenue) της έκτασης, ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο φορέας της τελικής εκμετάλλευσης κάθε επιμέρους δραστηριότητας και ανεξάρτητα αν το ως άνω ακαθάριστο εισόδημα πραγματοποιείται μέσα στο γεωγραφικό χώρο της έκτασης ή εκτός αυτού, υπό την προϋπόθεση ότι το εισόδημα αυτό αναφέρεται σε αγαθά, υπηρεσίες και δραστηριότητες που παρέχονται και γίνονται στο έργο.

Διευκρινίζεται, πάντως, ότι στα συνολικά έσοδα επί των οποίων θα υπολογίζονται τα ως άνω ετήσια ανταλλάγματα δε συμπεριλαμβάνονται τα πάσης φύσεως έσοδα της Αναδόχου ή θυγατρικής της εταιρείας, που εισπράττονται ως αμοιβή τους για την αξιοποίηση, την κατασκευή, τη συντήρηση, τη διοίκηση και τη διαχείριση (όχι όμως εκμετάλλευση) του έργου.

Έκτακτα ανταλλάγματα

Στ. Από την ενεργοποίηση της παρούσας η Ανάδοχος θα καταβάλει στο Ίδρυμα ποσοστό δέκα τοις εκατό (10%) επί των καθαρών κερδών της από την εκχώρηση δικαιωμάτων μισθώσεως ή χρήσεως των βιλών και των διαμερισμάτων που θα κατασκευαστούν.

Ζ. Σε περίπτωση που μέσα σε πέντε (5) χρόνια από την ενεργοποίηση της παρούσας η Ανάδοχος, ή θυγατρική της εταιρεία ή εταιρεία θυγατρική θυγατρικής της Αναδόχου και οπωσδήποτε αρυόμενη οικονομικά οφέλη από το έργο, εισαχθεί σε Χρηματιστήριο Αξιών της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, ή εάν είτε η Ανάδοχος είτε μία από τις προαναφερθείσες εταιρείες προβεί σε οργανωμένη πώληση σε νέο στρατηγικό επενδυτή πακέτου μετοχών που να αντιπροσωπεύει ποσοστό ανώτερο του πενήντα τοις εκατό (50%) του μετοχικού της κεφαλαίου, ή πακέτου μετοχών με την απόκτηση του οποίου ο στρατηγικός αυτός επενδυτής να αποκτά τον έλεγχο, τότε θα καταβάλλεται στο Ίδρυμα, ως πρόσθετο αντάλλαγμα, ποσό ίσο προς το ένα τοις εκατό (1%) της αξίας που θα προκύπτει επί του προϊόντος εισαγωγής σε Χρηματιστήριο Αξιών ή της κατά τα ανωτέρω πωλήσεως μετοχών.

Η. Σε περίπτωση που η ανάδοχος ή θυγατρική της εταιρεία ή θυγατρική θυγατρικής της εταιρείας εισπράξει οποιαδήποτε κρατική επιδότηση ή επιχορήγηση, ή επιχορήγηση ή επιδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχέση με το έργο, υποχρεούται να καταβάλει εξ ιδίων στο Ίδρυμα ποσό ίσο προς το τριάντα τοις εκατό (30%) του συνολικού ύψους της επιδότησης ή επιχορήγησης.

Άρθρο 10

Τα συμβαλλόμενα μέρη θα συστήσουν από κοινού μία εποπτεύουσα συμβουλευτική επιτροπή. Η επιτροπή αυτή θα αποτελείται από επτά μέλη, εκ των οποίων το Ίδρυμα θα διορίζει τρία μέλη. Περαιτέρω, τόσο το Ίδρυμα όσο και η ανάδοχος δικαιούνται να διορίζουν και να παύουν οποτεδήποτε και κατά την κρίση τους τα υπ' αυτών διοριζόμενα μέλη.

Άρθρο 13

Τα συμβαλλόμενα μέρη αναγνωρίζουν και αποδέχονται ότι για την εκτέλεση και λειτουργία του έργου ενδέχεται η Ανάδοχος να προσλάβει συνεταίρους ή να συστήσει θυγατρικές εταιρείες ή θυγατρικές θυγατρικών ή να καταρτίσει διάφορες συμβάσεις.

Άρθρο 16

Συμφωνείται ότι η ανάδοχος ή θυγατρική της εταιρεία, πριν πωλήσει πακέτο μετοχών της που αντιπροσωπεύει ποσοστό μεγαλύτερο του 50% του μετοχικού της κεφαλαίου σε νέο στρατηγικό επενδυτή, ή πακέτο μετοχών η απόκτηση του οποίου θα έχει ως συνέπεια να αποκτήσει ο παραπάνω στρατηγικός επενδυτής τον έλεγχο, θα ζητήσει τη συναίνεση του Ιδρύματος σχετικά με την παραπάνω μεταβίβαση.

