Την πιο παράξενη κουβέντα την ανοίξαμε χθες σε μία γιορτή. Μία ντουζίνα "βολεμένοι" άνθρωποι με τα καλοπροβαρισμένα τους χαμόγελα και το ποτήρι ενός παλιού κρασιού στο χέρι. Ανικανοποίητοι όλοι από τις άκρατα "καταναλωτικές" μας γιορτές βαλθήκαμε να φυλλογυρνάμε το παρελθόν για να θυμηθούμε τα πιο ζεστά μας Χριστούγεννα. Βρέθηκα να ακούω όμορφες ιστορίες και να θυμάμαι ξεχασμένες λέξεις με απλά νοήματα.
Χριστούγεννα στο στρατό, στο φοιτητιλίκι, στον έρωτα ...

1982. Έφτανες στην είσοδο του χωριού και σε πλημμύριζε η μυρωδιά από τα ξύλα που καίγονταν στα τζάκια. Όχι μυρωδιά της χλιδής, αλλά της ανάγκης. Δεκαπέντε σπίτια όλα κι όλα, σκαρφαλωμένα στην άκρη του .. πουθενά. Η πλατεία γεμάτη αυτοκίνητα και τα δύο σοκάκια του χωριού, μελετημένα ίσα να περνάει η "σκαφτικιά" στην τσίτα και ο γάιδαρος .. αεράτα. Βγαλμένος από ένα τέτοιο σκηνικό μάλλον ο μπάτσος της Νόβα με το "pull over the γαϊδάρ" τώρα που το σκέφτομαι.
Στα μάτια μου όλα έμοιαζαν αλλόκοτα: πρώτη φορά Χριστούγεννα στο χωριό. Χαθήκαμε σε κάτι άγνωστες αγκαλιές που μας υποδέχτηκαν καλοσυνάτα. Και μετά, βάλαμε πλώρη για το πανηγύρι του πάνω μαχαλά. "Πάμε στα Χοιροσφάγια" είπε μία θεία από εκείνες που δεν είχα ξαναδεί ως τότε κι ανάθεμα και κατάλαβα τι εννοούσε.
Οι άνθρωποι των χωριών είναι λιγότερο "ευαίσθητοι" από μας τους πρωτευουσιάνους με τα ζώα. Ίσως γιατί εμείς τα βρίσκουμε να κοίτωνται άψυχα στα κρεοπωλεία ενώ εκείνοι οφείλουν να κάνουν όλη τη "βρωμοδουλειά" για να τα απολαύσουν στο πιάτο τους.
Παρακολούθησα τη σφαγή του χοίρου με μάτια τεράστια από έκπληξη και μία αίσθηση συμπόνοιας για το άτυχο ζώο. Βαρβαρότητες, σκεφτόμουν τότε. Σήμερα που η κυριολεξία της έννοιας συναντάται συχνά υπό άλλη μορφή στις ζωές όλων μας, αναθεωρώ και το λέω "έθιμο" από κείνα που τείνουν να εκλείψουν πια.
Πέντε γεροδεμένοι άντρες εξοπλισμένοι με βαριοπούλες, μαχαίρια κι ένα περίστροφο και στη μέση ένας δεμένος χοίρος, που κανένα τηλεφώνημα δεν θα τον έσωζε όπως τις γαλοπούλες της διαφήμισης. Την συνέχεια δεν πρόλαβα να τη δω. Άκουσα μόνο τον πυροβολισμό και τις σπαραξικάρδιες κραυγές του ενώ βοηθούσα ήδη τις γυναίκες να ετοιμάσουν τα μελομακάρονα. Θυμάμαι όμως πως κοντοστάθηκαν όλες για μία στιγμή κι έπειτα άρχισαν να μοιράζουν τα "καθήκοντα". Ποιά θα αναλάβει τις ομαθιές, ποιά τα σύγλινα, ποιά το απάκι και ποιά τα λουκάνικα.
Τις επόμενες μέρες ο τόπος γέμιζε μυρωδιές κι αρώματα από τα καλούδια του χοίρου, που θυσιάστηκε για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι μας κι εγώ μπαινόβγαινα στις κουζίνες και παρακολουθούσα έκπληκτη πόσες νέες ... γεύσεις (και λέξεις) τρύπωναν στο λεξιλόγιό μου.
Οι "βάρβαροι" της υπαίθρου έχουν έναν αλλιώτικο τρόπο να εννοούν τις γιορτές ...
Κι έναν αλλιώτικο να τις ... γλεντοκοπούν. Ακόμη και για το θάνατο έχουν μία αλλιώτικη άποψη (όπως λέει ο Ζωϊδάκης). Ίσως γι' αυτό οι κρητικές μαντινάδες τον μπλέκουν συχνά με τον έρωτα.


----------------------------------------------------------------------------------
«... Δυο φορές το χρόνο, τη Λαμπρή και τα Χριστούγεννα, κινούσε από το μακρινό χωριό ο παππούς μου κι ερχόταν στο Μεγάλο Kάστρο να δει τ' αγγόνια του και την κόρη.
Γέρος κοτσονάτος, με άκουρα άσπρα μαλλιά, με γαλάζια γελούμενα μάτια, με βαριές χερούκλες όλο ρόζους• άπλωνε να με χαϊδέψει και το δέρμα μου ξεγδερνόταν.
Kρατούσε, τυλιγμένο σε λεμονόφυλλα, το ίδιο πάντα πεσκέσι: ένα γουρουνόπουλο ψητό στο φούρνο• γελούσε, το ξεσκέπαζε και μοσχομύριζε το σπίτι».

Από την «Αναφορά στο Γκρέκο» του Νίκου Kαζαντζάκη

Λαογραφικές σημειώσεις

Την παραμονή των Χριστουγέννων στα χωριά της Κρήτης εσφάζανε τσι χοίρους (αρχαία χοιροσφάγια), αναθρεμμένους από τον κάθε νοικοκύρη κυρίως με βελάνια (βελανίδια) και χουμά (τον ορρό του γάλακτος που μένει από την τυροκόμηση, μέσα στο οποίο όμως ρίχνανε και λάδια που έμεναν στα τσικάλια κι έτσι ο χουμάς γινόταν ζουμί –ένα ιδιαίτερα θρεπτικό μίγμα για πόση). Από το χοιρινό κρέας παρασκευάζονταν οματές (ή στην ανατολική Κρήτη, ομαθιές), τσιλαδιά (με τη χοιροκεφαλή, η λεγόμενη πηχτή), απάκια (λουρίδες ψαχνού κρέατος καπνισμένες στο τζάκι, συχνά με φασκομηλιές και άλλα μυρωδικά βότανα), λουκάνικα, σύγλινα (κομμάτια κρέας μισοβρασμένα και αποθηκευμένα σε κουρούπι (κιούπι) μαζί με τη γλίνα (το λίπος) που τα βοηθούσε να διατηρηθούν πολλούς μήνες –μετά γίνονταν σφουγγάτο (ομελέτα) ή μαγειρεύονταν με πατάτες κ.λ.π.

Το χοιρινό ήταν εξαιρετικά σημαντικό, ιδίως γιατί μπορούσε να αποθηκευτεί εφοδιάζοντας την οικογένεια με κρέας για πολύν καιρό. Επίσης «έκανε δυο φαητά», αφού έβγαζε πολύ λάδι (από το λίπος που έλιωνε κατά το μαγείρεμα) με το οποίο μαγείρευαν έπειτα χόρτα ή πατάτες κάνοντάς τα νοστιμότερα.

Υπ’ όψιν ότι ο χοίρος είναι θεριό, άγριο, δυνατό και επικίνδυνο, και, συνεπώς, ήταν πολύ δύσκολο να σφαγεί, κυρίως αν ήταν μεγάλος –και έπρεπε να είναι αρκετά μεγάλος, για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω. Το σφάξιμό του ήταν δουλειά πολλών αντρών μαζί, που τον κρατούσαν και ένας, έμπειρος, του κάθιζε τη "μαχαιρέ" σε συγκεκριμένο σημείο στο λαιμό, για να πεθάνει ακαριαία –αλλιώς μπορεί και να έφευγε με το μαχαίρι καρφωμένο στο λαιμό του και αλίμονο σε όποιον του αντιστεκόταν!

Οι κραυγές του χοίρου που σφάζεται είναι κάτι φρικιαστικό. Ο οπλαρχηγός του 1866 Ιωάννης Αναγνώστης Κατσαντώνης από το χωριό Άνω Μέρος της επαρχίας Αμαρίου, γέρος πια (αρχές του εικοστού αιώνα), έφευγε από το χωριό όταν έσφαζαν τους χοίρους, γιατί οι σκληρές τωνε (οι κραυγές τους) του θύμιζαν, όπως έλεγε, τα ουρλιαχτά των χριστιανών όταν τους έσφαζαν οι Τούρκοι.

Σύμφωνα με δοξασία καταγεγραμμένη στο χωριό Αποδούλου του νομού Ρεθύμνης, την παραμονή της σφαγής του ο χοίρος θωρεί μέσα στο χουμά ντου ένα μαχαίρι (βλέπει ένα μαχαίρι μέσα στο ζουμί που θα πιεί) και καταλαβαίνει ότι πλησιάζει το τέλος του. Έτσι, περνάει την τελευταία νύχτα του λυπημένος και περιμένοντας το θάνατο από το αφεντικό του που τόσον καιρό τον τάιζε και τον μεγάλωνε (χαρακτηριστική αυτή η δοξασία για το σεβασμό του παλαιού ανθρώπου προς το ζώο, άσχετα αν από ανάγκη το έσφαζε και τρεφόταν μ’ αυτό).

Η σφαγή των γουρουνιών γίνονταν την ίδια ημέρα, την παραμονή Χριστουγέννων, απ' όλους τους χωριανούς, κάτι που αποτελούσε πανηγύρι για τα μικρά παιδιά, τα οποία μάλιστα πολλές φορές μάλωναν μεταξύ τους για το ποιος θα πάρει τη φούσκα (ουροδόχο κύστη) του χοίρου, για να την κάνει μπαλόνι.

Την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, οι χωρικοί έκοβαν το κρέας του χοίρου και έφτιαχναν:
• λουκάνικα
• απάκια: καπνιστό κρέας
• πηχτή (τσιλαδιά): αφαιρείται κάθε ίχνος κρέατος από το κεφάλι του γουρουνιού και όλα μαζί βράζονται. Ο ζωμός με ειδική προετοιμασία μετατρέπεται σε πηχτό ζελέ που μέσα του βρίσκονται τα κομμάτια του κρέατος.
• σύγλινα, δηλαδή το κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου. Το λίπος έπηζε μόλις έχανε τη θερμότητα του και το κρέας μπορούσε να διατηρηθεί έτσι για αρκετούς μήνες.
• ομαθιές, τα έντερα του χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι.
τσιγαρίδες, κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό στην εξοχή, όταν μάζευαν τις ελιές.

Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο από το χοίρο των Χριστουγέννων, καθώς για κάθε κομμάτι του ζώου υπήρχε κάποια χρήση. Και παλιότερα δεν πήγαινε χαμένο ούτε το αίμα του. Μοιάζει "βάρβαρη" η παραδοχή αυτή, αλλά τους λόγους της εξηγεί όμορφα σε ένα κείμενό της η Εύη Βουτσινά:

"Ο Μέγας Βασίλειος ένας ιεράρχης με σπάνια μόρφωση, με ελληνική παιδεία, γράφει ότι απαγορεύεται στους Χριστιανούς να καταναλώνουν το αίμα των σφαγίων γιατί στο αίμα κατοικεί η αθάνατη ψυχή. Και η ποινή για τέτοιο αμάρτημα είναι η απώλεια της αιωνιότητας.

Το αίμα των οικόσιτων ζώων το κατανάλωναν όλοι οι νεότεροι πολιτισμοί. Τίποτα από το σφαγείο δεν αχρηστεύεται και κυρίως το αίμα που είναι δυναμωτικό.

Ξανασκέφτομαι την έννοια της τοτεμικής μετάληψης, που πραγματεύεται και ο Λεκατσάς αλλά και όλοι οι σύγχρονοι ανθρωπολόγοι.

Άν μου πείτε ότι αυτά είναι πολύ αρχαία και πολύ πρωτόγονη συνήθεια θα σας αναφέρω μόνο δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Τον κόκορα κρασάτο -ένα σπουδαίο πιάτο της γαλλικής υπαίθρου- ακόμα και σήμερα στα χωριά τον μαγειρεύουν με κρασί και δένουν τη σάλτσα με το αίμα του κόκορα, που το κράτησαν τη στιγμή της σφαγής.

Και στη Μηλιά του Μετσόβου κάθε χρόνο τις παραμονές των Χριστουγέννων που σφάζουν χοίρους, φτιάχνουν απαραιτήτως μέχρι σήμερα ένα είδος λουκάνικου το μπουμπάρι με το χοιρινό αίμα, πληγούρι και αρώματα, που το καταναλώνουν με άφθονο κρασί.

Είναι οι βυζαντινές αιματίες που σήμερα λέγονται αλλού Ματιές ή Οματιές πάλι το όνομα είναι ίδιο. Είναι απαράλλαχτο εδώ και δεκάδες αιώνες φτιάχνεται με τα χοιροσφάγια που στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας γίνονται τα Χριστούγεννα. Χρησιμοποιείται και το νεότερο ρύζι σε άλλα μέρη αλλά αρχικά οι ομματιές φτιάχνονταν με το πληγούρι και είναι απλώς μία ακόμα περίπτωση τελετουργικού φαγητού, όπου συνυπάρχουν οι θεμελιώδεις τροφές, σιτάρι και αίμα. Αυτό το αίμα στην κατοπινή φάση του πολιτισμού όπως θα έλεγε ο Παναγής Λεκατσάς, υποκαταστάθηκε από το κρασί.

Οι οματιές (ματιές, μπάμπω κτλ) χρησιμοποιούν το πνευμόνι και το αίμα του καλοθρεμμένου οικόσιτου χοίρου, μαζί με κομμένο σιτάρι, κρεμμύδια και μπαχαρικά, που θα το νοστιμίσουν και τρώγονται (τουλάχιστον σε όλη την Βόρεια Ελλάδα) αμέσως μετά τη λειτουργία των Χριστουγέννων. Το πρωί είναι το πρώτο αρτυμένο φαγητό που τρώνε μετά τη νηστεία του σαρανταήμερου .

Οι καταβολές του εθίμου έχουν ξεχαστεί στο πέρασμα του χρόνου αλλά η συνήθεια παρέμεινε: Τώρα πια σε πολλές περιπτώσεις βάζουν κρασί μαζί με λάδι στο ταψί που ψήνουν τις οματιές.

Οι ανθρωπολόγοι θα μας έλεγαν ότι παλιότερα, που οι πληθυσμοί είχαν περιορισμένα μέσα, αξιοποιούσαν το κάθε τι, πόσο μάλλον ένα άκρως πρωτεϊνούχο υλικό όπως το αίμα.

Οι Βυζαντινοί είχαν ανάλογα λουκάνικα με αίμα που τα ονόμαζαν μπουλτούνες ενώ στη Γαλλία μέχρι σήμερα υπάρχει το διάσημο λουκάνικο boudain επίσης με αίμα. Η κοινή γλωσσική ρίζα λέτε να είναι τυχαία; Άλλωστε και ο μέλας ζωμός των λιτοδίαιτων Λακεδαιμονίων εικάζουμε βάσιμα ότι ήταν ένα είδος σούπας που σίγουρα περιείχε και το αίμα.

Σημειώνω απλά ότι σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Ξενοφώντα και του Παυσανία ο τρόπος που διατρέφονταν οι Σπαρτιάτες στόχευε στην ενίσχυση του φρονήματος και στην διασφάλιση της σωματικής αλκής που θα καθιστούσαν αξιόμαχους τους πολίτες. Για να ξαναγυρίσω πάντως στην αρχική μου σκέψη, και να σημειώσω ότι αν ο Μέγας Βασίλειος (που έζησε στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα) ασχολήθηκε με την απαγόρευση του αίματος, το έκανε επειδή απλά οι άνθρωποι το ... έτρωγαν" .

Permalink για το ""Pull over the ... γαϊδάρ or i 'm gonna shoot""

Αγαπητέ Άγιε

ως παιδί διατηρούσα επιφυλάξεις για την ύπαρξή σου αλλά από τότε που απέκτησα μπλοκ είμαι σχεδόν βέβαιη ότι και τα πλέον απίθανα μπορούν να συμβούν. Και το λέω αυτό, καθώς ένα σωρό άνθρωποι, που επίσης νόμιζα ότι ... δεν υπάρχουν, ανακάλυψα ότι περιφέρονται γύρω μου, αλλά τον καλύτερο εαυτό τους τον καταθέτουν μόνο στην μπλοκόσφαιρα. Μερικοί βέβαια, καταθέτουν και τον χειρότερο ... αλλά αυτό δεν είναι της παρούσης στιγμής.
Επειδή λοιπόν, στο μπλοκοχωριό μας τα "ξωτικά" σου ... χτυπάνε υπερωρίες, σου γράφω την λίστα των δώρων που έφτιαξα, για να την έχεις πρόχειρη εγκαίρως, μπας και σε ρίξω στο φιλότιμο και στείλεις κατιτί.

Συνοπτικά και για να μη σε κουράζω:

Όπως ξέρεις του χωρίου τούτου "άρχει" ο Υπουργός μας, ο κύριος Ζούρη. Στείλε του σε παρακαλώ ένα μαγικό κολπάκι να διώχνει τα πουλιά από το μπαλκόνι του (πολύ τον εκνευρίζουν οι κουτσουλιές) και μία δίμετρη ξανθιά, αλά Σκλεναρίκοβα στύλ, μπας και σταματήσει να γυρνάει τον κόσμο ψάχνοντας καλλονές.