Το Ίδρυμα δε θα αρνηθεί χωρίς σπουδαίο λόγο τη συναίνεσή του ως προς την παραπάνω μεταβίβαση και θα δικαιούται να αρνηθεί τη συναίνεσή του μόνο στην περίπτωση που ο νέος επενδυτής είναι τέτοιος ώστε, ακόμη και έμμεση με αυτόν σχέση, θα εξέθετε το Ίδρυμα και την Ορθόδοξη Εκκλησία.

Άρθρο 17

Η παρούσα δεν επιτρέπεται να εκχωρηθεί από κανένα συμβαλλόμενο προς οποιονδήποτε τρίτο, φυσικό ή νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου.

Άρθρο 22

Σε περίπτωση που οποιαδήποτε διάταξη ή μέρος οποιασδήποτε διάταξης της παρούσας σύμβασης ήθελε κριθεί άκυρη, παράνομη ή ανεφάρμοστη, η αντίστοιχη ακυρότητα, παρανομία και/ή αδυναμία εφαρμογής δε θα επηρεάζει καμία άλλη διάταξη ή μέρος διατάξεως.

Η ελληνική δικαιοσύνη είναι "τυφλή"

Και οι δικαστικές περιπέτειες συνεχίζονται.
Η σύμβαση γίνεται αφορμή να κατηγορηθούν οι υπογράφοντες για "ξεπούλημα γης σε αφερέγγυους", παρασκηνιακές διαβουλέυσεις, δωροδοκίες και μεθοδεύσεις.
Μετά έρχεται ένα βολικό βούλευμα απαλλαγής τους. Οι δικαστές που το συνέταξαν
γρήγορα θα βρεθούν απολογούμενοι για την .. μεροληψία τους. Αυτά εν ολίγοις
για όσους βαριούνται νομικές και νομικίστικες λεπτομέρειες (εμού περιλαμβανομένης). Για τους υπόλοιπους οι λεπτομέρειες ακολουθούν:
Όπως αναφέρεται σε έγγραφο της Εισαγγελίας του Ανώτατου Δικαστηρίου, «η παραχώρηση έγινε με επιλήψιμες διαδικασίες και αμφισβητούμενες αξιολογήσεις, αν και η εταιρεία ήταν αναξιόπιστη και δε συγκέντρωνε τις βασικές προϋποθέσεις της οικονομικής χρηματοδοτικής αξιοπιστίας και της τεχνικής ικανότητας».
Στο στόχαστρο της Δικαιοσύνης, εκτός από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος, βρέθηκαν ο τότε γενικός γραμματέας του υπουργείου Οικονομικών, τα μέλη της επιτροπής αξιολόγησης, τα μέλη του Συμβουλίου Εθνικών Κληροδοτημάτων, οι υπεύθυνοι της ΔΟΥ Κηφισιάς, ορκωτοί λογιστές, ένας πολιτικός μηχανικός και ένας δικηγόρος. Οι κατηγορίες που αντιμετώπιζαν οι εμπλεκόμενοι αναφέρονταν στη μακροχρόνια μίσθωση ή «παραχώρηση χρήσης γης» έκτασης 25.913 στρεμμάτων, για 40 χρόνια, με δικαίωμα παρατάσεως άλλα 40 χρόνια.
Η σχετική δικογραφία σχηματίστηκε το 1999, μετά από παραγγελία του τότε εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Παναγιώτη Δημόπουλου, για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης.
Είχαν προηγηθεί δημοσιεύματα και καταγγελίες που έκαναν λόγο για «μεθοδεύσεις με σκοπό την εκμετάλλευση της περιοχής από αγγλική εταιρεία, η οποία είχε συσταθεί για το σκοπό αυτό και δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις που είχαν τεθεί με την πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος, και γενικά δεν ήταν αξιόπιστη», αλλά και συζητήσεις στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής.