Έχουμε επίσης έναν μάγειρα, τον κύριο Αθήναιο. Άλλος γυναικάς αυτός !!! Ξέρεις, άντρας και να μαγειρεύει, όσο να πεις έχει μία γοητεία το σκηνικό. Θέλω να του στείλεις λοιπόν, ένα high teck τσουκάλι, να το εγκαταστήσει στο μπλοκάκι του και να κάνουμε διαδικτυακά τσιμπούσια με τις συνταγές του. Kαταλαβαίνεις, σαν ... ολόγραμμα το φαγητό, αλλά να μπορούμε να το απολαύσουμε κιόλας.

Κι ως χωριό αυτοδύναμο έχουμε κι έναν αμπελοφιλόσοφο, τον Πασχάλη. Έχει βαλθεί να φτιάξει όλη την εγκυκλοπαίδεια του σεξ τελευταία, αλλά είναι θρήσκο παιδί .. κατά βάθος. Να φανταστείς ότι και στις εκκλησίες πάει συχνά ... για καμάκι. Να του στείλεις σε παρακαλώ, ένα ΜΑΧ πληκτρολόγιο από κείνα τα δικά σου τα παράξενα, που δεν θέλουν οθόνες και συνδέσεις, να γράφει σε real time τα .. πάντα. Και να τους στείλεις και μία γερή δόση χιούμορ ακόμη, για να μην εγκαταλείψει ούτε τα επόμενα δύο χρόνια το .. εγχείρημα.

Και φυσικά είμαστε και οικολόγοι. Γι' αυτό έχουμε περί πολλού και μία Ροδιά εδώ. Όχι σαν εκείνη της Πρωτοψάλτη που "στο φως πετάχτηκε, δεν φυλάχτηκε, δεν πειράζει πια". Η δική μας η Ροδιά είναι αλλιώτικη. Γι' αυτό σου λέω, να της δώσεις κανένα μαγικό πινέλο να ζωγραφίζει που και που τις φάτσες μας (κι ας μην τις ξέρει) να κάνουμε σκιτσομαχίες στα .. τυφλά .
Ααα ... έμπνευση έχει, μη στείλεις άλλη και μας πάθει overdose.

Έχουμε κι έναν Πετεφρή στα πέριξ. Όχι τον παλιό. Έχουμε μοντέλο νέας γενιάς. Ένα κόλλημα έχει μόνο με εκείνο το νησάκι των νεκρών. Ξεκόλλατον, Άγιε μου, και δώσε του και μία .. καραβέλα να ταξιδέψει γρήγορα στην απέναντι όχθη. Να 'χουμε κι εμείς κάτι να διαβάζουμε και να λέμε "βρε, τούτον εδώ τον γνωρίζω προσωπικά".

Έχουμε κι έναν Ovi, που είναι σε κάτι χιονισμένους τόπους, κοντινούς στο κονάκι σου. Κι όλο μας στέλνει εικόνες με χριστουγεννιάτικα τοπία και .. ζηλεύουμε. Να του δώσεις Άγιε μου, το μαγικό σου ελκυθράκι με τους ταράντους και τα ιπτάμενα κόλπα, να πεταχτεί συν γυναιξί και ... Δάφνης κατά τα μέρη μας κι ας μην έχουμε ... άσπρες μέρες. Άλλωστε, θα τον πάμε σε ένα μιτάτο στον Ψηλορείτη να χορτάσει ... κρυγιώτη (που λένε επαέ).

Διαθέτουμε κι έναν Φοίβο. Όχι τον συνθέτη, καλέ. Τον θείο μου από τα Παρίσια. Όλη μου την "ανατροφή" στο .. μπλοκοχωριό εκείνος την ανέλαβε. Και ιδού τα αποτελέσματα .. xixixi. Το δώρο του βέβαια, με προβλημάτισε, Άγιε μου. Είναι και κομματάκι ... ιδιόρρυθμος κι ώρες ώρες θαρρώ πως με τόσες γυναίκες γύρω του, τα 'χει όλα. Τώρα εσύ βέβαια, όλο και θα 'χεις στο κελάρι σου κανένα παμπάλαιο ουίσκι να του το στείλουμε, μπας και πιστέψει κι αυτός ότι υπάρχεις. Γιατί του το λέω η ταλαίπωρη κι όλο ... xo xo xo μου απαντάει.

Α .. είπα ιδιόρρυθμο το θείο αλλά ... άλλος έχει το όνομα, ο suigenerisav. Καλό παιδί αλλά παρεξηγημένο. Εμ κι αυτός ... όλο με πολιτικούς πάει και μπλέκει και που τον χάνεις που τον βρίσκεις σε κάτι γκλαμουράτα στέκια, όλο λούστρο αλλά χωρίς ουσία. Να του φέρεις ένα καλό ζευγάρι ωτασπίδες και να του δίνεις υπομονή, Άγιε μου. Ε τώρα, αν σου βρίσκεται και καμιά .. ξωτικιά περισσευάμενη, στείλτου την κι αυτή.

Κοίτα συνειρμούς που κάνω: από τον ιδιόρρυθμο στον .. Παράξενο. Τι Παράξενος, δηλαδή .. που εγώ μία χαρά τον βρίσκω! Φέρε του κι εσύ ένα δώρο παράξενο, να του ταιριάζει. Ένα από κείνα τ' ανέφικτα που κλειδώνεις στις αποθήκες σου. Φέρε του ανθρώπους γύρω του να τον καταλαβαίνουν. Όχι τίποτα άλλο, να μην χρειάζεται να εξηγεί έστω, τι εννοεί κάθε φορά με όσα γράφει.

Α .. έχει και Ελληνίδα το μπλοκοχωριό. Πολλές, δηλαδή, αλλά μία είναι Ελληνίδα με τη .. βούλα. Αν σου βρίσκεται το μαγικό ραβδάκι που κρατάει η "τσικιντιγκλόμ" τις μεταμεσονύχτιες ώρες, κάνε την με ένα κολπάκι άτρωτη στις κακίες και τις μικρότητες. Και χάρισε της ένα καινούριο σκυλάκι, να τρίβεται ναζιάρικα στα πόδια της και να της θυμίζει πως με ό,τι δενόμαστε παίρνουμε το ρίσκο να πονέσουμε χάνοντάς το.

Για τον Γεώργιο Χοιροβοσκό τι να πω? Σίγουρα τον ξέρεις. Ορίστε, να μην νομίζεις ότι μόνο άθεους έχουμε εδώ μέσα. Μία θέση στον παράδεισο .. εισηγούμαι να του δώσετε. Όχι στον επουράνιο (που μεταξύ μας .. φέξε μου και γλίστρησα, μου κάνει) αλλά στον επίγειο. Και ξέρεις τώρα πως το εννοώ: όπως το λέει ο Νιόνιος "και τι ζητάω, μιά ευκαιρία στον παράδεισο να πάω".

Α θέλω να φροντίσεις επίσης και τον κύριο Μπερεκέτη. Καθόλου δεν τον ξέρω τον άνθρωπο αλλά κοντεύω να τον ... ερωτευτώ με όσα γράφει. Μπερεκέτης όνομα και πράμα, Άγιε μου. Να 'χεις, σε παρακαλώ, καλά όλο το σόι του, θείους, θείες, ανήψια και ξαδέρφια, γιατί όσο ζουν και βασιλεύουν κείνοι, τόσο μας αφηγείται ο κυρ Γεράσιμος τις ιστορίες τους και περνάνε όμορφα οι κρύες νύχτες του χειμώνα μας.

Για τον Μαύρο Γάτο μας να μην ξεχάσω να σου ζητήσω ειδικό αμπαλάζ. Θέλω να του ετοιμάσεις μία αγιοβασιλιάτικη ... μετάλλαξη. Δώσε του μάτια κουκουβάγιας, πονηριά αλεπούς και αυτοπεποίθηση λεόντου, γιατί τελευταία υποκρίνεται (ανεπιτυχώς) τον .. ηλίθιο.
Και δώσε του και όρεξη να μανατζάρει την Δημαρχία μας, μα και η .. Ντόρα από Δήμαρχος ξεκίνησε και Κύριος οίδε που θα φτάσει.

Έχουμε κι έναν Μπαμπάκη στην μπλοκοκοινωνία μας. Εκείνου δεν θέλω να του στείλεις τίποτα. Να δώσεις όμως στο γιο του ακόμη μεγαλύτερη διάθεση για σκανδαλιές και συζητήσεις παιδοφιλοσοφικού περιεχομένου, από κείνες που κάνουν όλους τους Μπαμπάκηδες του κόσμου να ξεχνάνε τις άλλες έγνοιες τους. Α και μεταξύ μας, ο Μπαμπάκης υποσχέθηκε στο γιο του να θυμώνει λιγότερο το 2007 αλλά .. χλωμό το βλέπω. Να δείξεις επιείκεια κι εσύ.

Έχουμε επίσης μία Καπετάνισσα, την Μαρία. Όλο και καταπιάνεται με μπουνάτσες και μποφώρια. Κι άλλοτε γαληνεύει κι άλλοτε ξεσπά. Να της δώσεις Άγιε μου, ένα τιμονάκι από κείνα τα δικά σου, τα ευέλικτα, να κουλαντρίζει εύκολα τις φουρτούνες κι έναν Καπετάνιο, γλυκό και αγαπησιάρικο σαν και του λόγου της. Ε κι αν εσύ ξέρεις να έχει Καπετάνιο -που όλο και πιο κουτσομπόλης από μένα είσαι- δώσε τους ήρεμες θάλασσες να ταξιδεύουν μαζί.

Κι έπειτα είναι κι εκείνος ο dreams. Ονειροπόλος και .. ταξιδευτής κι αυτός. Εξόπλισε τον σε παρακαλώ, με όσα εφέ έχει κι ο κύριος Σπήλμπεργκ να απολαμβάνουμε σε προβολές μικρού μήκους τις ομορφιές που μας ετοιμάζει και δώσε του έμπνευση κι όρεξη να το κάνει ακόμη πιο συχνά.

Να μην ξεχάσεις τον κύριο Ροϊδη μας. Νεώτερη έκδοση too. Αλλά θέλω να του κάνεις μία ιδιαίτερη πλάκα όμως. Ένα δώρο αλλιώτικο. Από ... Ροϊδη που τον ξέρουμε, θέλω για μία νύχτα να τον κάνεις ... Παπαδιαμάντη. Να τον βάλεις να γράψει κι ένα ποστάριον με όλο το δέον Χριστιανικό συναίσθημα κι όταν συνέλθει πολύ θα θελα να δω τις αντιδράσεις του. xixixi κάνουν σκανδαλιές τα ξωτικά σου, Άγιε μου, δεν κάνουν;

Έχουμε και τον κύριο έντεκα. Πως οι μεθυσμένοι τα βλέπουν διπλά .. ε αυτός τα βλέπει όλα έντεκα και δίχως ποτό. Φαντάσου ότι ένα δώρο θα του στείλουμε .. έντεκα θα μας επιστρέψει. Ναι, είναι γενναιόδωρος. Γι' αυτό κι εγώ θέλω να του στείλεις έντεκα σπάνιες και μοναδικές παραποιήσεις: Τα "έντεκα" θαύματα του κόσμου, τον "εντεκάλογο" του γύφτου, τις "έντεκα" εντολές, τους "έντεκα" μήνες (βγάλε τον Ιούνιο έξω, έχω λόγο), τις "έντεκα" πληγές του φαραώ, την "εντεκάτη" συμφωνία του Μπετόβεν, τη Χιονάτη και τους "έντεκα" νάνους, "έντεκα" γάμους και μία κηδεία, "εντεκάμιση" βδομάδες, το τελευταίο top ... eleven στο USA και τους "έντεκα" θεούς του Ολύμπου (βγάλε τον Δία, όλο μπελάδες προκαλεί).

Μας βρίσκεται εδώ και μία καλή μάγισσα, αλλά λίγο έχω μπερδευτεί με τα παραμύθια και δεν είμαι σίγουρη αν είστε ανταγωνιστές ή όχι. Τέλος πάντων, μέρες που είναι άσε τα .. θρησκευτικά κατά μέρος και διάλεξέ της ένα δωράκι. Μία χούφτα χρυσόσκονη να φωτίσει τη ζωή της και το χαμόγελό της. Και ό,τι αναποδιές έφερε το 2006 να τις σκεπάσει με χαρές το 2007.

Στον κύριο Ακίνδυνο, θέλω να στείλεις κάτι .. επικίνδυνο. Μεταξύ μας, νομίζω πως καθόλου ακίνδυνος δεν είναι. Όλο μας ξεγελάει με κάτι βιντεάκια από το you tube, που ναι μεν σε κάνουν να γελάς αλλά ακίνδυνα δεν τα λες με τίποτα. Να του δώσεις εκείνη την πατέντα με τη "συσκευή ψυχαγωγίας κατά τη διάρκεια της ερωτικής συνεύρεσης". Όσο να πεις ... κάπως επικίνδυνη ακούγεται.

Στην άκρη του μπλοκοχωριού θα χεις προσέξει μία καλύβα. Εκεί κατοικεί ο Πάνος.
Για τον Πάνο θα ζητήσω κάτι που έχει τις δυσκολίες του αλλά in any case τι Άη Βασίλης είσαι αν δεν κουμαντάρεις και τα δύσκολα αιτήματα. Θέλω να φτιάξεις δίπλα στην καλύβα του τον διάδρομο 10/28. Έτσι και οι αερομεταφορές θα εξυπηρετούνται στο μπλοκοχώρι .. κι ο Θερμαϊκός θα μείνει ανέγγιχτος .. κι ο Πάνος μας θα πάψει να ασχολείται πια με το Συμβούλιο της Επικρατείας. Τώρα θα μου πεις ... θα αρχίσει να προβληματίζεται με τους έλληνες και τους ελλαδίτες. Τόσο το καλύτερο. Άσε που μπαινοβγαίνουν εκεί και μερικοί ενδιαφέροντες τύποι, που μέχρι και να μας μάθουν ιστορία μπορεί. Λέμε τώρα ... δεν παίρνουμε κι όρκο.

Στην Θαλασσομπερδεμένη θέλω να κάνεις ένα απλό και σαφέστατο δωράκι. Διακοπές για δύο σε σαλέ στην Ελβετία. Ξέρεις, όπως εκείνα τα έπαθλα που κάποτε έβαζαν στα τηλεπαιχνίδια. Τώρα αλλάξανε κι αυτά. Σου λέει ο Φερεντίνος: τον Τραπεζίτη ή την βαλίτσα? κι ό,τι κι αν πεις τελικά παίρνεις τον .. πούλο. Τέλος πάντων, να την στείλεις χριστουγεννιάτικες διακοπές, far away από το μπλοκοχώρι. Ν' αλλάξει παραστάσεις η κοπέλα. Α και στείλε και μία φαρυγγίτιδα στον "αφεντικό" της.

Στον κύριο Padrazo θέλω να δώσεις όρεξη για μερικές κοπάνες ακόμη. Όχι πως δεν τις έκανε όταν έπρεπε, αλλά μου φαίνεται πως δεν τις απόλαυσε όσο έπρεπε. Να τον ξεσηκώσεις Άγιε μου, κι εκεί που ετοιμάζεται για μία ακόμη ρουτινιασμένη μέρα στο μαγγανοπήγαδο να του δώσεις για συντροφιά τους Τακησάκηδες και να τον στείλεις να κάνει μία μικρή ... απόδραση. Και να πεις και σε κείνη τη Σουλατούλα ... τέρμα τα κάστανα. Αμάν πια με τις συνήθειες. Και στείλε της και κανα .. σέξυ εσώρουχο. Ξέρεις εσύ...

Στον κύριο Dark Angel, που του 'χω μία αδυναμία, καθώς ήταν η πρώτη μου συναναστροφή στο μπλοκοχώρι, θέλω να κουβαλήσεις ένα σπέσιαλ δωράκι. Nα τον γυρίσεις μία δεκαετία πίσω. Στέρησε του όμως nike, levi's & jack daniel’s. Να 'ρθει να "δέσει" το φευγάτο του ματιού του με το όλο σκηνικό. Και να του βάλεις και το Pleasant Street να ηχεί μόνιμα στο μυαλό του. Και μετά να δεις πόσο πιο συχνά θα γράφει ποστάκια, να χαιρόμαστε κι εμείς οι κολλημένοι που τελευταία μας έχει στη ... δίαιτα.

Α κι επειδή Άγιε Βασίλη μου, ένα αλτσχάιμερ όπως και να το κάνουμε περιφέρεται υπό μορφή ιού, ξέχασα μάλλον πολλούς ακόμη. Και σε παρακαλώ, να τους θυμηθείς όλους εσύ και να τους φέρεις ό,τι σου ζητήσουν. Όχι δωράκια της βιτρίνας και των trendy shops. Αυτά θα τους τα πάνε άλλοι. Να τους φέρεις εκείνα που λαχταράει η ψυχούλα τους: τα "πανάκριβα", που δεν τα δωρίζει πια κανείς. Κι ας μην κοστίζουν τίποτα ... και να τους κάνεις να θυμηθούν πως δεν επιβάλλεται να είσαι παιδί τέτοιες μέρες. Μερικές φορές αρκεί απλά .. να αναζητήσεις πάλι το παιδί μέσα σου.

Καλά Χριστούγεννα σε όλους

Permalink για το "Άγιον Βασίλειον, Χωρίον Μπλοκόσφαιρας, Ενταύθα"

"Θέλω όλο το τεύχος να "μυρίζει" .... Χριστούγεννα" ούρλιαζε συνεπαρμένος από
ένα σχέδιο που υπήρχε με σαφήνεια μόνο στο μυαλό του. "Θέλω να βρείτε το πνεύμα των Χριστουγέννων και να το αποτυπώσετε πλήρως".
Έψαξα βιαστικά εντός μου και με βρήκα .. άδεια. Είπα να κάνω μία βόλτα στην πόλη, μπας και τσακώσω πουθενά το πολυπόθητο ... πνεύμα.

Πλατεία Ελευθερίας ώρα δεκάτη βραδινή. Κυκλοφοριακό και μπινελίκια στις μεγάλες δόξες τους. Θαυμάζω το δέντρο του Δημάρχου. Ψηλό, εντυπωσιακό και γκλαμουράτο. Απόλυτα ... ευρωπαϊκό και trendy. Κατά πώς μας πρέπει, δηλαδή.
Στο χώρο της πλατείας, που προ ετών μεταμορφώσαμε σε μία ντιζαϊνάτη
αρχιτεκτονιά (πετσοκόβοντας δέντρα και τσιμεντώνοντας χώματα, εξαφανίζοντας
τα ξύλινα παγκάκια και προσθέτοντας κάτι ασαφή μεταλλικά φαλλικά σύμβολα) το
πνεύμα των Χριστουγέννων κάνει ... σουλάτσο. Καμιά σαρανταριά ξύλινα σπιτάκια
στήθηκαν για να ξαποσταίνει ολούθε. Φιλόξενοι ιδιοκτήτες τους (έναντι αδράς εννοείται αμοιβής) οι μεγαλύτερες εμπορικές επιχειρήσεις του Ηρακλείου. Εκεί, ανάμεσα σε προσπέκτους, μπλα μπλα και δωρεάν δείγματα, οι σύμβουλοι marketing ξαναγράφουν ... την Χριστουγεννιάτικη ιστορία του Ντίκενς. Στη σύγχρονη version ...

H άκρη του ματιού μου συλλαμβάνει μία γνωστή φιγούρα: η Μαιρούλα, φορτωμένη
με τσάντες ψάχνει ταξί στην Αστόρια. Σταματάω και προσφέρομαι. Ξεφορτώνει
μπαγκάζια στο πίσω κάθισμα, παίρνει ανάσα κι αρχίζει το ποιηματάκι με τίτλο: που
θα κάνεις Χριστούγεννα; Λέω κάτι ασαφή εγώ, λέει κάτι ... σαφέστατα εκείνη.- Ψάχναμε να κλείσουμε Αναδρομές, αλλά μας βλέπω τελικά στο Ολυμπία Παλλάς.
Στη διαδρομή ρωτάω για τα ψώνια.- Πήγα στο bazaar στη Λότζια, ρε φιλενάδα, τι να κάνω; Είναι και οι άτιμες οι
δημόσιες σχέσεις στη μέση. Ε και καταλαβαίνεις, έπρεπε να κάνω έναν σχετικό τζίρο.
Την αφήνω και σκέφτομαι πως νοιώθουν οι .. ταξιτζήδες, που ακούνε το μακρύ και το κοντό του καθενός.

Καθώς κατευθύνομαι -με τάσεις μαζωχισμού ομολογουμένως- ξανά προς το κέντρο χτυπάει το κινητό. Ακούω μία αγχωμένη φωνή:- Διάλεξε γρήγορα και πες μου για προπαραμονή Χριστουγέννων, θα προτιμούσες
Πλούταρχο ή Πανταζή;
Γελάω ... κάτι σε Andrea Bocelli, λέω, μήπως σου βρίσκεται;- Καλά, μάλλον τον Πλούταρχο θα φέρουμε, αλλά ο Πανταζής μας κάνει καλή προσφορά. Τέλος πάντων, δεν βοηθάς και πολύ. θα σας κρατήσω τραπέζι. Μην το ξεχάσεις.

Κλείνω το τηλέφωνο και σκέφτομαι ... διλήμματα που τα 'χει κι αυτό το πνεύμα των Χριστουγέννων. Άκου, Πλούταρχο ή Πανταζή !!
Φτάνω παραλιακή. Στο Μέγαρο είμαι καλεσμένη σε φιλανθρωπική εκδήλωση. Μυστήριο και ανεξηγήτο πώς συνδέσαμε τις μέρες των γιορτών με όσα αποθέματα φιλανθρωπίας έχουν απομείνει μέσα μας. Και πώς επιμένουν κάποιοι με ξενέρωτες εκδηλώσεις να μας τα εξαφανίσουν. Κάθομαι στο πάρκινγκ κι ανάβω τσιγάρο, παρακολουθώντας την άφιξη των .. επισήμων. Κυρίες με τουαλέτες και το ένα ζώο ριγμένο στον ώμο. Το ... άλλο στο μπράτσο. Θα σπάσουν την ανία τους απόψε βγάζοντας το φιλότιμο σε πλειστηριασμό. Οι πολιτικοί καταφτάνουν με τους παρατρεχάμενους και το μόνιμο χαμόγελο της συγκατάβασης σε πρώτη ζήτηση. Επιχειρηματίες καλωδιωμένοι με τα κινητά τους και μερικές πιτσιρίκες .. βισματωμένες πάνω τους. Σαν κινητά κι αυτές. Μοντέλα τελευταίας γενιάς !!!

Μπαίνω στην αίθουσα και μία κομψή αφίσα με πληροφορεί πως όλα γίνονται για τα παιδιά με νεοπλασματικά νοσήματα. Τι γνώμη θα είχαν αλήθεια, αυτά τα παιδιά αν αντίκρυζαν απόψε τους "ευεργέτες" τους να τα ψυχοπονούν πίνοντας σαμπάνια και απολαμβάνοντας καναπεδάκια με χαβιάρι και σολωμό;
Σαρώνω με το βλέμμα την αίθουσα. Κάτι κυρίες στα πρώτα ήντα -με το πλισέ στο πρόσωπο διπλωμένο προσεκτικά- περιφέρουν την βαριεστιμάρα τους και θαυμάζουν διακριτικά κάτι ξέμπαρκους πιτσιρικάδες. Οι σύζυγοι τους παρά κει ομιλούν ασταμάτητα για κάποια κουτσομπολιά περί νέων συνεργατών στις Μινωϊκές Γραμμές.
Παρακάτω μία παρέα δημοτικών συμβούλων ασχολείται με το πως ο Δήμαρχος
έκλεισε για το ρεβεγιόν των Χριστουγέννων την αξιέραστη και -προφανώς, λέμε τώρα - καλλίφωνη Κέλυ Κελεκίδου.Το πνεύμα των Χριστουγέννων ... κόβει φλέβες. Κι εγώ είμαι στα πρόθυρα ... να το
μιμηθώ.

Permalink για το "Καταδιώκοντας το (οινο)πνεύμα των Χριστουγέννων!"

Είναι μερικά τραγούδια που σου ψιθυρίζουν τη μελαγχολία στο αυτί. Σου θυμίζουν τι έχασες και τι ... ξέχασες. Κι αν ένας σύγχρονος στιχουργός έχει αυτή ακριβώς την μαεστρία, τότε δεν είναι άλλος από τον Φίλιππo Πλιάτσικα. Προσωπική απόλυτα υπόθεση -βέβαια- το γούστο και σε ό,τι με αφορά τον Πλιάτσικα τον λάτρεψα στο "Μοναξιά μου όλα" ή "Στις παλιές αγάπες που πάνε στον Παράδεισο" ή ακόμη στο "έπαψες αγάπη να θυμίζεις". Στίχοι και ακούσματα απλά, αληθινά και συνάμα γενναιόδωρα.

Τα τραγούδια του για τους Πυξ Λαξ μας έκαναν να νοσταλγούμε, να ονειρευόμαστε και να επιστρέφουμε σε όσα αγαπήσαμε. Τώρα, δοκιμάζει πιο μοναχικές πορείες. Το "βροχερό ταξί" του κυκλοφόρησε πρόσφατα κι έχει μερικούς εκλεκτούς επιβάτες, όπως η Ελευθερία Αρβανιτάκη και η Αλέκα Κανελλίδου, αλλά πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη εντελώς προσωπική του δουλειά.

Το CD ταιριάζει απόλυτα στις υγρές χειμωνιάτικες νύχτες, καθώς ακούς μέσα τον
ήχο ... της βροχής.

Διάλεξα .. σαν δείγμα γραφής το "Έχω ξεχάσει τ' όνομά μου" που ερμηνεύει με την Ελευθερία Αρβανιτάκη και το μετέφερα εδώ (πατήστε τον τίτλο).
Αφιερωμένο σε όσους πασχίζουν να το ... ξαναβρούν.

Permalink για το "Φ.Πλιάτσικας: "Έχω ξεχάσει τ' όνομά μου""

Ρώτησα χωρίς περιστροφές χθες τον ανηψιό μου τι δώρο θέλει για τα Χριστούγεννα. Με παράτησε σύξυλη ... άνοιξε το κομπιούτερ του ... εμφάνισε μία λίστα και με ύφος μπλαζέ μου είπε: στάσου να δω τι σου 'χω χρεώσει. Λοιπόν, θα μου πάρεις καραόκε. Μου εξήγησε αναλυτικά ποιό ακριβώς ήθελε, ποιάς μάρκας και πού θα το βρω. Μου το έδειξε μάλιστα και στην οθόνη. Στην αρχή χαμογέλασα με όλα αυτά αλλά μετά .. βάλθηκα να σκέφτομαι πόσο χαμηλά ξέπεσε το έρμο το πνεύμα των Χριστουγέννων.
Ως παιδί λάτρευα να του παραδίνομαι. Ήταν οι εποχές που τα λίγα μας έκαναν .. πλούσιους. Πλουσιότερους από τα πολλά της σήμερον, που μας φτωχαίνουν. Θυμάμαι ένα μετρίου αναστήματος, μαδημένο, κιτς δεντράκι απομίμηση αληθινού, που 'βγαινε κάθε χρόνο τέτοιες μέρες από το πατάρι. Στηνόταν αναγκαστικά στο παράθυρο (πρώτο τραπέζι πίστα) και φορτωνόταν με γυάλινες λάμπες, που όλο και λιγόστευαν από τα .. ατυχήματα και τις αδεξιότητες. Τριγύρω του απλωνόταν μία σειρά από φώτα που δεν έπαιζαν μουσικές και κάλαντα αλλά το ομόρφαιναν με το φως τους. Τότε, βλέπετε, τα φωτάκια ήταν ...
φωτάκια. Τα δέντρα ήταν .. δέντρα και δεκάρα δεν έδινα ως πιτσιρίκα για το πως κληρονομήσαμε το έθιμο. Ούτε τυραννιόμουν με διλήμματα του στυλ "δέντρο ή καράβι ". Με τον δε Άγιο Βασίλη τα είχα ξεκαθαρίσει τα πράγματα. Του έγραφα στην αρχή και με .. έγραφε. Μέχρι που βαρέθηκα να του γράφω και ... τον έγραψα κι εγώ. Κάτι γιρλάντες από ψεύτικο γκυ ... ατάκτως ερρημένες ολούθε ... και το σκηνικό ήταν έτοιμο.
Και για να μην βαυκαλιζόμαστε ... δεν με πολυένοιαζε ο διάκοσμος. Αντίθετα, ο ενθουσιασμός μου είχε να κάνει με το κλείσιμο των σχολείων. Γιατί μαθητριάρα ήμουν, σπασικλάκι δεν ήμουν. Κι ανάμεσα σε διάβασμα και γράψιμο ή παιχνίδι και αραλίκι, σαφώς προτιμούσα το δεύτερο.
Η γειτονιά μου δεν φωτιζόταν με λαμπιόνια στα δέντρα της, ούτε σωλήνες από νέον "έγραφαν" το περίγραμμα των σπιτιών. Και χιόνι εκεί τριγύρω τα Χριστούγεννα δεν θυμάμαι ποτέ. Θυμάμαι όμως έντονα τις ζεστές παλτουδιές και τα πλεκτά σκουφάκια που
επιστρατεύαμε για να τρέχουμε και να παίζουμε στους δρόμους της. Μία πανευτυχής και
ξέγνοιαστη πιτσιρικαρία, που δεν κρύωνε εύκολα, δεν κολλούσε μικρόβια -κι ας έτρωγε ... χώμα με το κουτάλι- και δεν μαζευόταν με τίποτα. Οι δρόμοι άλλωστε, τω καιρώ εκείνω, ήταν μία ασφαλής υπόθεση. Οι υπολογιστές, το ίντερνετ και οι ... ηλεκτρονικές λίστες δώρων ήταν ακόμη σενάρια .. επιστημονικής φαντασίας.
Και καθώς πλησίαζαν οι γιορτές και οι μεγάλοι αγωνιούσαν να μας σκηνοθετήσουν την ατμόσφαιρα, άρχιζαν οι πλάγιες ερωτήσεις για το "τι επιθυμείς να σου φέρει ο Άη Βασίλης".
Κι εμείς -επειδή είμασταν προ πολλού υποψιασμένοι με το ραχάτι του Αγίου- ζητούσαμε το κάτιτίς μας, το συμβολικό. Ένα βιβλίο, μία κούκλα, μία μπάλα, ένα αυτοκινητάκι.
Και εκείνα τα μπιχλιμπίδια δεν είχαν ποτέ σαφή εικόνα στο μυαλό μας. Ξέραμε μόνο ότι θα
τα βρούμε αμπαλαρισμένα κάτω από το δέντρο.
Κι έπειτα ήταν και το χαρτζιλίκι από τα κάλαντα. Που να μας κρατήσεις μέσα την παραμονή; Ξεχυνόμασταν αξημέρωτα στις γειτονιές. Να χτυπάμε πόρτες και κουδούνια, να ταλαιπωρούμε μονότονα τα τρίγωνα και να νοιαζόμαστε μόνο για τον ... οβολό. Γιατί πάντα υπήρχε σχέδιο. Ξέραμε ακριβώς πόσα έπρεπε να μαζέψουμε για να πάρουμε και εμείς τα δώρα για τους δικούς μας.
Κι οι μυρωδιές μας ακολουθούσαν παντού. Οι νοικοκυρές ετοίμαζαν μελομακάρονα και κουραμπιέδες. Ή δίπλες και ξεροτήγανα. Κι οι στράτες μοσχοβόλαγαν. Η ζάχαρη από τους κουραμπιέδες, μας .. άχνιζε τα ρούχα και τα κεράσματα έδιναν και έπαιρναν.


Χριστούγεννα .. Πρωτούγεννα , πρώτη γιορτή του χρόνου.
Για βγείτε ,δείτε ,μάθετε που ο Χριστός γεννάται.
Γεννιέται κι ανασταίνεται στο μέλι και στο γάλα ,
Τα μέλι τρων οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες
Και το μελισσόχορτο το λούζοντ' οι κυράδες

Κυρά ψηλή ,κυρά λιγνή, κυρά καμαροφρύδα
Κυρά μου όταν στολίζεσαι και πας στην εκκλησιά σου
Βάνεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αγκάλη
Και τον καθάριο αυγερινό τον βάζεις δακτυλίδι

Στο σπίτι ετούτο πού 'ρθαμε του πλουσιονοικοκύρη
ν' ανοίξουνε οι πόρτες του να μπει ο πλούτος μέσα
να μπει ο πλούτος κι η χαρά κι η ποθητή ειρήνη
και να γεμίσουν τα σταμνιά μέλι, κρασί και λάδι
κι η σκάφη του ζυμώματος με φουσκωτό ζυμάρι

Κι ήταν η μόνη χειμωνιάτικη μέρα του χρόνου που κανείς μας δεν ένοιωθε κρύο ...
Έκτοτε, σκέφτομαι συχνά τέτοιες μέρες, εκείνο το πετυχημένο σλόγκαν μίας παλιάς χριστουγεννιάτικης διαφήμισης, που έλεγε ότι ... μεγαλώσαμε κι οι επιθυμίες μας έγιναν ...ανάγκες.

Permalink για το "Μεγαλώσαμε κι οι επιθυμίες μας έγιναν ανάγκες"

Βράδυ Σαββάτου. Κάποιοι φίλοι μαζεύονται από νωρίς. Οι "κολλητοί" που λέμε συνήθως. Άντε να ανάψουμε το τζάκι, άντε να βάλουμε και κάρβουνα στην ψησταριά, μουσικούλα ήρεμη και κανά κρασάκι να χαλαρώσουμε. Ώσπου, ξαφνικά ακούγεται η κραυγή του Κώστα (ξεφυλλίζει μία εφημερίδα) : "Ωχ, η ΝΕΤ έχει τώρα "έγκλημα στο Κολωνάκι".

Δύο τρεις ψάχνουν το τηλεκοντρόλ. Είμαι έτοιμη να αρχίσω τις διαμαρτυρίες αλλά
ως ευγενική οικοδέσποινα τελικά .. το βουλώνω. Η τηλεόραση φωτίζεται. Ασπρόμαυρο φόντο και τα βήματα του άγνωστου με την καπαρτίνα και τη ρεπούμπλικα ξεκινούν. Υπόκρουση: εκείνο το χαρακτηριστικό τραγουδάκι με το σφύριγμα και την φυσαρμόνικα.

Οι καναπέδες ... γεμίζουν. Μερικοί αντιστεκόμαστε σθεναρά ακόμη, μέχρι που ο ζωγράφος Καρνέζης δολοφονείται. Ξεχνάμε τα κάρβουνα και την ψησταριά, κλείνουμε την μουσική, επιστρατεύουμε τα απαραίτητα επιχειρήματα κι αρχίζουν τα στοιχήματα για το ποιός είναι ο δολοφόνος. Ο χρηματιστής Φλωράς καταλήγει στην φυλακή ... αλλά όλοι είμαστε σίγουροι για την αθωότητά του.
Εκείνη η γαλλίδα οικονόμος συγκεντρώνει τις υποψίες μας.
Και η κολωνακιώτισσα μαντάμ Φλωρά? Ή μήπως η δεσποινίδα του τουριστικού
γραφείου?