Στο πλαίσιο της προκαταρκτικής εξέτασης που διενεργήθηκε, οι δύο πραγματογνώμονες συνέταξαν μία έκθεση 78 σελίδων! Με βάση αυτήν, η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου παρήγγειλε την άσκηση ποινικών διώξεων κατά των μελών του Δ.Σ. του Ιδρύματος "Παναγιά η Ακρωτηριανή", οι οποίοι και υπέγραψαν την από 14/7/98 σύμβαση «παραχωρήσεως χρήσεως γης για τουριστική ανάπτυξη και εκμετάλλευση», τού τότε γενικού γραμματέα του υπουργείου Οικονομικών, των μελών επιτροπής αξιολόγησης, του Συμβουλίου Εθνικών Κληροδοτημάτων, των υπευθύνων της ΔΟΥ Κηφισιάς, ορκωτών λογιστών, πολιτικού μηχανικού κ.ά.
Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν οδήγησαν την υπόθεση στην ανάκριση, όμως ήρθε τον Απρίλιο του 2003 το βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών, το οποίο έκρινε ότι δεν υπήρξε η παραμικρή παράνομη ενέργεια από την πλευρά των 24 διωκόμενων ατόμων. Ειδικότερα, με το υπ' αριθμ. 1852/22-4-2003 βούλευμα που έχει καταστεί αμετάκλητο, το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Αθηνών έκρινε ότι δεν πρέπει να γίνει κατηγορία κατά των φερόμενων ως εμπλεκομένων, για τις αξιόποινες πράξεις της «απάτης» σε βαθμό κακουργήματος, της «απιστίας», της «δωροδοκίας», της άμεσης συνέργειας σε απιστία και της ηθικής αυτουργίας σε αυτή.
Τα μέλη του Δικαστικού Συμβουλίου υιοθέτησαν πλήρως την πρόταση του αντεισαγγελέα Πρωτοδικών. Στο σκεπτικό τους φέρονται ότι αξιολογούν κατά τρόπο μονομερή τα αποδεικτικά στοιχεία, ταυτίζονται πλήρως με τις απόψεις και τους ισχυρισμούς των προσώπων που ήταν κατηγορούμενοι, και επιχειρούν να αμφισβητήσουν τα συμπεράσματα και τις διαπιστώσεις των πραγματογνωμόνων με αβάσιμα και αυθαίρετα συμπεράσματα, ενώ αγνοούν και δεν αξιολογούν στο σύνολό της την έκθεση πραγματογνωμοσύνης, η οποία ήταν αποτέλεσμα μίας δουλειάς που διήρκεσε περίπου δύο χρόνια. Μάλιστα, ο εισαγγελικός λειτουργός, ο οποίος ζητείται να ελεγχθεί πειθαρχικά, αναφέρεται ότι με την πρότασή του «είχε προφανή σκοπό την απαξίωση των συντακτών της έκθεσης πραγματογνωμοσύνης, αλλά και αμφισβήτηση της αξιοπιστίας τους, όπως ήταν και οι θέσεις των εμπλεκομένων». Ενδεικτικός του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν οι σοβαρότατες κατηγορίες είναι ο χαρακτηρισμός της θέσης των υπαλλήλων, που ζήτησαν την τήρηση της νομιμότητας και προσπάθησαν να διασφαλίσουν τα συμφέροντα και το κύρος του Ιδρύματος, ως «γραφειοκρατική δημοσιοϋπαλληλίστικη αντίληψη».

Σύμφωνα με το έγγραφο της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, τόσο στην εισαγγελική πρόταση, όσο και στο βούλευμα δε λαμβάνονται υπόψη τα πραγματικά περιστατικά και οι διαπιστώσεις της προκαταρκτικής εξέτασης. Αγνοούνται, δε, οι επισημάνσεις που υπήρχαν στη σχετική παραγγελία της Εισαγγελίας του ανώτατου δικαστηρίου για τη διενέργεια περαιτέρω έρευνας, προκειμένου να εξεταστεί η συμμετοχή και άλλων παραγόντων του υπουργείου Οικονομικών και συνεργατών του υφυπουργού Οικονομικών. Τύποις μόνο ασκήθηκε ποινική δίωξη «για δωροδοκία» και «για απάτη», κατά τρόπο εσφαλμένο και με βάση πραγματικά περιστατικά, με τα οποία δε στοιχειοθετείται η πράξη. Ερωτηματικά δημιουργεί ο χαρακτηρισμός της 80ετούς μισθώσεως - παραχώρηση χρήσεως γης - ως «συμβάσεως έργου με αυτοχρηματοδότηση». Έτσι η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, στο πλαίσιο της εντολής που έδωσε για τη διενέργεια πειθαρχικού ελέγχου, ζητάει να εξεταστεί ενδελεχώς: α) γιατί η δικογραφία που αφορούσε σε εκποίηση μεγάλης έκτασης, με τεράστιο τουριστικό ενδιαφέρον, και προκάλεσε την άμεση επέμβαση της Εισαγγελίας του ανώτατου δικαστηρίου, ανατέθηκε προς επεξεργασία σε αντεισαγγελέα και όχι σε εισαγγελέα, του οποίου μάλιστα η υπηρεσιακή απόδοση χαρακτηρίζεται ως «μη ικανοποιητική», και β) ο τρόπος με τον οποίο το Δικαστικό Συμβούλιο αντιμετώπισε την υπόθεση, αφού περιορίστηκε στην «καθ' ολοκληρίαν αναφορά» στην εισαγγελική πρόταση, χωρίς σκέψεις και αιτιολόγηση της απαλλακτικής κρίσης, μέσω του βουλεύματος.
Ο αντεισαγγελέας παρακράτησε τη δικογραφία επί 5 μήνες, από τον Οκτώβριο 2001 μέχρι το Μάρτιο 2002, παρά το γεγονός ότι τα ποινικά αδικήματα της «απιστίας» και της «άμεσης συνέργειας σε αυτή» έχουν χρόνο τελέσεως το χρονικό διάστημα 1993-1998 και η προκαταρκτική εξέταση για την υπόθεση είχε αρχίσει από το 1999.

"Είναι πολλά τα λεφτά, Άρη"

Στο εξόχως αποκαλυπτικό έγγραφο του που έδωσε το πράσινο φως για την ισχύ της συμφωνίας το 1998 ο τότε γ.γ. του Υπουργείου Οικονομικών κ. Αλαμάνος αναφέρει:
1. Η εταιρία θα κατασκευάσει έργα που θα περιλαμβάνουν:
α) Ξενοδοχείο διαμερισμάτων οικογενειακής χρήσης με δικό του εμπορικό κέντρο.
β) Ξενοδοχείο για συνέδρια, γήπεδο γκολφ, εμπορικό κέντρο και βίλες.
γ) Ξενοδοχείο για αθλητικές εκδηλώσεις με εμπορικό κέντρο και εγκαταστάσεις αναψυχής.
δ) Ξενοδοχείο μαρίνας με μαρίνα ολιγοήμερης παραμονής, εμπορικό κέντρο, διαμερίσματα και βίλες με προοπτική κέντρου αναψυχής θαλασσίων σπορ.
ε) Ξενοδοχείο υπεροπολυτελείας με γυμναστηριακό κέντρο υγείας και με μεταγενέστερη ανάπτυξη μικρού αριθμού βιλών.

Επιπλέον συμπληρωματικά θα κατασκευαστούν:
α) Κέντρο Καλών Τεχνών για την έκθεση και πώληση τοπικών έργων τέχνης και χειροτεχνίας.
β) Αμφιθέατρο για μουσική και θεατρικές παραγωγές.
γ) Αθλητικό κέντρο για εντόπιες και φιλοξενούμενες ομάδες καθώς και για αθλητές.
δ) Κοινοτικές υπηρεσίες όπως Κέντρο Υγείας κλπ. για χρήση από τους κατοίκους της περιοχής και τους επισκέπτες.
ε) Εργο υποδομής σχετικά με υδροδότηση, επεξεργασία λυμάτων και απορριμμάτων, παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, τηλεπικοινωνίες και μεταφορές.
2. Η εταιρία υποχρεούται να προβεί με δικά τηςέξοδα στη σύνταξη των πιο κάτω μελετών: α) Χωροταξικής, β) περιβαλλοντικής γ) προστασίας επέκτασης, συντήρησης και ανάδειξης του Φοινικόδασους Βάι δ) προστασίας και ανάδειξης σε συνεργασία με την αρχαιολογική υπηρεσία των αρχαιολογικών χώρων ε) Δικτύων ηλεκτροδότησης και τηλεπικοινωνιών στ) μέσων μεταφοράς και οδικού δικτύου ζ) Αποκομιδής απορριμμάτων και επεξεργασία λυμάτων η) Πυροπροστασίας θ) Δενδροφύτευσης ι) διαχείρισης υδάτινων πόρων.
3. Το σύνολο της επένδυσης για το έργο θα ανέλθει στο ποσό των 500.000.000 στερλινών (σε τιμή Δεκεμβρίου 1994).
4. Ο χρόνος εκμίσθωσης θα είναι 40 έτη με δικαίωμα 40ετούς ανανέωσης εφόσον η ανάδοχος ασκήσει το δικαίωμα προαιρέσεώς της.
5. Με την υπογραφή της σύμβασης μετά την έγκριση των σχετικών αποφάσεων θα καταβληθεί στο Ιδρυμα το ποσό των 200.000.000 δρχ. το οποίο δεν θα επιστρέφεται σε καμιά περίπτωση. Αμέσως μετά την έκδοση της αμετάκλητης δικαστικής απόφασης θα καταβληθεί στο Ιδρυμα το ποσό των 100.000.000 δρχ. μετά δε και την έγκριση της χωροταξικής μελέτης θα καταβληθεί και το υπόλοιπο της αρχικής δραχμικής καταβολής μέχρι του ποσού των 5.000.000 στερλινών.
6. Ετησίως θα καταβάλλεται προς το Ιδρυμα το 10% του ακαθαρίστου εισοδήματος από τη χρήση των πάσης φύσεως εγκαταστάσεων και επίσης το 10% επί των καθαρών κερδών εκ της πωλήσεως μισθώσεων ή δικαιωμάτων χρήσεως των κατασκευασθησομένων βιλών και διαμερισμάτων.