Η υπόθεση μπλέκεται ακόμη περισσότερο με την σπείρα στην οποία μετείχε ο Καρνέζης. Άσε που ήταν και συνεργάτης των Γερμανών. Από εχθρούς άλλο τίποτα ο μακαρίτης.
Ο Γιάννης Μαρής -αξεπέραστος μέτρ του αστυνομικού διηγήματος εν Ελλάδι- μας τυλίγει στα δίκτυα του. Δύο ώρες καθηλωμένοι.
Και σε κάθε κουδούνισμα της πόρτας να σκέφτομαι "πάλι στην πιο κρίσιμη σκηνή,
γαμώτο". Και κάθε νεοφερμένος να κολλάει αυτόματα στην οθόνη. "Αχ, το έγκλημα στο Κολωνάκι. Ναι ... κι εγώ θέλω να το δω. Κάντε χώρο". Και τελικά να μη φτάνουν οι καναπέδες, οι καρέκλες και τα μαξιλάρια στο πάτωμα.
Α βρε Τσιριμώκο, αμέρικαν μπαρ μου το 'κανες.
Άσε που στο τέλος ... κάηκαν και τα κάρβουνα, αφού τον δολοφόνο σου δεν τον είχε μαντέψει κανείς. Τι Αγκάθα Κρίστι και .. ιστορίες για αγρίους. Ο άνθρωπος -με τα πενιχρά μέσα της εποχής- μεγαλουργούσε. Οι δε, ρόλοι της ταινίας μοιράζονταν σε Διονύση Παπαγιαννόπουλο, Ανδρέα Μπάρκουλη, Γκέλυ Μαυροπούλου, Στέφανο Στρατηγό, Ελένη Χατζηαργυρίου (ή Χατζηαργύρη, όπως επιμένει ο αγαπητός βόας) και ένα σωρό άλλους αξεπέραστους της εποχής. Χαρακτηριστικό ήταν ότι ο Θανάσης Βέγγος αρκέστηκε σε μία στιγμιαία εμφάνιση στο ρόλο του κομπάρσου-περιπτερά.
Tο φίλμ ατμοσφαιρικό, η σκηνοθεσία προσεγμένη κι η Αθήνα τρεις δεκαετίες πίσω.
Το δε βιβλίο του Μαρή, γραμμένο μισό αιώνα πριν. Τότε που το αστυνομικό μυθιστόρημα κυκλοφορούσε ως ΒΙ(βλίο) ΠΕΡ (ιπτέρου).-------------------------------------------------------------------------------------

Ο Γιάννης Μαρής (Γιάννης Τσιριμώκος), ο εισηγητής του αστυνομικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα, για πολλά χρόνια άφηνε αδιάφορη την κριτική, επειδή είχε καταταγεί ελαφρά τη καρδία στην παραλογοτεχνία. Μολονότι τα βιβλία του και ίσως ακριβώς γι' αυτό πουλούσαν εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα και τα μυθιστορήματά του δημοσιεύονταν συγχρόνως σε είκοσι ως τριάντα εφημερίδες και περιοδικά των Αθηνών, της Θεσσαλονίκης, της Κύπρου, της Αυστραλίας, της Νοτίου Αφρικής, της Κωνσταντινούπολης, του Λονδίνου και άλλων πόλεων της Ελλάδας και του εξωτερικού, ουδείς έπαιρνε το ρίσκο να ασχοληθεί μαζί του.

Σήμερα γράφονται γι' αυτόν άρθρα, φιλόλογοι προβαίνουν σε ανακοινώσεις σε συνέδρια (όπως εκείνη της Μαρίας Πρεβελάκη στο 11ο Διεθνές Συμπόσιο Νεοελληνιστών των γαλλικών πανεπιστημίων το 1990) ή εκπονούνται μεταπτυχιακές εργασίες (όπως αυτή της Ζενεβιέβ Πουίγκ από το Πανεπιστήμιο του Πουατιέ). Αυτό το φαινόμενο, το γεγονός ότι το έργο του αναλύεται πλάι στο έργο του Ρίτσου, του Εμπειρίκου, του Σεφέρη, του Τσίρκα και των άλλων κορυφών της ελληνικής λογοτεχνίας, δείχνει μήπως ότι υπάρχει σε αυτό κάτι που «το διαχωρίζει από εκείνο που έχει ονομαστεί παραλογοτεχνία;», αναρωτιέται ο Βάσιας Τσοκόπουλος στο μικρό αφιέρωμα για τον Μαρή στο περιοδικό «Διαβάζω», αρ. 356, Οκτώβριος 1995.

Πρώτος εξάδελφος του σοσιαλιστή πολιτικού και μετέπειτα πρωθυπουργού Ηλία Τσιριμώκου, ο Γιάννης Τσιριμώκος γεννήθηκε στη Σκόπελο όπου υπηρετούσε ο δικαστικός πατέρας του το 1919. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Λαμία και ως φοιτητής Νομικής στη Θεσσαλονίκη προσχώρησε στην Αριστερά, ηγούμενος του φοιτητικού κινήματος στο πανεπιστήμιο. Εξαιτίας των Δικών της Μόσχας και των σταλινικών εκκαθαρίσεων της περιόδου 1936-1938 μετακινήθηκε στον σοσιαλιστικό χώρο, όπου έμεινε ως τον θάνατό του. Συμμετείχε στην ίδρυση του σοσιαλιστικού κόμματος Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ), προσχώρησε στο ΕΑΜ και τέθηκε επικεφαλής του Γραφείου Στερεάς, διετέλεσε εθνοσύμβουλος και γνώρισε από κοντά όλους τους ηγέτες της Αντίστασης.

Το 1945 άρχισε να ασχολείται επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία, ανέλαβε την αρχισυνταξία της σοσιαλιστικής Μάχης αλλά και σχολιογράφος της και κριτικός κινηματογράφου. Οι αποκαλύψεις της εφημερίδας για το κολαστήριο της Μακρονήσου, το οποίο κατ' ευφημισμόν αποκλήθηκε «στρατόπεδο εθνικής αναβάπτισης», είχαν ως αποτέλεσμα να διωχθεί και να κλειστεί στις φυλακές των Βούρλων. Μόνο χάρη στην παρέμβαση της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και του πολιτικού ηγέτη Αλέξανδρου Σβώλου γλίτωσε τη ζωή του. Στη συνέχεια εργάστηκε στις εφημερίδες «Προοδευτικός Φιλελεύθερος», «Ελεύθερος Λόγος», «Αθηναϊκή» και κατέληξε στο συγκρότημα Μπότση («Ακρόπολις», «Απογευματινή», περιοδικό «Πρώτο»).

Η συγγραφική του καριέρα ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του '50, όταν δημοσίευσε σε συνέχειες στην «Οικογένεια», ένα από τα καλύτερα εβδομαδιαία περιοδικά της εποχής, το κλασικό πλέον «Εγκλημα στο Κολωνάκι». Στις 16 Σεπτεμβρίου 1953, στο τεύχος 9 (τιμή 5.000 δραχμές), δημοσιεύτηκε η 8η συνέχεια του «αθηναϊκού αστυνομικού μυθιστορήματος» που το υπέγραφε ως Γιάννης Τσιριμώκος. Στο ίδιο διαβάζουμε ένα ρεπορτάζ του Μάριου Πλωρίτη με τίτλο «Τα γενέθλια του κινηματογράφου», τη συνέχεια του μυθιστορήματος του Σπύρου Μελά «Στα νύχια της μοίρας» και τις συνέχειες αστυνομικών αφηγημάτων των Ε. Φίλιπς Οπενχάιμ, Ορσον Γουέλς και Ουίλιαμ Αϊρις (Κόρνελ Γούλριτς).

Η επιτυχία εκείνου του μυθιστορήματος που εκδόθηκε λίγο αργότερα από τις εκδόσεις «Ατλαντίς» στη σειρά «Αστυνομικά βιβλία της τσέπης» (με το κόκκινο εξώφυλλο) τον ώθησε να συνεχίσει το γράψιμο και έτσι στο περιθώριο της δημοσιογραφικής του δουλειάς κατάφερε να γράψει γύρω στα πενήντα αστυνομικά αφηγήματα, είκοσι περίπου σενάρια ταινιών και δύο θεατρικά έργα. Αυτός ο πολυμαθής και ακάματος διανοούμενος με τη σπάνια πνευματική καλλιέργεια, που διέθετε το «χάρισμα του προφορικού λόγου», σύμφωνα με τον Γ. Α. Λεονταρίτη, με τον οποίον είχαν συνεργασθεί στο ρεπορτάζ της διαλεύκανσης της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη, πέθανε στις 13 Νοεμβρίου 1979 από την επάρατο νόσο που τον έπληξε στο κεφάλι στερώντας του την ικανότητα ομιλίας.

Δημιουργός ολόκληρης σχολής συγγραφέων αστυνομικών μυθιστορημάτων που δεν είχαν ανάλογη επιτυχία με τη δική του , ο Γιάννης Μαρής χρησιμοποιούσε την αστυνομική πλοκή ως πρόσχημα για να κερδίσει την προσοχή του αναγνώστη. Αυτό που πραγματικά τον ενδιέφερε ήταν η ατμόσφαιρα, το περιβάλλον, οι ανθρώπινες σχέσεις. Κατόρθωσε να δημιουργήσει ζωντανούς ανθρώπινους χαρακτήρες, που ήταν το αποτέλεσμα της συνεχούς παρατήρησης των προσώπων με τα οποία ήρθε σε επαφή στη διάρκεια της πολυετούς δημοσιογραφικής του καριέρας. Ως συγγραφέας περιγράφει και σχολιάζει την κοινωνία του καιρού του ανατέμνοντας τη μεσοαστική και τη μεγαλοαστική τάξη η πλειονότητα των ηρώων του κατοικοεδρεύει στην περιοχή του Κολωνακίου την οποία γνώριζε καλά. Στα βιβλία του σε πρώτο πλάνο βρίσκονται εφοπλιστές, βιομήχανοι, έμποροι, διανοούμενοι, καλλιτέχνες και σε δεύτερο μεροκαματιάρηδες, άνεργοι, λούμπεν στοιχεία. Ο κόσμος του είναι σχεδιασμένος γεωμετρικά, με σαφή και καθορισμένα όρια. Από τη μια μεριά οι έντιμοι, αξιοπρεπείς πολίτες με τίτλους σπουδών, επιχειρήσεις, κοινωνική θέση και «λευκό ποινικό μητρώο» και από την άλλη οι ανεπάγγελτοι, οι τυχοδιώκτες, οι «άνθρωποι με βεβαρημένο παρελθόν». Οι αστυνομικοί του επίσης χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: «καλούς» και «κακούς». Οι πρώτοι είναι ήπιοι, λογικοί, «αναγκάστηκαν να μπουν στο Σώμα» γιατί δεν είχαν τα οικονομικά μέσα να σπουδάσουν• οι δεύτεροι είναι αυταρχικοί, χωρίς ευρύτητα σκέψης, ενίοτε βασανίζουν υπόπτους για να αποσπάσουν ομολογίες.

Χαρακτηριστικός ανθρώπινος τύπος του Μαρή και βασικός ήρωας στα περισσότερα βιβλία του, ο αστυνόμος Γεώργιος Μπέκας έχει πολλές ομοιότητες με τον αστυνόμο Μεγκρέ του Ζορζ Σιμενόν άλλος τύπος είναι ο δημοσιογράφος Μακρής, το alter ego του συγγραφέα. Ο Μπέκας, ένας κοντόχοντρος άντρας με ασήμαντη εμφάνιση και ένα μουστάκι α λα Χίτλερ, θυμίζει συνοικιακό μπακάλη που έχει φορέσει το σκούρο κοστούμι του. Φαίνεται διαρκώς αφηρημένος και πρέπει να τον προσέξεις ιδιαίτερα για να δεις τη «μικρή φλόγα που παίζει στο βάθος των ματιών του». Η «δυνατή εξυπνάδα του» κρύβεται κάτω από ένα ύφος απλοϊκό, ενώ στο παρουσιαστικό του δεν υπάρχει «τίποτα το πνευματικό», τίποτα που να δείχνει ότι είναι προικισμένος με αντίληψη.

Ο αστυνόμος δεν ανήκει στους τύπους της νυχτερινής αθηναϊκής ζωής. Υποδειγματικός οικογενειάρχης, ζει μια τυπική μικροαστική ζωή που θα απογοήτευε όσους ήθελαν να τον φανταστούν «σαν ρομαντικό ήρωα αστυνομικών περιπετειών». Δεν έχει διαβάσει ποτέ ποίηση αλλά «τον Βάρναλη τον έχει ακουστά», τον βλέπει να παίζει τάβλι στο καφενείο «Το Βυζάντιο». Ο Μπέκας, όπως ο Μαρής, νιώθει μιαν αποστροφή για τους ιδιωτικούς ντετέκτιβ. Πιστεύει ότι «οι ιδιωτικοί αστυνομικοί είναι για τις ταινίες του κινηματογράφου και τα μυθιστορήματα», επειδή «χωρίς τον μηχανισμό της αστυνομίας πίσω σου είσαι άοπλος, αδύναμος, γυμνός».

Σύμφωνα με τον ιρλανδό μεταφραστή του, καθηγητή J. Η. Harrison, «ο Μαρής είναι τυπικά Έλληνας, παίρνει τη ζωή όπως τη βρίσκει, ένα ελκυστικό και γοητευτικό μείγμα, όπου η ευτυχία και η λύπη, η αγάπη και ο πόθος, η ομορφιά και η ασχήμια συμπλέκονται και συνυπάρχουν... Όπως και στο αρχαίο ελληνικό δράμα, οι ιστορίες του προχωρούν προς το αναπόφευκτο τέλος τους, και αυτό το τέλος μπορεί να είναι ή να μην είναι ευτυχισμένο».

Από ένα κείμενο που έγραψε προ ετών ο συγγραφέας Φίλιππος Φιλίππου.

Permalink για το ""Έγκλημα στο Κολωνάκι""

Τα πρωινά της Κυριακής πηγαίναμε βόλτα στο Μοναστηράκι. Ήταν από τις λίγες "ανέξοδες" διασκεδάσεις της εποχής μας. Όχι σπουδαία ψώνια. Απλά να χαζέψουμε. Να οσμιστούμε τον αέρα του παζαριού και να ψαχουλέψουμε
την πραμάτεια στους πάγκους. Τότε το Μοναστηράκι δεν ήταν ο τόπος της Black
Magic αγοράς, αλλά ένα ατέλειωτο κυριακάτικο πανηγύρι. Τα μαγαζιά με τα τζην και τα μακό ήταν λιγότερα και τα παλαιοπωλεία δέσποζαν.
Κάθε Κυριακή λοιπόν, μετά την Εκκλησία παίρναμε το τρένο για Μοναστηράκι. Φτάνοντας, η πρώτη αναγκαστική στάση ήταν στον πάγκο του τυφλού με τις κασέτες. Ο Καζαντζίδης χτυπούσε σταθερά πρώτη θέση στο top ten της εποχής με Μοσχολιού, Μπιθικώτση και Μαρινέλλα να παίζουν στις επόμενες. Μετά στεκόμασταν μερικά λεπτά να παρακολουθήσουμε τις "επιδείξεις καινοτόμων δράσεων". Μικροσυσκευές που έκαναν του κόσμου τα περίεργα. Μία παράξενη ιδιοκατασκευή που περνούσε την κλωστή στην βελόνα, ένα πολύπλοκο κατσαβίδι που λειτουργούσε κι ως καστάνια, ένα εργαλειάκι που έβγαζε το κουκούτσι από το βύσσινο ή μία "θαυματουργή" αλοιφή που καθάριζε τα μπρούτζινα. Τώρα όλα κείτονται σε ράφια σούπερ μάρκετ και η αίγλη τους χάθηκε, αλλά τότε φάνταζαν περίοπτες αγορές και ευκαιρίες στα μάτια μας. Παρακάτω οι πάγκοι με τα βιβλία.
Ασύνδετα μεταξύ τους. Παιδικά παραμύθια, κλασσική λογοτεχνία, ποίηση και
μερικές εγκυκλοπαίδειες. Ό,τι είχε να ξεπουλήσει κάθε σπιτικό. Κι αγόραζες, θυμάμαι, τρεις τόμους από τον "Ήλιο"-τόσοι βρέθηκαν στον πάγκο- κι έψαχνες μετά για τους υπόλοιπους. Τα ταξίδια του Κουστώ ήταν πάμφθηνα. Τέσσερις τόμοι σε τιμή ευκαιρίας. Must σε όλες τις υπό εκποίηση βιβλιοθήκες, φαίνεται. Κάτι "ταξίδια του Γκιούλιβερ" επίσης σε τιμή ελκυστική και η πεντάτομη "για σας παιδιά" να φιγουράρει παντού.

Κάπου ανάμεσα σε εκείνες τις Κυριακάτικες περιπλανήσεις στο Μοναστηράκι αποκτήσαμε το πρώτο μας επιτραπέζιο ραδιόφωνο. Παραμονές του Πάσχα κι όσο κι αν επέμεναν να με φορτώσουν πάλι με βιβλία είχα σταθεί πεισματικά μπροστά του -με τον μοναδικό τρόπο που "μουλαρώνουν" τα παιδιά- και δεν ξεκόλλαγα. Το ραδιόφωνο άλλωστε, κόστιζε πολύ περισσότερο κι από όλη την σειρά του "Ήλιου". Το παζάρευα παρακλητικά μόνη μου με τον παλαιοπώλη κι εκείνος γέλαγε με το νάζι και το πείσμα μου. Μέχρι που υποχώρησε στα δύο τρίτα της τιμής.
Μπορεί και παρακάτω. Σημασία είχε ότι το ραδιόφωνο πέρασε στην κατοχή μου.
Μπήκε στο σαλόνι, πάνω στο σύνθετο και τα επόμενα χρόνια ενώ οι οπαδοί της τηλεόρασης στο σπίτι πλήθαιναν, απέμεινα η μοναδική πιστή λάτρης του.
Μιλώντας στους νεώτερους για την γοητεία του είναι δύσκολο να εξηγήσεις τι σήμαινε ραδιόφωνο στις εποχές προ .. ιδιωτικών σταθμών.
Θυμάμαι θεατρικές παραστάσεις με την βροντερή φωνή του Μάνου Κατράκη ή την
μειλίχια της Έλλης Λαμπέτη. Θυμάμαι παράξενα διασκευασμένα ρομάντζα όπου ένας ήχος ... σιωπής -που τέντωνες τα αυτιά σου να τον πιστοποιήσεις- σήμαινε φιλί πρωταγωνιστών που είχε προαναγγελθεί. Θυμάμαι διαγωνισμούς τραγουδιού και φεστιβάλ. Τον Βύρωνα Πάλη και την Αφροδίτη Γρηγοριάδου στο καθημερινό ραδιοσήριαλ της εποχής "Θύελλα στο σπίτι των ανέμων" (ή κάπως έτσι).
Θυμάμαι ακόμη την αυστηρότητα των ειδήσεων. Φωνές καλοδιαλεγμένες των εκφωνητάδων, που σου έλεγαν τα μαντάτα αργόσυρτα και .. ά-βιαστα. Ο ραδιοφωνικός χρόνος τότε κυλούσε αλλιώς και δεν αγχωνόταν διόλου για την αξία της διαφήμισης. Άλλωστε, κι η διαφήμιση δεν είχε και πολλά να πει: Ρόλ, για λευκό που ξεχωρίζει. Ο άσπρος σίφουνας που τα κάνει .. αόρατα και άλλα τέτοια .. σύντομα κλισέ.
Και φυσικά στα σοβαρά γεγονότα αναζητούσαμε την ελληνική υπηρεσία του BBC και της Deutsche Welle.
Τα θυμήθηκα όλα αυτά, σκοντάφτοντας τυχαία σε ένα άρθρο του Κώστα Γεωργουσόπουλου, που γράφτηκε πριν από μία δεκαετία περίπου, όταν η κρατική ραδιοφωνία άρχιζε την μεγάλη της ... στροφή.