Μία συμπαθητική αφήγηση της υπόθεσης

Έκτοτε δεν υπάρχει υπουργός ή εν δυνάμει υπουργίσιμος και πολιτικός παράγοντας -που να σέβεται τον εαυτό του και το πολιτικό του όραμα- που να μείνει ασυγκίνητος από την υπόθεση της Μονής Τοπλού. Δεν υπάρχει επίσης οικολόγος, τουριστικός παράγων, τοπικός φορέας και επιστημονοσύμβουλος που να μην έχει εμπλακεί. Στις αρχές του έτους το θέμα έγινε και συνέδριο γιατί όλοι όσοι είχαν εντριφύσει κάπου έπρεπε να καταθέσουν τον προβληματισμό τους. Εκεί βρέθηκε και ο ηγούμενος της Μονής Τοπλού που αφηγήθηκε την ιστορία του:

"Κάμαμε, λοιπόν, το Ίδρυμα «Παναγία η Ακρωτηριανή», το οποίο λόγω του ότι εγώ το ζω το θέμα από κοντά το φρόντισα περισσότερο και ταλαιπωρήθηκα περισσότερο. Δε μετανιώνω για αυτό το πράγμα, γιατί είχα συναίσθηση και εξακολουθώ να έχω συναίσθηση του τι κάνω και δε με έχει ζαλίσει ο στροβιλισμός των διαφόρων θέσεων και απόψεων, που υφίστανται από τότε μέχρι και σήμερα. Κατά συνέπειαν, προχωρούμε, κάνουμε τη δουλειά μας και πιστεύουμε ακράδαντα ότι προσφέρουμε έργο θετικό στην τοπική κοινωνία. Αυτό δε θα το πω ούτε εγώ, ούτε εσείς. Θα το γράψει και θα το πει η Ιστορία. Θα το πουν οι αυριανοί.

Το Ίδρυμα «Παναγία η Ακρωτηριανή» εν συνεχεία…ο σκοπός του Ιδρύματος ήταν να αξιοποιηθεί αυτή η έκταση και εμείς δεν είμαστε εκείνοι που είπαμε ότι θα πρέπει σώνει και καλά να γίνουν τουριστικές εγκαταστάσεις… Είπαμε ότι…, εκάμαμε μια δημοσίευση εκδήλωσης πρόσκλησης διεθνούς ενδιαφέροντος, μια πρόσκληση μάλλον, στην οποία λέγαμε…ζητούσαμε επενδυτές να μας καταθέσουνε προτάσεις αξιοποίησης αυτής της εκτάσεως, με ποιο τρόπο, δηλαδή, μπορεί να αξιοποιηθεί αυτή η έκτασις.
Προσήλθαν στο διαγωνισμό τρεις εταιρίες και κατέθεσαν προτάσεις. Που όταν κάναμε τις συζητήσεις μία εκ των εταιριών, η οποία τελικά δεν επελέγη, μας είπε ότι η περιοχή σας είναι η μοναδική περιοχή που προσφέρεται για μια ήπια τουριστική ανάπτυξη, για μια υψηλή μορφή τουρισμού με εντελώς πρωτόγνωρες προδιαγραφές τουριστικές, που η Κρήτη δεν τις γνωρίζει. Κατά συνέπειαν, θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί σ’ αυτά που λέμε και στους χαρακτηρισμούς που δίδομε στον τουρισμό, σ’ αυτή τη μορφή του τουρισμού, αφού δεν τη γνωρίζομε…και πιστεύω ότι δεν τη γνωρίζομε γιατί δεν υπάρχει στο νησί αυτή τη στιγμή. Εν συνεχεία, κάμαμε την αξιολόγηση, βρήκαμε τους συμβούλους μας, οικονομικούς και χρηματοοικονομικούς συμβούλους, καταθέσαμε τις προτάσεις και των δύο εταιριών που συμμετείχαν για να γίνει μια σύγκριση στο Υπουργείο Οικονομικών το οποίο είναι το καθ’ ύλην αρμόδιο υπουργείου που εποπτεύει τα Ιδρύματα, τα κοινωφελή Ιδρύματα. Ο Υπουργός Οικονομικών, τότε, δεν περιορίστηκε σε μια απλή έγκριση από υπηρεσιακούς παράγοντες, αλλά συνεκρότησε μια επιτροπή από ειδικούς επιστήμονες, μια ενδεκαμελή επιτροπή από ειδικούς επιστήμονες, συγκεκριμένα από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, από το Πανεπιστήμιο το Καποδιστριακό, από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, το Οικονομικό Επιμελητήριο, ορκωτούς λογιστές, από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και από κρατικούς φορείς. Έτσι, λοιπόν, η επένδυση…μάλλον οι προοπτικές της επένδυσης και οι όροι της επενδύσεως εβασανιζότανε περίπου για δυο χρόνια, από τον Οκτώβριο του ’96 μέχρι τον Ιούλιο… Ιούνιο του ’98…ασχολούντανε αυτή η Επιτροπή. Στη συνέχεια, αφού πήραμε το καλώς έχειν και προχωρήσαμε σε αρχές συμφωνίες και σε υπογραφή σύμβασης με την εταιρία, τη Loyalwοrld, στη συνέχεια άρχισε η σύνταξη των μελετών. Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων…βεβαίως προέγκριση χωροθέτησης είχε δοθεί από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.
… Η Εταιρία συνέταξε τη μελέτη αυτή και την κατέθεσε στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. επί υπουργείας της κ. Παπανδρέου. Το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. αφού την εξήτασε για τρεις τέσσερις μήνες με τις υπηρεσίες του, μας την επέστρεψε με μια σειρά από ερωτήματα και από συμπληρώσεις.
Όπως είπα, η Περιβαλλοντική Μελέτη αφού επεστράφη από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. μετά από τρεις τέσσερις μήνες, η Εταιρία τώρα περίπου για ενάμιση δύο χρόνια δεν κάνει τίποτα άλλο από το να έχει αναθέσει τις συμπληρώσεις αυτές και τις διορθώσεις, τη βελτιοποίηση της μελέτης σε πεντέξι τεχνικές εταιρίες που ασχολούνται με περιβαλλοντικά θέματα, με γεωλογικές μελέτες, με υδρογεωλογικές, με αφαλάτωση νερού, και λοιπά και λοιπά. Είδαν ότι αμφισβητείται η εγκυρότητα και η φέρουσα ικανότητα, δηλαδή τα αποτελέσματα αυτών των μελετών, οι οποίες μελέτες έχουνε κατατεθεί στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. από αρκετό καιρό… το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. τις έχει μελετήσει με τις υπηρεσίες του που υποτίθεται ότι είναι οι αρμόδιες υπηρεσίες που αποτελούνται από ειδικούς επιστήμονες… και δεν άκουσα κανέναν από αυτούς που αμφισβητούνε τη φέρουσα ικανότητα να μας πει τέλος πάντων που πρέπει να τις καταθέσουμε αυτές τις μελέτες αν το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., ή μάλλον αφού το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. κατά την άποψη τους δεν είναι το ενδεδειγμένο όργανο που πρέπει να δώσει τις εγκρίσεις;
(Ακολουθεί ερώτηση από Δημότη Ιτάνου που επισημαίνει του φόβους της τοπικής κοινωνίας λόγω της γενικότερης άγνοιας για το περιεχόμενο του συμφωνητικού ανάμεσα στο Ίδρυμα «Παναγία η Ακρωτηριανή» και την εταιρία Loyal wοrΙd. ) Και ο ηγούμενος απάντησε:
Η σύμβασις είναι ένα δημόσιο έγγραφο. Δεν είναι ούτε συγχωροχάρτι για να την έχουμε κρυμμένη, ούτε τίποτε. Είναι δημόσιο έγγραφο, το οποίο έχει κατατεθεί στα Υπουργεία, σε όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες, και οποιοσδήποτε θέλει μπορεί να έρθει στο Μοναστήρι να την διαβάσει. Δεν είναι, όμως, η σύμβαση φέιγ βολάν να την τοιχοκολλήσουν στα περίπτερα".