------------------------------------------------------------------------------------

ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ
Επιστροφές στροφάλων

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

Αισθάνθηκα άφατη χαρά όταν άκουσα για πρώτη φορά το σύνθημα «Το Πρώτο Πρόγραμμα επιστρέφει», γιατί πρέπει να το ομολογούμε κάθε φορά πως η παλιά ραδιοφωνία μάς επαίδευσε, κυρίως εμάς τους επαρχιώτες (και πόσοι άραγε σημερινοί πρωτευουσιάνοι δεν είναι επαρχιώτες).

ΕΤΣΙ ακούγοντας πως το Πρώτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας επιστρέφει ξεχάστηκα για μια στιγμή και θάρρεψα πως το πηδάλιό της θα ξανακουμαντάρουν ο Διονυσάκης ο Ρώμας, ο Σπυρομήλιος, ο Πλωρίτης, ο Αλέξης Σολομός, ο Γκάτσος, ο Ελύτης, ο Καμπανέλλης, ο Μυράτ. Γιατί αυτοί οι μείζονες Έλληνες διηύθυναν κατά καιρούς την παλιά Ελληνική Ραδιοφωνία. Όταν τον Οκτώβριο του 1944 επέστρεφε από την εξορία η κυβέρνηση, ο Γεώργιος Παπανδρέου διόρισε τηλεγραφικώς εν πλω πρώτο διευθυντή της Απελευθέρωσης τον Δημήτρη Ροντήρη, όχι βέβαια κανέναν ανεπάγγελτο μεροκαματιάρη του δημοσιογραφικού περιθωρίου. Όταν επέστρεψε από την αυτοεξορία του ο Καραμανλής το 1974 διόρισε ως διευθυντές των τομέων του μεταπολιτευτικού Ραδιοφώνου τον Άγγελο Βλάχο, τον Αλέξη Σολομό, τον Δημήτρη Χορν. Τότε διευθυντής του Τομέα Λόγου ήταν ο Κώστας Ταχτσής.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου έστειλε στην Αγία Παρασκευή το 1981 τον Βασιλικό και στη Ραδιοφωνία τον Καμπανέλλη. Ο Χατζιδάκις βέβαια δόξασε το Τρίτο Πρόγραμμα. Ο Μυράτ το 1977 προΐστατο του θεατρικού τμήματος.

Γι' αυτό αναγάλλιασα όταν άκουσα πως το Πρώτο Πρόγραμμα επιστρέφει. Νόμισα πως θα ξαναγυρίσουμε σ' εκείνη την εποχή που τις εκπομπές βιβλίου, κριτικής και βιβλιοπαρουσίασης τις γέμιζε το τεράστιο κύρος του Καραντώνη. Τότε που τις εκπομπές για την πνευματική κίνηση της Ευρώπης εκάλυπτε ο μυθικός Ντίμης Αποστολόπουλος· τότε που ο Κωστής Μεραναίος δίδασκε από μικροφώνου Νίτσε, Σαρτρ και Καμύ. Τότε που διευθυντής του ειδησεογραφικού τομέα ήταν ο Βάσος Βαρίκας. Τότε που διασκευαστές των θεατρικών εκπομπών ήταν ο Καμπανέλλης, ο Γκάτσος, ο Δημήτρης Κωνσταντινίδης. Τότε που ραδιοσκηνοθετούσε ο Μεγάλος Κώστας Κροντηράς, ο αιρετικός Μήτσος Λυγίζος. Τότε που μάς μυούσε στη μουσική ζωή και στα μυστικά της όπερας η Σπανούδη, συνοδεία της θείας φωνής του Γιώργου Κάρτερ. Τότε που κατέγραφε κάθε βδομάδα τη θεατρική μας ιστορία με άκρα δημοσιογραφική και θεατρολογική επάρκεια «Το θέατρο στο μικρόφωνο» του Μαμάκη, με βασικό συνεργάτη τον αλησμόνητο ιστορικό και δάσκαλό μας Γιάννη Σιδέρη. Τότε που τους αρχαιολογικούς περιπάτους τούς κάλυπτε ως ραδιοφωνικός ξεναγός ο μεγάλος Γιάννης Μηλιάδης και ο ανεξάντλητος Βελούδιος. Τότε που κάθε νύχτα στις 11.00 εναλλάσσονταν στις «Λογοτεχνικές σελίδες» η Παξινού που διάβαζε «Φόνισσα», ο Κωτσόπουλος «Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ», ο Παρασκευάς «Ζητιάνο» του Καρκαβίτσα, ο Βόκοβιτς, η Βεργή, ο Μυράτ, ο Γληνός, ο Γιώργος Παππάς.

Τότε μάς μυούσε στην ελληνική μουσική η υποβλητική φωνή της «Τόνιας Καράλη» και μάς ξεναγούσε στα μονοπάτια της συμφωνικής μουσικής ακόμη και από το επάρατο Στρατιωτικό Ραδιόφωνο ο Γιάννης Κωνσταντινίδης ή αλλιώς ο Κώστας Γιαννίδης.

Όταν επιμελείτο της επτανησιακής μουσικής ο Τσιλίφης και μας μυούσε ακόμη και στην οπερέτα ο Κατριβάνος.

Ήταν τότε που ο Ρώμας θεωρούσε «Γεγονός της ημέρας» (καθημερινή εκπομπή) την «Εκάβη» της Παξινού στην Επίδαυρο και την προλόγιζε σε κατευθείαν μετάδοση. Έτσι τότε τιμούσαν αυτόν τον πολιτισμό. Ήταν τότε που ο Πλέσσας με την Ζωΐτσα Κουρούκλη και τη νεαρά Μούσχουρη μάς έμαθαν την τζαζ. Ήταν τότε που τα «λαϊκά» ραδιοφωνικά σίριαλ έγραφαν ο Γκούφας και ο Πρετεντέρης αφήνοντας εποχή.

Σ' αυτό το ραδιόφωνο είχα προς στιγμήν την ψευδαίσθηση πως «επιστρέφει» το Πρώτο Πρόγραμμα. Ύστερα σκέφτηκα πως πολλοί από τους μυθικούς αυτούς ανθρώπους έφυγαν. Ύστερα πάλι πίστεψα πως θα επιστρέψουν ο Γιώργος Παπαστεφάνου, η Σοφία Μιχαλίτση, η Βίκη Μουνδρέα που λάκισαν από καιρό. Πίστεψα πως θα αξιοποιηθούν η Δουλτσίνου, πως θα αναστηθεί από την περιφέρεια που τον έχουν στριμώξει ο Παύλος Ναθαναήλ (ο άνθρωπος που έχει φάει το BBC με το κουτάλι διευθύνοντας το Ελληνικό Πρόγραμμα, πρώην γενικός διευθυντής της ΕΡΑ έχει καταδικαστεί σε αδράνεια).

Συνήλθα και ήπια το ρεαλιστικό ποτήρι της πραγματικότητας όταν έμαθα πως ο Μπακογιαννόπουλος, η πολύτιμη Γιολάντα Τερέντσιο και η αφεντιά μου δεν θεωρήθηκαν μόνο περιττοί αλλά χαρακτηρίστηκαν και Ραδιοφωνική Σπιναλόγκα με αποτέλεσμα να σταλούν στο «Λεπροκομείο» του Τρίτου Προγράμματος που το κρατάει προς το παρόν αλώβητο ο ακάματος Γιώργος Τσαγκάρης.

Τώρα μάλιστα που μαθαίνω πως διαλύεται και το Τμήμα Εκφωνητών (των εξόχων αυτών μαστόρων του προφορικού μας λόγου) ξέρω πού επιστρέφει το Πρώτο Πρόγραμμα· στον τόπο του εγκλήματος. Στην ιδιωτική ραδιοφωνία.

Στο μοντέλο: «Ένα μαρκούτσι, ένα ψεύδισμα, λίγο τηλέφωνο και πολύς χαβαλές».

11/11/1997

Permalink για το "Ο μαγικός κόσμος του ραδιοφώνου"

Τα Σάββατα της δεκαετίας του 1930 στο Ηράκλειο γνώριζαν ένα μοναδικό τρόπο καλοπέρασης. Το εισιτήριο για να μπεις σε αυτό τον θαυμαστό κόσμο απαιτούσε πρόσκληση από μέλος της κοσμικής Λέσχης. Υπήρξαν άνθρωποι που δεν τα κατάφεραν ποτέ. Υπήρξαν κι άλλοι όμως που διηγούνται εκείνα τα Σάββατα σαν τις καλύτερες αναμνήσεις της ζωής τους.

Η Λέσχη Ηρακλείου "Θεοτοκόπουλος" συγκέντρωνε την αφρόκρεμα του πλούτου, της κοσμικής και πολιτικής ζωής του Ηρακλείου και ενίοτε και της διανόησης. Κάθε Σάββατο η αίθουσα της -που στεγαζόταν στο ισόγειο του πιο λαμπρού κτηρίου της πόλης, του Μεγάρου Φυτάκη- άνοιγε την σάλα της, φώτιζε τους μεγάλους πολυελαίους και ετοιμαζόταν να υποδεχτεί το κοινό της. Η ορχήστρα ανέβαινε στο πάλκο, ξέροντας ότι μέχρι το ξημέρωμα της Κυριακής έπρεπε να παίζει αδιάκοπα βαλς, πόλκες, ρούμπες και σάμπες για τους εκλεκτούς προσκεκλημένους. Και ο χορός ήταν κάτι παραπάνω από απλή διασκέδαση. Ήταν η ευκαιρία να εμφανιστούν οι νέες τουαλέτες των κυριών, η ευκαιρία να συζητήσουν οι οικονομικοί παράγοντες του τόπου τα επιχειρηματικά τους σχέδια, η ευκαιρία να εμφανιστούν οι πολιτικοί και να αναζητήσουν τους χρηματοδότες τους και εν τέλη ... ο χορός ήταν η καλύτερη δικαιολογία της εποχής για φλερτ. Για να ακριβολογούμε, ίσως ήταν η μόνη ευκαιρία να βρεθούν οι δεσποσύνες της δεκαετίας του 30 κοντά στους νεαρούς που τις πολιορκούσαν. Το περιβάλλον ήταν υπέρ του δέοντως ειδυλλιακό. Οι τζαμαρίες της αίθουσας χορού έβλεπαν κατ’ ευθείαν στην θάλασσα. Οι βαριές κουρτίνες ήταν μονίμως τραβηγμένες στις άκρες τα Σαββατόβραδα, έτσι ώστε οι θαμώνες της Λέσχης να μπορούν να θαυμάσουν άλλοτε τα ανταριασμένα κύματα, που έφταναν μέχρι τα εξώφυλλα του παραθυριού και άλλοτε την γαλήνια απεραντοσύνη της θάλασσας.
Εκεί στην μεγάλη κοσμική αίθουσα του Μεγάρου Φυτάκη -ανάμεσα στα βαριά σκαλιστά έπιπλα και τα χρυσοποίκιλτα χαλιά- η άρχουσα τάξη του Ηρακλείου διασκέδαζε κάθε Σάββατο.

Σε αυτή την ίδια αίθουσα χρόνια μετά στεγαζόταν μόνο η εγκατάλειψη και η ερήμωση. Το Μέγαρο Φυτάκη στα τέλη του 20ου αιώνα -πριν την ανακαίνισή του- ακουγόταν μόνο ως στέκι τοξικομανών και αστέγων. Που και που ένα τμήμα από το άλλοτε περήφανο οικοδόμημα κατάφερνε με την "πτώση" του να τρομάζει τους περαστικούς και να προβληματίσει τους ιθύνοντες. Πέρασαν δεκαετίες από την φοβερή έκρηξη που το ερήμωσε. Κι όμως το κτήριο -με πρωτοφανές πείσμα- αντιστάθηκε στο χρόνο, ώσπου η ιδιοκτήτρια εταιρία του αποφάσισε να το αναστηλώσει και να το μετατρέψει σε ένα υπερπολυτελές ξενοδοχείο.

Η πρώτη πολυκατοικία στο Ηράκλειο

Οι νεώτερες γενιές των Ηρακλειωτών γνώρισαν το Μέγαρο Φυτάκη ως ένα ερειπωμένο κτήριο που κάποτε επιτέλους ανάκτησε την αίγλη του. Η παλιότερη ιστορία του όμως είναι πολύ διαφορετική. Το Μέγαρο κτίστηκε περί το 1926 από την Εμπορική Εταιρία Φυτάκη- Κασαπάκη. Οι ιδιοκτήτες του υπήρξαν κορυφαίοι οικονομικοί παράγοντες της εποχής. Ασχολούνταν με το εμπόριο κίτρων, σε μία περίοδο που το προϊόν είχε μεγάλη ζήτηση στο εξωτερικό. Η τιμή κάθε οκάς ήταν 30 δρχ. την ώρα που το ημερομίσθιο ενός εργάτη ήταν 20 δρχ. μόνο. Έτσι ο Φυτάκης -που ξεκίνησε ως μανάβης, πουλώντας λαχανικά και φρούτα- γρήγορα μεταπήδησε στον κλάδο των εξαγωγών και συνεταιρίστηκε με τον Κασαπάκη, που ήδη γνώριζε καλά την αγορά κίτρου. Τα κέρδη από το εμπόριο σύντομα ξεπέρασαν τις προσδοκίες των δύο συνεταίρων που άρχισαν να ψάχνουν τρόπο να επενδύσουν τα χρήματα που κέρδιζαν. Ο Φυτάκης αποφάσισε να κτίσει ένα σύγχρονο μνημείο πλούτου, χλιδής και μεγαλοπρέπειας. Τα θεμέλια του Μεγάρου βρέθηκαν πάνω στο θαλάσσιο Βενετσιάνικο τείχος. Μήνες ολόκληρους οι Ηρακλειώτες συζητούσαν τα μεγαλεπήβολα σχέδια για το παραθαλάσσιο μέγαρο. Σε μία πόλη που κανένα κτίσμα της δεν ξεπερνούσε τους δύο ή τρεις ορόφους ξαφνικά ξεφύτρωνε ένα πανύψηλο οικοδόμημα. Οι λουόμενοι συζητούσαν όλο το καλοκαίρι για το Μέγαρο, που ορθωνόταν μπροστά στην παραλία τους -τότε η παραλία βρισκόταν εκεί ακριβώς- και την ενόχληση που τους προκαλούσε ο συνεχής θόρυβος των συνεργείων. Όταν κάποτε το Μέγαρο τελείωσε, η περιέργεια και το ξάφνιασμα όλων μεγάλωσε. Το κτήριο -πέρα από το ισόγειό του- είχε τέσσερις (!!!) ακόμη ορόφους. Οι Ηρακλειώτες αλλά και οι επισκέπτες της πόλης έμεναν ώρες έκθαμβοι μπροστά στο νέο λαμπρό απόκτημα τους.
Στο ισόγειο του κτηρίου και στην μεγάλη κοσμική του αίθουσα στεγάστηκε η Λέσχη Ηρακλείου "Θεοτοκόπουλος". Πρόεδρός της ήταν ο γιατρός Νικόλαος Βογιατζάκης και μέλη της η άρχουσα τάξη της πόλης. Τους Σαββατιάτικους χορούς -που σύντομα έγιναν το επίκεντρο κάθε κοσμικής παρουσίας- διοργάνωνε η σύζυγος του προέδρου της Λέσχης, Αγλαΐα Βογιατζάκη, που ήταν την περίοδο εκείνη και πρόεδρος του Λυκείου των Ελληνίδων στο Ηράκλειο. Η Λέσχη φιλοξενούσε συχνά στις φιλανθρωπικές εκδηλώσεις και τους χορούς της μέλη του Συλλόγου των Δεσποινίδων της πόλης.
Έξοχα στιγμιότυπα από την ζωή της Λέσχης παραθέτει στο βιβλίο του με τίτλο "Από το χωριό στο Κάστρο" ο αείμνηστος Μανόλης Πατεράκης.
"Η Λέσχη αυτή -γράφει- στεγαζόταν τα χρόνια εκείνα στην θαυμάσια αίθουσα του ισογείου του Μεγάρου Φυτάκη. Η μεγάλη αυτή αίθουσα, έξοχα επιπλωμένη, ήταν το εντευκτήριο των πλουσίων Ηρακλειωτών για καφέ, για χαρτί και άλλες εκδηλώσεις (διαλέξεις, συναυλίες κ.λ.π.)
Άφησαν εποχή τα ντινέ - ντανσάν (χορευτικά δείπνα) της τότε περιόδου (1935-40) που εγίνοντο κάθε Σάββατο στην ωραία αυτή αίθουσα της Λέσχης, με ορχήστρα χορού που έδινε τον τόνο του κεφιού. Γλέντι και χορός μέχρι τις πρωινές ώρες από μέλη και προσκεκλημένους των μελών. Οι καντρίλιες, οι λανσιέδες μα και άλλοι μοντέρνοι χοροί τσάρλεστον, σουίνγκ, λάμπεθ - γουώκ και βέβαια ταγκό και βαλς δέσποζαν και έδιδαν χαρούμενο τόνο στην χοροεσπερίδα.
Στη Λέσχη αυτή δόθηκε το 1936 δεξίωση προς τιμήν του Βασιλέα Γεωργίου του Β' και η χορωδία Ηρακλείου (στην οποία μετείχα κι εγώ) με μαέστρο τον αείμνηστο Γ. Χουρμούζιο εντυπωσίασε με τα τραγούδια της. Τόσο κέφι, τόση χαρά ήταν διάχυτη στην ευρύχωρη αυτή αίθουσα της Λέσχης, που δεν έλεγες να την αφήσεις αν δεν σήμαιναν όχι οι πρώτες αλλά προχωρημένες πρωινές ώρες".
Στους υπόλοιπους ορόφους του Μεγάρου Φυτάκη κατοικούσε το πιο εύρρωστο οικονομικά κομμάτι της πόλης. Και μόνο στο άκουσμα της φράσης ότι "ο Τάδε κατοικεί στο Μέγαρο Φυτάκη" ήξερες ότι πρόκειται για έναν από τους πλουσιότερους Ηρακλειώτες.

Οι ιδιοκτήτες του Μεγάρου -παρά το γεγονός ότι φρόντισαν τόσο για την χλιδή και την πολυτέλεια του κτηρίου- δεν έδειχναν να ενοχλούνται από την εικόνα που παρουσίαζε δίπλα ακριβώς από την είσοδό του. Εκεί είχαν εγκαταστήσει τις υποτυπώδεις και υπαίθριες υποδομές τους για την προεργασία των κίτρων. Ο τόπος ήταν γεμάτος από βαρέλια και σωρούς κίτρων πάνω σε μουσαμάδες. Το προϊόν στην ουσία συγκεντρωνόταν εκεί και φορτωνόταν στα εμπορικά πλοία, συσκευασμένο μέσα σε βαρέλια. Η επεξεργασία του όμως γινόταν μετά την εξαγωγή στα εργοστάσια του εξωτερικού.
Ο συνεταιρισμός Κασαπάκη- Φυτάκη ευημερούσε. Οι εξαγωγές πήγαιναν καλά, το Μέγαρο είχε τελειώσει και τώρα ήταν καιρός για νέα επιχειρηματικά σχέδια. Ο Φυτάκης σκέφτηκε ότι θα μπορούσαν να εγκαταστήσουν στην Κρήτη μία μονάδα επεξεργασίας κίτρου και να εξάγουν το προϊόν στην τελική του μορφή ως γλυκό έτοιμο και συσκευασμένο σε βαζάκια. Και το σχέδιο θα είχε υλοποιηθεί αν δεν συνέπιπτε με μία πολύ κακή εποχή για τις καλλιέργειες κίτρου στην Κρήτη. Μία ασθένεια προσέβαλε τα δέντρα και τα κίτρα βρέθηκαν να σαπίζουν πάνω τους από την μία μέρα στην άλλη. Η παραγωγή στην αρχή μειωνόταν και τελικά εκμηδενίστηκε. Οι κιτριές στον νομό Ηρακλείου ξεπατώθηκαν αναγκαστικά, αφού δεν υπήρχε τρόπος να ανακάμψει η καλλιέργεια. Και οι απογοητευμένοι παραγωγοί τους προτίμησαν να φυτέψουν οτιδήποτε διαφορετικό, αρκεί να μην ζήσουν πάλι την καταστροφή τους με τα κίτρα.
Η εξαγωγή, λοιπόν, σταμάτησε αναγκαστικά και μαζί της σταμάτησαν και τα σχέδια για το νέο εργοστάσιο, που είχαν ήδη όμως ροκανίσει αρκετά χρήματα από την περιουσία των συνεταίρων.

Τέλος "τύπου Τιτανικού"

Η Γερμανική κατοχή βρίσκει στο ισόγειο του Μεγάρου Φυτάκη νέους ενοίκους. Στεγάζεται πλέον εκεί η Νομαρχία, έναντι αδρού ενοικίου στην οικογένεια Φυτάκη, που κλυδωνίζεται πλέον από οικονομικής απόψεως .
Όμως η περίεργη μοίρα που τιμώρησε την ανθρώπινη αλαζονεία στον "Τιτανικό" φαίνεται ότι έβαλε στο στόχαστρό της και το Μέγαρο Φυτάκη. Μία αλλόκοτη συγκυρία έμελλε να το τραυματίσει και από μνημείο πολυτέλειας και μεγαλεπήβολων σχεδιασμών το μετέτρεψε σε ένα ερείπιο, που έμεινε χρόνια να "στοιχειώνει" την αισθητική της πόλης, η οποία κάποτε περηφανευόταν που το φιλοξενούσε. Λέω "αλλόκοτη" την συγκυρία, καθώς μοναδικό θύμα
της σε μεγάλη ακτίνα ήταν ουσιαστικά μόνο το Μέγαρο. Ένα Γερμανικό πλοίο με φορτίο πυρομαχικών περνούσε στα ανοιχτά της Κρήτης με προορισμό την Αφρική. Εγγλέζικα αεροπλάνα το εντόπισαν και το βομβάρδισαν. Δεν κατάφεραν ωστόσο να το βυθίσουν. Το Γερμανικό πλήρωμά του αναγκάστηκε να το οδηγήσει στο λιμάνι του Ηρακλείου. Όταν όμως το πλοίο έδεσε στην Ηρακλειώτικη προβλήτα, οι φωτιές από τα αμπάρια έφτασαν στο φορτίο των πυρομαχικών. Η έκρηξη που ακολούθησε ήταν τρομερή και στα θύματά της πέρα από το Γερμανικό σκαρί συμπεριέλαβε και το στολίδι του Ηρακλείου: το Μέγαρο Φυτάκη.

Καιρό μετά, το ερειπωμένο πλέον κτήριο, αγοράστηκε από την Μαρίκα Καψή. Η νέα ιδιοκτήτριά του πίστευε ότι αφού ο σκελετός του κτηρίου άντεξε στην πανωλεθρία της έκρηξης θα μπορούσε το όλο οικοδόμημα να αναστυλωθεί και να ανακτήσει την αίγλη του. Το σχέδιο της ήταν να το μετατρέψει σε ένα αριστοκρατικό ξενοδοχείο που θα διατηρούσε αναλλοίωτη την ιστορική μεγάλη σάλα του ισογείου. Ο θάνατός της σήμανε μία ακόμη χαμένη ευκαιρία για το Μέγαρο Φυτάκη, το οποίο ωστόσο παρέμεινε στην ιδιοκτησία των επιχειρήσεων Καψή.
Χρειάστηκε να περάσουν πέντε δεκαετίες, που κουρέλιασαν την όψη του, μέχρι να υπάρξει το νέο σχέδιο για την αξιοποίηση του. Στον ενδιάμεσο χρόνο το Μέγαρο έβρισκε τρόπους να ... υπενθυμίζει την παρουσία του. "Εκσφενδόνιζε" κομμάτια από το υλικό του που προσγειώνονταν στα πόδια ανυποψίαστων περαστικών και τους τρομοκρατούσαν. Οι Δημοτικές Υπηρεσίες ζητούσαν εναγωνίως την αποκατάσταση του κτηρίου, έτσι ώστε τουλάχιστον να μην απειλεί την ασφάλεια όσων περνούν από κοντά του. Η εύκολη λύση θα ήταν ασφαλώς η κατεδάφισή του όμως το κτήριο είχε χαρακτηριστεί διατηρητέο κι έτσι δεν θα μπορούσε να κατεδαφιστεί. Μέχρι που πολύ πρόσφατα αναστηλώθηκε και μετατράπηκε στο πανέμορφο σημερινό ξενοδοχείο.

Οι "περγαμηνές" του Μεγάρου

Για πολλούς παραμένει ανεξήγητο, γιατί το Μέγαρο Φυτάκη θεωρείται τόσο σπουδαίο μνημείο της πόλης. Οι αρχαιολόγοι δίνουν ίσως την πιο πειστική απάντηση. Πέρα από σύμβολο πλούτου και ευημερίας ήταν το πρώτο πολυώροφο κτήριο που απόκτησε το Ηράκλειο. Συχνά στα αρχαιολογικά αρχεία αναφέρεται ως "η πρώτη πολυκατοικία της πόλης". Παράλληλα, έχει χαρακτηριστεί ως Έργο Τέχνης και Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο. Είναι χαρακτηριστικό δείγμα της πρώτης φάσης εφαρμογής του οπλισμένου σκυροδέματος στο Ηράκλειο, με διαμερίσματα κατοικιών. "Έχει αξιόλογα νεοκλασικά στοιχεία και αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα πολυκατοικίας του μεσοπολέμου και σημείο αναφοράς για την πολεοδομική ανάπτυξη του Ηρακλείου, αναφέρει στην σχετική έκθεσή της η 7η Εφορία Νεωτέρων Μνημείων. Τα νεοκλασσικίζοντα εξωτερικά μορφολογικά στοιχεία (αρχιτεκτονικές προεξοχές, γείσα, πεσσοί, κιγκλιδώματα εισόδων και εξωστών) και η σχέση των ανοιγμάτων στις όψεις συνθέτουν ένα μοναδικό στην πόλη του Ηρακλείου αρχιτεκτόνημα. Μοναδικές στις λεπτομέρειές τους είναι οι ξύλινες εξώπορτες των καταστημάτων στο ισόγειο, οι οποίες είναι διακοσμημένες με ψευδοπαραστάσεις με ραβδώσεις».
Πολύ πρόσφατα η ιστορία του Μεγάρου Φυτάκη ... γύρισε σελίδα. Η ιδιοκτήτρια εταιρία "Κουφάκης - Καψή Α.Ε." αποφάσισε την ανακατασκευή και αποκατάστασή του. Το εγκαταλελειμμένο και ερειπωμένο για πολλά χρόνια κτίριο μετατράπηκε σ’ ένα σύγχρονο πολυτελές ξενοδοχείο. Για να μας θυμίζει ότι το να κατεδαφίζεις τα "ερείπια" του παρελθόντος δεν είναι σώνει και καλά .. μονόδρομος.

Permalink για το "Μέγαρο Φυτάκη: μεταμορφώσεις ενός .. μύθου"

Το θυμάμαι σαν να ‘ναι τώρα. Παράξενο πως κάποιες σκηνές αποτυπώνονται αυτούσια στη μνήμη μου. Προσεκτικά διπλωμένο σε μία ξεθωριασμένη πετσέτα. Το φυλούσε ευλαβικά στο βάθος μίας σκαλιστής σερβάντας. Εκείνη τη μέρα ήρθε η κουβέντα στα κειμήλια. Έλεγα πως ό,τι πολύτιμο κληρονόμησα ήταν μόνο κάτι παλιά βιβλία της γιαγιάς κι ένα παλιό περίτεχνο σερβίτσιο της.
Τα μάτια της γέλασαν πονηρά. Με εκείνο το βλέμμα που φώναζε «κάτι σκαρώνω».

- Κειμήλια ε; Στάσου να σου δείξω κάτι.

Έβγαλε ένα μικροσκοπικό κλειδί από την κρυψώνα στο εικονοστάσι. Πάντα μου φαινόταν αστείο που έβαζε τα "πολυτιμότερα" στο εικονοστάσι της. Το πήρε και άνοιξε τη σερβάντα. Κι άρχισε να ψαχουλεύει μέχρι που ανέσυρε εκείνο το "κάτι" τυλιγμένο στην πετσέτα. Το 'βαλε στο τραπέζι μπροστά μου, έτσι μασκαρεμένο.

- Θυμάσαι την αδερφή μου στο Τατόι; Τη Λίτσα; Θυμάσαι που μπαινόβγαινε στα ανάκτορα; Κι όμως δεν τους χώνευε καθόλου η Λίτσα μας. "Τίποτα από όλο αυτό το μεγαλείο δεν τους ανήκει" μου 'λεγε χαμηλόφωνα όποτε πήγαινα να τη δω. "Δικά μας είναι. Δεν είναι δικά τους".

Την κοίταξα παραξενεμένη. Κοίταξα και το κουκουλωμένο αντικείμενο που απίθωσε στο τραπέζι και η περιέργειά μου φούντωσε. Άπλωσα το χέρι να το ξεσκεπάσω. Ξετύλιξα την πετσέτα και είδα ένα πανέμορφο βάζο. Σκούρο μπλε. Κι ολόγυρα του ζωγραφισμένες παραστάσεις με μία πέρδικα, που άλλοτε πετά κι άλλοτε στραταρίζει. Κάθε πινελιά σε χρυσαφί. Υπό κανονικές συνθήκες ήταν απλά ένα όμορφο βάζο.

- Γύρισε το και κοίτα τι γράφει από κάτω, μου είπε.

Το γύρισα. “P.Fab”. Προσπαθούσα να σκεφτώ. Ένα φλασάκι μου ήρθε στο μυαλό αλλά μου φάνηκε απολύτως … παράλογο. Κι άλλωστε δεν θυμόμουν καν το μικρό του όνομα. Πιέρ, Πήτερ, Πέτρος;;;

- Εσύ ξέρεις ποιος είναι ο P. Fab; την ρώτησα.

- Ναι. Αυτός που σκέφτηκες είναι. Και δεν είναι χρυσαφί μπογιά. Είναι "χρυσή" μπογιά. Η Λίτσα το 'ξερε και μου 'πε αν φύγει πρώτη να πάω και να το πάρω για να το κρύψω. Και .. το πήρα.

Δεν έχω ιδέα τι απέγινε κείνο το βάζο. Πριν λίγο καιρό η κυρά Στέλλα πήγε να συναντήσει την αδερφή της. Το θυμήθηκα όμως σήμερα διαβάζοντας αυτό το κείμενο

Σημείωση: Το σωστό όνομα είναι Πήτερ. Το Κάρλ που αναφέρει το δημοσίευμα είναι πατρώνυμο.

Permalink για το "Δημοπρατώντας την μνήμη σαν άλλη περιουσία"

Έγραφα προ ημερών για την υπόθεση της Μονής Τοπλού και τα όσα συμβαίνουν μετά την απεμπλοκή της επένδυσης στο Κάβο Σίδερο. Με αφορμή εκείνο το σημείωμα έλαβα μία ενδιαφέρουσα επιστολή από τον Αντώνη Ανηψητάκη που είναι επικεφαλής Νομαρχιακής παράταξης στο Λασήθι και άνθρωπος που χρόνια νοιάζεται για τα κοινά (αυτό το "νοιάζεται" το λέμε συχνά όπως το "καλημέρα" -χωρίς να το εννοούμε- όμως εδώ κυριολεκτώ απόλυτα).
Η επένδυση στην περιοχή προσφέρεται για κοκορομαχίες, πανηγυρισμούς και .. αναθέματα. Ατυχώς, ελάχιστοι παραμένουν ψύχραιμοι και αναλογίζονται τα .. μελλούμενα που θα σημάνει η υπόθεση της Σητείας. Ο κ. Ανηψητάκης θαρρώ πως είναι ένας από αυτούς. Όχι γιατί συμφωνώ με τις απόψεις του αλλά γιατί λίγοι πράγματι νοιάστηκαν να μάθουν. Αναδημοσιεύω με χαρά το άρθρο που μου έστειλε για το θέμα:

Τουριστική Επένδυση Μαμούθ στη Σητεία

του Αντώνη Ανηψητάκη

«Ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Γιώργος Σουφλιάς ενέκρινε σήμερα τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.), με την οποία ανοίγει ο δρόμος για την πραγματοποίηση, στο Νομό Λασιθίου, μιας πολύ μεγάλης τουριστικής επένδυσης.

Πρόκειται για έργο ολοκληρωμένης τουριστικής ανάπτυξης σε έκταση του Ιδρύματος «Παναγιά η Ακρωτηριανή» της Μονής Τοπλού με φορέα υλοποίησης την εταιρία «LOYALWARD Ltd» με έδρα το Λονδίνο. Το έργο αναπτύσσεται στην περιοχή «Κάβο Σίδερο», στα διοικητικά όρια των Δήμων Σητείας και Ιτάνου.»

Ανακοίνωση Τύπου ΥΠΕΧΩΔΕ, 6.11.06

Η έγκριση της ΜΠΕ για αυτή την τεράστια επένδυση 1,2 δις € προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις λόγω μεγέθους, ιδιαιτερότητας τής περιοχής και της εμπλοκής τής Εκκλησίας. Το διακύβευμα είναι σύνθετο. Είναι δυνατόν η συγκεκριμένη επένδυση να δημιουργήσει ποιοτικές θέσεις εργασίας προστατεύοντας παράλληλα το περιβάλλον και την κοινωνία;

Απαντώ όσο αντικειμενικά μού επιτρέπει η θέση μου. Ως κάτοικος Σητείας, επαγγελματίας μηχανικός, με ενδιαφέρει να υπάρχουν δουλειές, ως γονιός νοιάζομαι για το μέλλον των παιδιών μου, ως οικολόγος οραματίζομαι την αειφόρο ανάπτυξή της περιοχής και ως αριστερός προσπαθώ για την πρόοδο των πολλών. Εσχάτως δε, ως επικεφαλής της Νομαρχιακής Κίνησης «το Λασίθι στην Πλώρη» με το 9,7% τόνωσα την πίστη μου, ότι τα παραπάνω είναι διεκδικήσιμα και εφικτά, αν υπάρξει ένα κίνημα με μια μεταρρυθμιστική λογική, που ξεπερνάει τόσο την καταγγελία όσο και τη διεκπεραίωση.