Στην ίδια ημερίδα παρέμβαση κάνει κι ο Δήμαρχος της περιοχής:

"Το Ίδρυμα θα είναι ένας οικονομικός κολοσσός και έχει ένα καταστατικό με άγιους σκοπούς. Ένας άνθρωπος που ξέρετε, ο Δεσπότης (Σημείωση: εννοείται ο Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας Ευγένιος) δηλαδή, μπορεί να αλλάζει, να ορίζει… όχι να αλλάζει ακριβώς, αλλά μετά από παραίτηση, ο μη γέννητο θάνατο και τρεις συνεχείς απουσίες, να αλλάζει τα υπόλοιπα έξι μέλη, και τον Ηγούμενο ακόμα, σύμφωνα με το εκκλησιαστικό δίκαιο. Όσο άγιος και αν είναι αυτός ο άνθρωπος, σε ένα ευρωπαϊκό κράτος, δεν θα πρέπει στα χέρια του να κρατάει τη μοίρα του Ιδρύματος, το 10% του τζίρου, αυτούς του υψιπετείς στόχους που έχει βάλει το καταστατικό".

Εν τω μεταξύ, η Αγγλική εταιρία μετασχηματίζεται. Αλλάζει όνομα και γίνεται Minoan Group Plc. Ο νέος της πρόεδρος Κρίστοφερ Έγκλετον, δηλώνει ότι η εταιρεία έχει ήδη καταθέσει στο ΥΠΕΧΩΔΕ από τις 14 Απριλίου 2005 το πρώτο τμήμα της νέας συμπληρωματικής περιβαλλοντικής μελέτης για τις επενδύσεις της στην Κρήτη, ενώ στο σύνολό της η μελέτη θα παραδοθεί στο αμέσως ερχόμενο διάστημα. Μάλιστα, στη μελέτη αυτή έχει εξεταστεί όχι μόνο η ανάπτυξη της περιοχής τού Κάβο Σίδερο, αλλά και η σχέση της με ολόκληρη την Ανατολική Κρήτη. «Έχουμε διαβεβαιώσεις ότι η νέα κυβέρνηση στην Ελλάδα, που επιδιώκει να ενθαρρύνει τις επενδύσεις από το εξωτερικό, θα μας αντιμετωπίσει αμερόληπτα, όταν θα χρειαστεί να αποφασίσει για την έγκριση της περιβαλλοντικής μελέτης και την έκδοση των απαραίτητων οικοδομικών αδειών», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Έγκλετον. Πολύ προσεκτικότερος στις διατυπώσεις του από τον προκάτοχό του που κάποτε δήλωνε ευθαρσώς ότι στην Ελλάδα δεν κάνεις μπίζνα αν δεν λαδώσεις.
Και πράγματι, εν μέσω θερινής ραστώνης στα τέλη Αυγούστου, με μια απλή όσο και ... αθώα διάταξη στο νομοσχέδιο περί Ιαματικού Τουρισμού, η υπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης παρέχει τη δυνατότητα «μακροχρόνιας μίσθωσης για τουριστικούς σκοπούς ακινήτων της Εκκλησίας της Ελλάδος, της Κρήτης, Δωδεκανήσου και των Μονών Αγίου Ορους και Πατριαρχείου».

Έχει προηγηθεί ταξίδι του ζεύγους Καραμανλή προ ετών για ενημέρωση στην περιοχή,
προσωπικό ενδιαφέρον του κ. Σημίτη επί πρωθυπουργίας του και βέβαια το "άγρυπνο βλέμμα" του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, που λόγω εντοπιότητας παρακολουθεί τις εξελίξεις στενά.
Έχει προηγηθεί ακόμη και μία παραφιλολογία για το αν θα απαγορευθεί η ένταξη νέων τουριστικών επενδύσεων στο αντίστοιχο σκέλος του αναπτυξιακού νόμου για την Κρήτη,
ορίζοντάς την ως κορεσμένη περιοχή.

Αντιγράφω απόσπασμα από την σελίδα των οικολογικών Οργανώσεων της Κρήτης:

"Στα χρόνια που μεσολάβησαν προέκυψαν δικαστικές αποφάσεις υπέρ της Μονής και έτσι, με τις ευχές και των δύο τελευταίων κυβερνήσεων (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ), "ήρθε η ευλογημένη στιγμή της υπογραφής της συμβάσεως", όπως αναφέρεται σε απάντηση της Μητρόπολης προς τον τοπικό τύπο. Αυτή η "ευλογημένη στιγμή" της υπογραφής ήρθε παρά το γεγονός ότι το 1998 είχαν βγει στην επιφάνεια σοβαρές νομικές παραβάσεις:

- Το εφετείο Κρήτης αναγνώριζε στο ελληνικό δημόσιο την ιδιοκτησία 10.000 στρεμμάτων.

- Όπως προέκυπτε από επιστολή της ίδιας της Loyal world προς το "Ίδρυμα Παναγίας Ακρωτηριανής", η εταιρεία ήταν "μιας χρήσης" και συστάθηκε για την περίσταση. Σύμφωνα δε με έρευνα της Dun & Broadstreet International το κεφάλαιό της ήταν ανύπαρκτο.

- Ενώ η υπόθεση "δεν περπατούσε", καθώς βρέθηκε στο Υπουργείο Οικονομικών ένας έντιμος υπάλληλος που εξέθετε διαρκώς τις παράνομες πράξεις που άλλοι προωθούσαν, όταν ο αρμόδιος αυτός μετατέθηκε σε άλλη υπηρεσία, αίφνης όλοι υπέγραψαν τα σχετικά έγγραφα που εκκρεμούσαν και που προσέφεραν νομιμοφάνεια στο "Ίδρυμα Παναγία Ακρωτηριανή" προκειμένου να υπογράψει με την αγγλική "εταιρεία μαϊμού".

Το ιδιαίτερα ένθερμο ενδιαφέρον για το μέλλον της επένδυσης που είχε επιδείξει ο κ. Σημίτης, όταν ήταν πρωθυπουργός, φαίνεται ότι ήταν αρκετό για να ξεπεραστούν οι σοβαρές νομικές παραβάσεις. Αλλά και ο νυν πρωθυπουργός και τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κ. Καραμανλής είχε ενημερωθεί επαρκώς για την επένδυση ήδη από το καλοκαίρι του 1999 κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη Μονή Τοπλού.

Η συγκεκριμένη off-shore εισάγεται ονοσούπω στον κατάλογο Aim του χρηματιστηρίου του Λονδίνου. Στον κατάλογο Aim, όπως είναι γνωστό στους χρηματιστηριακούς κύκλους, "μπαίνει οποιοσδήποτε δεν δηλώνει τίποτα και έτσι εξυπηρετούνται όσοι δεν θέλουν να κάνουν reporting των μετοχών. Εν ολίγοις, ο εισαγόμενος μένει ουσιαστικά ανώνυμος και τραβά μόνο κεφάλαια".

Με αυτούς τους ανώνυμους μετόχους έκλεισε συμφωνία η Μονή Τοπλού, η οποία αν ήθελε να διαθέσει την περιουσία της θα μπορούσε ίσως να τη διαθέσει σε ντόπια συμφέροντα. Όμως η Μητρόπολη θα πρέπει να προσέξει. Διότι το αντίστοιχο προηγούμενο των 17.000 στρεμμάτων της Σιθωνίας που άλλαξαν ιδιοκτήτη στη δεκαετία του 1960, έφερε τους αρχικούς συνιδιοκτήτες, την Μονή Εσφιγμένου, να μην έχει εισπράξει την αξία κι επιπλέον οι μοναχοί της να απειλούνται με έξωση και απέλαση από το Άγιον Όρος.

Για μία μόνον από τις εγκαταστάσεις της επένδυσης, εκείνη του γκολφ, ο Oliver Rackham (Corpus Cristi College, Cambridge), εισηγητής στην Ημερίδα (21-5-2005) "Τουρισμός, Γκολφ και Κρητικό Τοπίο: Συμφιλιώνοντας τη συνάντησή τους;", αναρωτήθηκε: "Γιατί κάποιος να θέλει να έρθει στην Κρήτη για να παίξει γκολφ:". Και συνέχισε: "Ένας από τους επενδυτές καυχήθηκε ότι η Κρήτη έχει το μακρύτερο καλοκαίρι: αυτό ακριβώς είναι που κάνει την Κρήτη ακατάλληλη για γκολφ".

Στην κατακλείδα: Χθες ο κ. Σουφλιά έδωσε οριστικά το πράσινο φως για την επένδυση των Άγγλων στο Κάβο Σίδερο. Αν πράγματι, σ' αυτή την χώρα επιλέξαμε στρατηγικές επενδύσεων μαμούθ στον Τουρισμό, εκχωρώντας για ζωές γενεών, τεράστιες εκτάσεις σε ξένα και δυσδιάκριτα συμφέροντα θα προσπαθήσω να το αντιληφθώ. Σε αυτή την περίπτωση όμως να μην ακούσω άλλες διαμαρτυρίες για τα all inclusive πακέτα και τον μαραζμό των τοπικών αγορών.

Αν η Εκκλησία ασκεί επενδυτικές πολιτικές σε πιλοτικό επίπεδο και καθορίζει τις τουριστικές επιλογές ενός τόπου για τον επόμενο αιώνα, επίσης θα το δεχτώ. Να μην ξανακούσω όμως καυγά για διαχωρισμό κράτους - εκκλησίας, καθώς
στην πράξη το θέμα έχει λυθεί.

Προσπάθησα να μεταφέρω εδώ όσα στοιχεία είχα για το θέμα και όσα κατά καιρούς δημοσιεύτηκαν (προφανώς κάποια διέφυγαν της προσοχής μου). Προσπάθησα επίσης να τα παραθέσω με μορφή καταγραφής, αποφεύγοντας να "χρωματίσω" το κείμενο με τις αντιδράσεις, που πρόσφατα ενέσκυψαν στην τοπική κοινωνία για τη μονάδα αφαλάτωσης, το εργοστάσιο επεξεργασίας λυμμάτων και τα γήπεδα γκόλφ.

Απέφυγα επίσης -την τύπου Γιάννη Μαρή- μυθιστορία, για το δυστύχημα που στοίχισε την ζωή στον μοναδικό ιερωμένο που αντιτάχθηκε στο εν λόγω σχέδιο. Δεν υπάρχουν αποδείξεις για τίποτα και το τεκμήριο της αθωότητας παραμένει ισχυρό.

Το Κάβο Σίδερο -αν όλα πάνε κατ' ευχήν- θα είναι η πρώτη ξένη πόλη που θα αποκτήσει η ελληνική επικράτεια. Χτισμένη από ξένους για ξένους.
Βοήθειά μας και συμπαθάτε με που σας κούρασα ...
Τα πρωτοσέλιδα του Τύπου είναι διθυρραμβικά κι ένοιωσα κι εγώ μία .. κούραση από το πόσο "σύντομη" μνήμη διαθέτουμε.

Σημείωση: Με διαφορετικό (μπλε) χρώμα σημειώνω όσα κατά καιρούς
δημοσιοποιήθηκαν και αφορούν κυρίως νομικούς και οικονομικούς
όρους της υπόθεσης. Όχι πως δεν είναι σπουδαία αλλά κατανοώ ότι για κάποιους μπορεί απλά να είναι βαρετή τόση ανάγνωση.

Permalink για το "Μονή Τοπλού: Μετά φόβου Θεού επενδύωμεν. Το ανάγνωσμα"