Ο ΤΟΠΟΣ, ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ, Η ΣΗΤΕΙΑ, ΤΟ ΤΟΠΛΟΥ

Το Λασίθι, ο ανατολικότερος νομός της Κρήτης, είναι πολιτικά ο πιο αδύναμος, που όμως διασώζει καλύτερα την ψυχή και το τοπίο της. Η πολιτική αδυναμία εξηγείται απ’ την ιδιαιτερότητά του να μην έχει ένα κέντρο, όπως το Ηράκλειο, το Ρέθυμνο ή τα Χανιά, αλλά τρία ισοδύναμα, τον Αγιο Νικόλαο, την Ιεράπετρα και τη Σητεία. Η διαιωνιζόμενη τριπολική αντιδικία και το έλλειμμα νομαρχιακής συνεννόησης συνέτειναν στην εξοργιστική υστέρηση του Λασιθίου σε επιθυμητά έργα, όπως οι Πανεπιστημιακές Σχολές, που στο Λασίθι δεν χωροθετήθηκαν ποτέ. Η ασυνεννοησία αυτή εξηγεί και τον αναπτυξιακό παραλογισμό του Λασιθίου, που αποτυπώνεται στα 4 νομαρχιακά νοσοκομεία και στην διεκδίκηση 2 διεθνών αεροδρομίων.

Ουδέν κακό όμως αμιγές καλού. Η αδυναμία αυτή δεν επέτρεψε στο Λασίθι να πάρει μέρος στο φαγοπότι που οδήγησε στη στρεβλή ανάπτυξη της Κρήτης μεταπολεμικά. Το Λασίθι δεν ακούστηκε για Κουρουπητούς, χασισοφυτείες, αυθαίρετα, ούτε και μεγάλωσε η έκτασή του με πανωγραψίματα ελαιώνων και αμπελιών. Το Λασίθι και ιδιαίτερα η Σητεία μοιάζει με κιβωτό μιας Κρήτης που χάνεται.

Η Σητεία, η ανατολικότερη επαρχία του, νησί μέσα στο νησί λόγω του ισθμού Παχειάς Αμμού – Ιεράπετρας, αποτελεί μια διακριτή ανθρωπογεωγραφική ενότητα. H γεωγραφική απομόνωση, η Aρχαιολογική Yπηρεσία, η μεγάλη μοναστηριακή περιουσίας συνολικά την προστάτευσαν. Τόπος φιλικός, κλίμα ήπιο, μοναδικός φυσικός και πολιτιστικός πλούτος, η αρχαιοβριθέστερη περιοχή της Κρήτης. Oι Στειακοί ήπιοι, φιλόξενοι, εξοικειωμένοι με το χωριό και την πόλη, τη θάλασσα και το βουνό, προτιμούν τις μαντινιάδες απ’ τα ριζίτικα, αποστρεφόμενοι τα άγρια έθιμα, οπλοφορία, ζωοκλοπή, βεντέτα. Πολιτικά συντηρητικοί, ατομιστές, σπάνια καταφεύγουν σε συλλογικές διεκδικήσεις. Κοινωνία συνεκτική χωρίς κραυγαλέες ανισότητες. Aνεργία, φαινόμενα διαφθοράς, εγκληματικότητας περιορισμένα. Οικονομία ισορροπημένη με σχετική αυτάρκεια εξηγήσιμη από τη φυσική της απομόνωση. Συνυπάρχουν γεωργία, υπηρεσίες, εμπόριο, τουρισμός, βιοτεχνία.

Η επίμαχη περιοχή των 26000 στρεμμάτων στον Κάβο Σίδερο, δίπλα από τη Μονή Παναγία Ακρωτηριανή, γνωστότερη ως Τοπλού, είναι παρθένα, αν παραβλέψουμε την υπερβόσκηση, με σπάνιες ομορφιές, το φοινικόδασος Βάι, με το οποίο γειτνιάζει, είναι απλώς η πιο γνωστή και μ’ ένα μοναδικό επίσης αρχαιολογικό και ιστορικό πλούτο. Στην κυνική γλώσσα της κτηματαγοράς θεωρείται το καλύτερο οικόπεδο της Μεσογείου. Η περιούσια γη ανήκε στην Μονή, και δωρήθηκε στο Ίδρυμα «Παναγία Ακρωτηριανή» που συστήθηκε το 1992 με σκοπό την αξιοποίησή της. Αμέσως προσκαλούνται εταιρείες για εκδήλωση ενδιαφέροντος. Από τρεις ενδιαφερθείσες εταιρείες επιλέγεται η επί τούτου συσταθείσα Loyalward Ltd.

Από τότε η επένδυση πέρασε από σαράντα κύματα. Το 1995 υπογράφονται οι αρχές συμφωνίας και 14.7.1998 η σύμβαση. Υπήρξε μακρόχρονη δικαστική εμπλοκή για την κυριότητα τής έκτασης ανάμεσα στη Μονή και το Ελληνικό Δημόσιο που τελεσιδίκησε υπέρ της Μονής, πλην ενός τμήματος, που αμφισβητείται ως δασικό. Υπήρξαν και άλλες εμπλοκές σχετιζόμενες με την νομιμότητα της ανάθεσης τού έργου, την αξιοπιστία του αναδόχου, που ενέσπειραν αμφισβητήσεις και προκάλεσαν κρίσεις στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος. Πρόσθετες καθυστερήσεις προέκυψαν από τον θάνατο του πρώτου προέδρου του Ιδρύματος επισκόπου Φιλοθέου Βουζουνεράκη το 1993 σε τροχαίο, από την απουσία, έως πρόσφατα, χωροταξικού σχεδίου και από το χαρακτηρισμό της περιοχής ως natura, προστατευόμενης δηλαδή.

ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

Εκκλησία. Συνέστησε το Ίδρυμα «Παναγία Ακρωτηριανή»για να έχει την αποκλειστική διαχείριση της μεγάλης περιουσίας της Μονής, φοβούμενη το νόμο Τρίτση που πρόβλεπε το 30% να παραχωρείται στο Δημόσιο. Στόχος της τα κοινωφελή έργα, με τα οποία θα απέσειε και την κριτική για ελλειμματική κοινωνική δράση, ίσως και η βοήθεια στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, όπου υπάγεται. Το 7μελές Διοικητικό Συμβούλιο έχει πρόεδρο τον Επίσκοπο Ιεραπύτνης και Σητείας Ευγένιο, αντιπρόεδρο τον Ηγούμενο της Μονής Φιλόθεο Σπανουδάκη, γραμματέα κληρικό και τέσσερις λαϊκούς, όλοι διορισμένοι από τον επίσκοπο.

Ο Ηγούμενος, ιδιαίτερα δημοφιλής είναι ο ιθύνων νους της όλης υπόθεσης. Το υψηλό κύρος το κατέκτησε με το έργο της ζωής του, την πρότυπη αποκατάσταση της ερειπωμένης Μονής, αλλά και με τις φιλοπεριβαλλοντικές αναπτυξιακές του πρωτοβουλίες (βιολογικές καλλιέργειες, αιολικό πάρκο). Το ότι η τόσο αμφιλεγόμενη επένδυση ξεμπλοκαρίστηκε και έχει κατ’ αρχήν την αποδοχή τής τοπικής κοινωνίας οφείλεται κυρίως στον Ηγούμενο.

Η Εκκλησία με αυτό το εγχείρημα διακυβεύει πολλά. Οι κοσμικοί πειρασμοί για ματαιόδοξους στόχους και παιχνίδια εξουσίας είναι μεγάλοι και η κοινωνία την έχει ήδη χρεώσει για την μεροληπτική της στάση στις τοπικές εκλογές, παλιότερα στο Παλαίκαστρο, τώρα στη Σητεία.

Επενδυτές. Loyalward Ltd, θυγατρική πλέον της Minoan Group. Η εταιρεία συστήθηκε για να πάρει το συγκεκριμένο έργο και το πήρε, δίνοντας την καλύτερη οικονομική προσφορά, χωρίς όμως να έχει εμπειρία και οικονομική επιφάνεια. Η επιλογή προκάλεσε αμφισβητήσεις. Φιλοδοξεί να πραγματώσει μια «διεθνούς επιπέδου ήπια και αειφορική τουριστική ανάπτυξη».

Στόχος το κέρδος. Ενδιάμεσος στόχος να κερδίσουν την κοινή γνώμη, τους φορείς, να μηδενίσουν τις αντιδράσεις. Οι φόβοι πολλοί, το αποθαρρυντικό επενδυτικό κλίμα της Ελλάδας, οι καιροφυλαχτούντες ανταγωνιστές, το ενδεχόμενο δικαστικής αναζωπύρωσης, ο σκόπελος του natura, οι πιθανές προσφυγές. Έδωσαν βάρος στη σύνταξη της ΜΠΕ προσφεύγοντας σε επιστήμονες καταξιωμένους, ορισμένοι γνωστά ονόματα του οικολογικού χώρου και της ανανεωτικής αριστεράς.

Η παρουσίαση του έργου στην τοπική κοινωνία παραμυθένια. 7000 κλίνες σε 5 χωριά, τα 4 παραθαλάσσια με 3 γήπεδα γκόλφ διεθνών προδιαγραφών. Θέλουν να «πουλήσουν» κυρίως γκόλφ, 12 μήνες το χρόνο, αλλά και περιβάλλον και κρητική διατροφή. Δυο τρεις χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, θα προτιμηθούν οι ντόπιοι, κατανάλωση τοπικών βιολογικών, ποιοτικών προϊόντων, βοτανικός κήπος προς επίδειξη και περιβαλλοντική εκπαίδευση, όχι περίφραξη, όχι φρουροί, όχι βραχιολάκια, προστασία των ενδημικών ειδών, πληρέστερη κι απ’ το natura, ο πιο σύγχρονος ενεργειακός σχεδιασμός, ανακύκλωση απορριμμάτων, αφαλάτωση παρά την «αποδεδειγμένη» επάρκεια ύδατος, ελάχιστη έκταση για γκόλφ που θα είναι ΑΑ κατηγορίας, ελάχιστο και το νερό, ελάχιστα και τα φυτοφάρμακα. Περιορισμένη η νέα οδοποιία, αυστηρές και οι προδιαγραφές για σκόνη, θόρυβο κατά τη δεκαετή φάση κατασκευής του έργου. Αρχιτεκτονική και πολεοδομία θα συνάδουν πλήρως με το παραδοσιακό κρητικό σπίτι και χωριό, θα σέβονται ρέματα και μισγάγγειες. Μελλοντικές επεκτάσεις αποκλείονται. Ένα παράθυρο μονάχα για μια μαρίνα, αν χρειαστεί, αλλά και αυτή πολύ διακριτική με νέα ΜΠΕ.

Το να γίνουν όμως όλα αυτά έτσι, δεν είναι παρά ένα παραδείσιο σενάριο, δηλαδή ελάχιστα πιθανό, και άλλα σενάρια δεν έχουν συζητηθεί. Το Ίδρυμα και οι επενδυτές το αποφεύγουν. Η τοπική κοινωνία όμως οφείλει αυτή την έρευνα στον εαυτό της. Της είναι εξ άλλου πρόσφατη η εμπειρία με τον οικισμό Διόνυσο του κ. Τροχανά, δίπλα στην συζητούμενη περιοχή, που έγινε με ανάλογες τυμπανοκρουσίες και αυτή τη στιγμή είναι ο πλέον φθίνων οικισμός της περιοχής.

Πολιτεία. Χαρακτηρίζεται από την ανικανότητα διαχείρισης των Κοινών και επαφίεται στους ιδιώτες, τους οποίους πριμοδοτεί ελπίζοντας ότι παράλληλα με το κέρδος τους θα μπαλώσουν και το ρημαγμένο δημόσιο χώρο. Η ιδεολογική έκπτωση πλήρης, το «δεν θα γίνουμε γκαρσόνια της Ευρώπης», σε τρεις δεκαετίες υπέστη ολοκληρωτική αντιστροφή.

Η συζητούμενη περίπτωση χαρακτηριστική. Εγκρίνει 5 χωριά όταν οι υπηρεσίες της δεν μπορούν να ολοκληρώσουν πολεοδομικά σχέδια στην περιοχή που εκκρεμούν δεκαετίες. Επιδοτεί οπές γκολφ την ώρα που οι θησαυροί της Κρήτης εγκαταλείπονται. Χθες εξαρθρώθηκε άλλη μια σπείρα αρχαιοκαπήλων στην περιοχή και προχθές λίγο πιο πέρα στο Οροπέδιο Καθαρού ασυνείδητοι όργωναν ανενόχλητοι τον οριοθετημένο χώρο με τα περίφημα παλαιοντολογικά οστά των νάνων ιπποπόταμων.

Το ΥΠΕΧΩΔΕ, πριν από 10 χρόνια, παρήγγειλε "ειδικό διαχειριστικό σχέδιο" για την ευαίσθητη περιοχή στο Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων – Υγροτόπων. Σ' αυτό στηρίχθηκε, 2 χρόνια αργότερα, η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη και το Σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος, βάσει των υποχρεώσεων που προκύπτουν από την εθνική και κοινοτική νομοθεσία. Η περιοχή βρίσκεται εντός των ορίων του Τόπου Κοινοτικής Συνοχής (ΤΚΣ) με κωδικό GR 4320006, του Εθνικού Καταλόγου για το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 (Οδηγία 92/43/EOK). Το έργο καταλαμβάνει περίπου το 20% της περιοχής του εν λόγω οικοτόπου. Ταυτόχρονα, καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) "Βορειοανατολικό Άκρο Κρήτης". Η Μελέτη έμεινε στο συρτάρι, το Προεδρικό Διάταγμα παρέμεινε Σχέδιο για να επισπευσθεί από τον Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. μόνο η έγκριση της ΜΠΕ του έργου που λογικά θα έπρεπε να έπεται.

Τοπική Κοινωνία. Βλέπει στην πλειοψηφία της θετικά την επένδυση. Όλοι κρύβουμε ένα παιδί μέσα μας, που του αρέσουν τα παραμύθια. Φαντασιωνόμαστε ιδανικά το μέλλον υποτιμώντας το παρόν. Υπάρχουμε βέβαια και οι ανησυχούντες, οι επιφυλαχτικοί, οι φοβισμένοι.

Ο επί 8 χρόνια Δήμαρχος Ιτάνου Γιάννης Περάκης χειρίστηκε με επάρκεια το θέμα προτάσσοντας το συμφέρον των δημοτών του παρά την επιδεικτική ορισμένες φορές αντιπαλότητα τού Ιδρύματος, το οποίο δεν τον είχε μέλος στο συμβούλιό του, ενώ είχε τον αντίπαλό του, δεν τον καλούσε στις συνεδριάσεις του, αλλά τον έτρεχε και στα δικαστήρια για ήσσονος σημασίας θέματα. Αναδεικνύει ως κομβικό θέμα για να αποδεχτεί την επένδυση την δημιουργία φορέα διαχείρισης της περιοχής, το οποίο ζητά από την Πολιτεία και έχει κάνει σχετική τεκμηριωμένη πρόταση για τη βιωσιμότητα του φορέα στην οποία αποφεύγουν να απαντήσουν τόσο το Ίδρυμα όσο και οι επενδυτές. Ο δήμαρχος επίσης κατέληξε με τους Εγγλέζους μετά από μακρά διαπραγμάτευση σε μια συμφωνία για την παροχή νερού από το Δήμο. Την συμφωνία αυτή την άδειασε το Νομαρχιακό Συμβούλιο δίνοντας το δικαίωμα στους μεγαλοεπενδυτές να κάνουν γεωτρήσεις κατά το δοκούν. Ο πρόεδρος του Νομαρχιακού Συμβουλίου Θεόδωρος Πατεράκης, βασιλικότερος του βασιλέως κατηγορεί ως όργανα ξένων οικονομικών συμφερόντων, όσους αντιτίθενται στην συγκεκριμένη επένδυση. Απ’ τα πυρά του δεν γλίτωσε ούτε ο Γιάννης Δραγασάκης γιατί «τόλμησε» να κάνει ερώτηση στον κ. Σουφλιά. Σε ανάλογο μήκος κύματος και ο τέως αλλά και άρτι επανεκλεγείς Δήμαρχος Σητείας Νίκος Κουρουπάκης, διορισμένο μέλος του Ιδρύματος, που όμως δεν ενέκρινε την υπογραφή της σύμβασης με τους επενδυτές χωρίς ως σήμερα να εξηγήσει τους λόγους. Οι βουλευτές του Νομού Γιάννης Πλακιωτάκης (ΝΔ) και Μιχάλης Καρχιμάκης (ΠΑΣΟΚ) στηρίζουν την επένδυση με μια σχετική αποστασιοποίηση ο πρώτος, ένθερμα ο δεύτερος. Οι τοπικές κομματικές οργανώσεις δεν έχουν εκφραστεί, ενώ ο τοπικός τύπος πλην της εφημερίδας του κ. Κουρουπάκη αντιμετωπίζει με περίσκεψη την επένδυση, παρουσιάζοντας όλες τις απόψεις.

Γενικότερα, η στάση των πολιτικών συναρτάται με το ενδιαφέρον τους για τον τρόπο που η εκκλησία θα διαχειριστεί την επιρροή της στο μεγάλο εργατικό δυναμικό του έργου. Οι χιλιάδες εργαζόμενοι δεν θα βγάζουν μόνο δήμαρχο αλλά και βουλευτή.

Οικολόγοι. Ματαίωση της επένδυσης επιδιώκει το παγκρήτιο οικολογικό δίκτυο Οικοκρήτη. Προτάσσει σε συνεργασία με έγκυρους πανεπιστημιακούς (Ε. Μπριασούλη, Ν. Δαναλάτος) ακραιφνώς περιβαλλοντικά επιχειρήματα, τη σημασία του μοναδικού οικοτόπου, την αποφυγή των υδροβόρων γκολφ, ακόμα και με αφαλατωμένο νερό, σε μια περιοχή απειλούμενη με ερημοποίηση, την νομική αλλά και ουσιαστική ασυμβατότητα του έργου με το χωροταξικό και το natura. Η τοπική κοινωνία τούς αντιμετωπίζει επιφυλακτικά γιατί δεν τους είδε να συμπαρίστανται στην υπόθεση του Αθερινόλακκου, δεν βλέπει να διαμαρτύρονται για τα γκολφ της Χερσονήσου και δεν εγκρίνει το να περνάνε από χίλια κόσκινα οι 7000 κλίνες στο Τοπλού όταν εκατοντάδες χιλιάδες κλίνες σ’ όλη την Κρήτη παρουσιάζουν μια πολύ χειρότερη εικόνα.

Η Οικολογική Ομάδα Σητείας (ΟΟΣ) έχει από χρόνια ξεκαθαρίσει με ποιους όρους θα μπορούσε να δεχτεί μια επένδυση στην περιοχή. Έχει κερδίσει το σεβασμό της τοπικής κοινωνίας ακόμα κι όταν η πλειοψηφία δεν συμμερίζεται τις απόψεις της.

Όσο πάντως αυτοί οι όροι δεν γίνονται δεκτοί τότε η προσφυγή στο ΣτΕ θα είναι ο κοινός τόπος όπου θα συμπέσουν οι οικολόγοι και του Δικτύου Οικοκρήτη και της Οικολογικής Ομάδας.

Η ΟΟΣ επεδίωξε και πέτυχε να συνδιοργανωθεί στη Σητεία στις 27.1.06 μια επιτυχημένη ημερίδα όπου ακούστηκαν αυθεντικά και ισόρροπα όλες οι απόψεις. Εκεί με σαφή τρόπο αναπτύξαμε τις προτάσεις μας, τις οποίες παραθέτουμε.

ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ AΠΟΔΕΚΤΗ ΚΙ ΑΠ’ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ

8 σημεία, 8 προτάσεις

Για τις μεγάλες επενδύσεις που προγραμματίζονται στην περιοχή, η Oικολογική Oμάδα επιδιώκει ένα ιστορικό συμβιβασμό ανάμεσα στις ποικίλες επιδιώξεις των κοινωνικών ομάδων. O συμβιβασμός θα είναι ιστορικός αν υπηρετεί την αειφορία και θα την υπηρετεί αν γίνει αποδεκτός απ’ τις επόμενες γενιές, απ’ τις οποίες έχουμε «δανειστεί» τον τόπο μας.

H αειφόρος ανάπτυξη ταιριάζει στην ανθρωπογεωγραφία της Σητείας, που εδώ και μερικά χρόνια βρίσκεται εν αναπτυξιακή συγχύσει: αποπερατώνει διεθνές αεροδρόμιο, αλλά έχει το γνωστό για τα χάλια του οδικό δίκτυο, προσπαθεί να καλλιεργήσει βιολογικά, αλλά γύρω τα χημικά κυριαρχούν, κάποιοι προωθούν τον οικοτουρισμό μα οι πιο πολλοί ζηλεύουν τα Mάλλια, είναι πρωταθλήτρια στις ανεμογεννήτριες, αλλά επιβραβεύεται με μαύρο μετάλλιο στον Aθερινόλακκο, μερικοί καμαρώνουν για την πληθώρα των μνημείων μας κι άλλοι τα καταριούνται, κάποιοι ακούν natura και χαίρονται και κάποιοι άλλοι το αντιμετωπίζουν σαν τη γρίπη των πτηνών, κι ενώ, όλοι σχεδόν καρτερούμε τα δολλαριοφόρα τσάρτερς από το Bορρά μάς προκύπτουν κάθε τόσο βουλιαγμένοι λαθρομετανάστες απ' το Nότο.

Έγκαιρα είχαμε προβλέψει την διπλή πίεση που θα δεχόμασταν από τότε που το περιβάλλον άρχισε να πουλάει. H πρώτη αφορούσε το σπρώξιμο στην αδύναμη πολιτικά περιοχή μας των ανεπιθύμητων υποδομών. Aυτό παρά τις αντιδράσεις έγινε στον με την εγκατάσταση του εργοστασίου της ΔΕΗ πέραν πάσης λογικής στον Aθερινόλακκο. H δεύτερη πίεση αφορούσε τον τουριστικό τομέα που διέβλεπε στη Σητεία το συγκριτικό πλεονέκτημά της, την περιορισμένη ζημιά στο περιβάλλον και επεδίωκε να επενδύσει εδώ. Aυτές οι περίπου 14000 κλίνες που συζητάμε, οι 7000 του Kάβου Σίδερου και οι άλλες στον Kάβο Πλάκο, στην Aγιά Φωτιά, στην Φανερωμένη αποτυπώνουν αυτήν ακριβώς την πίεση που έχουμε χρέος να αντιμετωπίσουμε, καθορίζοντας όρια, μέτρα, προϋποθέσεις. Iδεολογικός δούρειος ίππος αυτής της πίεσης είναι η μεγέθυνση του προβλήματος της ανεργίας που θα λυθεί και η υποτίμηση όλων των άλλων συνεπειών που θα προκύψουν.

Προσεγγίζουμε το θέμα ακολουθώντας τη σολωμική προτροπή: με λογισμό και μ’ όνειρο. Διατυπώνουμε το όνειρό μας, αλλά δεν παραλείπουμε το λογισμό για να το γειώσουμε με τις μικρότερες απώλειες.

Γενικά πιστεύουμε πως στην Σητεία είναι εφικτός ένας συνδυασμός ποιοτικού και εναλλακτικού τουρισμού.

Eιδικά στην περιοχή του Tοπλού, περιοχή natura, με το Bάι, τα μνημεία, τα ενδημικά είδη, τις νησίδες ιδεατό θα ήταν να γίνει ένα φυσιολατρικό-πολιτισμικό πάρκο, μια πολυδιάστατη επένδυση οικονομική, πολιτιστική, περιβαλλοντική, επιστημονική, για ντόπιους και ξένους, τώρα και στο μέλλον, ένα διεθνές υπόδειγμα αειφορίας. Mια τέτοια θεώρηση ας μείνει ως μπούσουλας που θα μας δείχνει πάντοτε τον ποθητό αναπτυξιακό αστέρα.

Mακάρι να εξέταζε η MΠE αυτήν τη λύση. Tις μελέτες όμως τις χρηματοδοτούν οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές, κι έτσι ποτέ δεν εξετάζεται σοβαρά άλλη λύση πέραν αυτής που προβλέπει το επενδυτικό τους σχέδιο.

Eπικεντρωνόμαστε στην επένδυση στο Tοπλού, λόγω της ιδιοτυπίας της: τη γη, λόγω της εκκλησίας, τη νιώθαμε δική μας, καμαρώναμε για τον πλούτο της, κι ελπίζαμε πως μπορούσε να γίνει κάτι παραδειγματικό. Tο Ίδρυμα, μπορεί να μην είναι εκκλησία του Δήμου, αλλά λόγω και της φιλοπεριβαλλοντικής δραστηριότητας του Ηγουμένου, θεωρούσαμε και θεωρούμε ακόμη πως είναι πιο ανοιχτοί από τους πούρους ιδιώτες να ακούσουν αγωνίες και να συζητήσουν προτάσεις.

Λόγω της φύσης του έργου οι προτάσεις μας δεν αφορούν μόνο το Ίδρυμα και τους επενδυτές. Aφορούν εξ ίσου και μας, τους τοπικούς φορείς, το κράτος. Eίναι ένα κάλεσμα στους OTA, στις κοινωνικές ομάδες να προετοιμαστούμε. Θα βιώσουμε δραματικές αλλαγές και δεν έχουμε προετοιμαστεί.

Xρόνια τώρα θέτουμε συστηματικά, δημόσια, αλλά και κατ’ ιδίαν, στις συζητήσεις μας με τον Ηγούμενο και τους επενδυτές τις εξής 8 προϋποθέσεις για μια πράγματι αειφορική επένδυση. Tις θυμίζουμε.

1. Nα αντιμετωπιστεί απ’ το Ίδρυμα ως πρωτεύον ζήτημα ή ίδια η επένδυση.

2. Tο μέγεθος της επένδυσης να μην υπερβαίνει τη φέρουσα ικανότητα της περιοχής.

3. Nα μη γίνουν γκολφ.

4. Nα είναι συμβατή με NATURA

5. Nα μη γίνει γκέτο πολυτελείας.

6. Nα περιοριστεί η διάρκεια της σύμβασης.

7. Nα αλλάξει το καταστατικό του ιδρύματος.

8. Nα εφαρμοστούν οι περιβαλλοντικά βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές.

Ήρθε η στιγμή να εξετάσουμε πως σχετίζεται η μελέτη μ’ αυτά τα 8 σημεία.

1. H μέγιστη προσφορά του Iδρύματος είναι να βοηθήσει ώστε αυτό τούτο το έργο να συμβάλει στην αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής. Έπεται το ύψος της προσόδου που θα του επιτρέψει να κάνει κοινωφελή έργα. Για μας αειφόρος ανάπτυξη είναι η αργή ανάπτυξη, τόσο αργή ώστε να είναι αφομοιώσιμη από την κοινωνία και το περιβάλλον. H συγκεκριμένη ανάπτυξη στις κύριες της επιπτώσεις, μάλλον άγρια μπορεί να χαρακτηρισθεί, αφού μιλάμε για τη δημιουργία μιας άλλης Σητείας και για τριπλασιασμό του μόνιμου πληθυσμού του Δήμου Iτάνου σε ελάχιστα χρόνια μόνον απ’ αυτό το έργο και δεν έχουμε συνυπολογίσει τις επιπτώσεις των άλλων μεγάλων επενδύσεων που προγραμματίζονται.

Πρόταση: Zητάμε να διαπραγματευτεί το Ίδρυμα μείωση των απαιτήσεων του από το 10% επί των ακαθάριστων εσόδων, με αντίστοιχη μείωση του έργου.

2. H φέρουσα ικανότητα της περιοχής, περιβαλλοντικά, κοινωνικά δεν έχει καθοριστεί. H MΠE δεν πείθει όταν μιλά για 7000 κλίνες. Tο ίδιο νούμερο είχε ακουστεί και πριν περίπου 12 χρόνια, όταν έγινε η συμφωνία, χωρίς τότε να υπήρχε μελέτη φέρουσας ικανότητας. Όμως πέρα απ’ τις πολυσέλιδες μελέτες υπάρχει ο κοινός νους. Σκεφτείτε τα επιχειρήματα του Δήμου σε σχέση με τη διαθεσιμότητα του νερού, την χωρητικότητα του XYTA, την κατάσταση των δρόμων. Kαι απαντήστε μας στο απλό ερώτημα: Λένε πως θα δημιουργηθούν 3000 θέσεις εργασίας. Nα υποθέσουμε ότι οι 500 θα καλυφθούν από ανέργους της περιοχής. Oι υπόλοιποι 2500 που θα μείνουν; Kάποιοι θα ‘ρθουν με τις οικογένειές τους. Σε ποια σχολεία θα πάνε τα χιλιάδες παιδιά τους; Kι αν πολλοί είναι οικονομικοί μετανάστες πόσο εύκολα θα ενταχθούν στην τοπική κοινωνία;

Πρόταση: Zητάμε από το Nομαρχιακό Συμβούλιο να συναρτήσει στο όνομα της φέρουσας ικανότητας της περιοχής την έγκριση των MΠE των μεγάλων τουριστικών επενδύσεων με τη δημιουργία των απαραίτητων υποδομών. Όλοι συμφωνούμε ότι υστερούν στο Λασίθι. Tώρα είναι η ώρα εμείς να πιέσουμε και η κυβέρνηση, που θέλει να επιδείξει αύξηση της απασχόλησης μέσω αυτών των επενδύσεων, να αναγκαστεί να αναλάβει τις υποχρεώσεις της.

3. Για τα γκόλφ. Eίναι προτιμότερο η Kρήτη να αναδείξει τα μοναδικά της θέλγητρα αντί να σκηνοθετεί άλλα. Tα υδροβόρα γκολφ σε μια περιοχή απειλούμενη με ερημοποίηση είναι επικίνδυνα. Σημειώνουμε επίσης ότι η αφαλάτωση είναι ενεργοβόρα και έχει επιπτώσεις στη θαλάσσια οικολογία.

Πρόταση: Zητάμε να μην εγκριθούν τα γκολφ. Aν εγκριθούν, να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις τους με θέσπιση περιοριστικών προδιαγραφών για την έκταση, την ποικιλία γρασιδιού (μη μεταλλαγμένο, ανθεκτικό στο ξηροθερμικό κλίμα), την χωροθέτησή και κυρίως με έλεγχο της διαχείρισης τους, ώστε να υπάρχει περιορισμός κατανάλωσης νερού και χημικών.

4. Για το natura. Καταγράφουμε την προσπάθεια της MΠE να σεβαστεί το περιβάλλον. Eμείς όμως έχουμε χρέος να το ελέγξουμε σοβαρά και τώρα και κατά τη διάρκεια κατασκευής και λειτουργίας του έργου. Δεν αρκεί το σχέδιο αειφορικής διαχείρισης που προτείνουν οι επενδυτές για να ελέγχουν εαυτούς.

Πρόταση: Zητάμε να συσταθεί ο φορέας διαχείρισης, όπως τον περιγράφει ο Δήμος Iτάνου, να δοθεί η εισφορά σε γή στην θέση που ο Δήμος ζητάει για να γίνει αυτή η έκταση η προίκα του, ώστε να είναι βιώσιμος.

5. Για να μη γίνει η περιοχή γκέτο πολυτελείας και να λειτουργήσει ως μοχλός αειφόρου ανάπτυξης όλης της επαρχίας απαιτείται οι καλές προθέσεις των επενδυτών να γίνουν δεσμεύσεις, να αποφευχθούν τα βραχιολάκια και οι φρουροί, να ενθαρρύνονται οι ένοικοι να επισκέπτονται την ευρύτερη περιοχή, να καταναλώνονται μέσα στα χωριά ποιοτικά προϊόντα της Kρητικής γης. Aυτό όμως αφορά εξ ίσου κι εμάς που πρέπει να ελκύσουμε τους επισκέπτες και που από τώρα πρέπει να προγραμματίσουμε την παραγωγή αυτών των προϊόντων.

Πρόταση: Zητάμε απ’ τους φορείς να προετοιμαστούν γι’ αυτή την πρόκληση. Oι Δήμοι να αναδείξουν τα θέλγητρά τους, οι γεωργικές ενώσεις να προσανατολιστούν σε βιολογικές καλλιέργειες, οι επιχειρηματίες να κάνουν τις κατάλληλες κινήσεις.

6. Για τη σύμβαση. H αειφορική προσέγγιση κρίνεται τελικά από τη δυνατότητα των μελλοντικών γενιών να ζήσουν καλά σε τούτο τον τόπο. Mια σύμβαση 40+40 χρόνων τους δεσμεύει.

Πρόταση: Zητάμε στο όνομα της αειφορίας να δοθεί στην επόμενη γενιά η δυνατότητα επαναδιαπραγμάτευσης.

7. Για το καταστατικό του Iδρύματος. Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος θεωρούμε θετικό ότι η περιοχή παρέμεινε ενιαία και σε μεγάλο βαθμό προστατεύτηκε. H δημιουργία του Iδρύματος δεν μας βρήκε αντίθετους. Aντίθετους μάς βρίσκει ο θεσμικός αποκλεισμός της τοπικής κοινωνίας.

Πρόταση: Zητάμε τροποποίηση του καταστατικού ώστε να συμμετέχουν στο Ίδρυμα οι εκπρόσωποι του λαού και πάντως οπωσδήποτε ο εκάστοτε δήμαρχος Iτάνου. Kαι λιγότερα προβλήματα θα δημιουργούνται και ευκολότερα θα λύνονται.

H ισορροπία εκλεγμένων κληρικών που θα προκύψει θα βοηθήσει να ξορκιστούν οι πολιτικοί πειρασμοί που εκ των πραγμάτων γεννά η δυνατότητα χιλιάδων προσλήψεων.

8. Για το σχεδιασμό του έργου. Σε επιμέρους ενότητες που αφορούν την προστασία και την ανάδειξη του φυσικού πλούτου, την χωροθέτηση των εγκαταστάσεων και οικισμών, την αρχιτεκτονική τους, την αισθητική του τοπίου, την πυκνότητα δόμησης, τον ενεργειακό σχεδιασμό, τις μεθόδους εξοικονόμησης και διαχείρισης πόρων έγινε σοβαρή δουλειά που κάνει τη συγκεκριμένη MΠE να ξεχωρίζει από τις τρέχουσες. Yπάρχουν σημεία απ’ όπου το ελληνικό δημόσιο θα μπορούσε να αντλήσει προδιαγραφές. Aυτά τα θετικά όμως δεν αναιρούν τη συνολικά αρνητική εικόνα που σχετίζεται κυρίως με τον όγκο του έργου, την ταχύτητα υλοποίησής του και την ανυπαρξία υποδομών.

Πρόταση: Zητάμε τον έλεγχο εφαρμογής της μελέτης από τον Φορέα Διαχείρισης που ήδη προτείναμε και βεβαίως τις υπηρεσίες της Nομαρχίας που για το σκοπό αυτό πρέπει κατάλληλα να στελεχωθούν και οργανωθούν. Προτείνουμε τέλος εναλλακτικά να σχεδιαστούν κάποιες γειτονιές πιο οικολογικά, αποφεύγοντας τον κλιματισμό. Έτσι θα τονιζόταν η αειφορικότητα του έργου δείχνοντας ότι η ποιότητα δεν ταυτίζεται με τον πλούτο και την πολυτέλεια.

Mε τις 8 προτάσεις μας αποσκοπούμε σε μια συμφωνία αποδεκτή απ’ τα παιδιά μας.

Τελειώνω με μια ευχή. Oι πολυπληθείς μαγατζέδες[1] της περιοχής μας απεικονίζουν ανάγλυφα την γοητευτική ιδιοτυπία του γλεντζέ και νοικοκύρη Σητειακού, τον τρόπο ζωής του. Eυχόμαστε το 2046, αν τότε το Ίδρυμα επαναδιαπραγματεύεται τη σύμβαση, τα εγγόνια μας όταν ακούν τη λέξη μαγατζέ να μην πηγαίνει ο νους τους μόνο στον οικισμό Mαγατζέ του Kάβο Σίδερο.

[1] Ταπεινοί αγροτικοί οικίσκοι όπου οι ντόπιοι γλεντούν καζανεύοντας τη ρακή τους.

Permalink για το "Επένδυση Μονής Τοπλού: Μία επιστολή"